Imperyong Sikh

Imperyong Sikh
*Sarkār-i-Khālsa*
*Khālasā Rāj*
Imperyong Sikh Sarkār-i-Khālsa; Khālasā Rāj
1799–1849 ;
	Salawikain: ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ; Akāl Sahāi; "With God's Grace"
	Awitin: ਦੇਗ ਤੇਗ ਫ਼ਤਿਹ; Dēġ Tēġ Fatih; "Victory to Charity and Arms"
	Sikh Empire at the death of Ranjit Singh in 1839
Kabisera	Gujranwala (1799–1802); Lahore (1802–1849);
Court language	Persian
Spoken languages	Punjabi (dynastic); Punjabi dialects (Saraiki, Hindko, Pahari-Pothwari); Kangri; Dogri; Pashto; Kashmiri; Gojri; Kundal Shahi; Balti; Shina; Wakhi; Burushaski; Khowar; Domaki; Ladakhi; Purgi; Bhadarwahi; Shina; Bateri; Kohistani; Kalasha;
Relihiyon	Sikhismo (~6–12%; dynastic); Islam (~50–80%; majority); Hinduismo (~10–40%); Budismo (≤1%; mostly in Ladakh); Kristiyanismo (≤1%; including Firangi soldiers and officials); Hudaismo (≤1%; including Firangi soldiers and officials);
Pamahalaan	Federal monarchy
Maharaja
• 1801–1839	Ranjit Singh
• 1839	Kharak Singh
• 1839–1840	Nau Nihal Singh
• 1841–1843	Sher Singh
• 1843–1849	Duleep Singh
Regent
• 1840–1841	Chand Kaur
• 1843–1846	Jind Kaur
Wazir
• 1799–1818	Khushal Singh Jamadar
• 1818–1843	Dhian Singh Dogra
• 1843–1844	Hira Singh Dogra
• 14 May – 21 September 1845	Jawahar Singh Aulakh
• 1845–1846	Lal Singh
• 31 January – 9 March 1846	Gulab Singh
Panahon	Early modern period
• Capture of Lahore by Ranjit Singh	7 July 1799
• End of Second Anglo-Sikh War	29 March 1849 ;
Lawak
1839	520,000 km2 (200,000 mi kuw)
Populasyon
• 1800s	12,000,000
Salapi	Nanak Shahi Sikke
Pinalitan	Pumalit
	Kangra State
	Durrani Empire
	Sikh Confederacy
	Sial dynasty
	Maqpon dynasty
	Namgyal dynasty
Punjab Province (British India)
Jammu and Kashmir (princely state)
Bahagi ngayon ng	Pakistan; India;

Ang Imperyong Sikh ay isang estado na nagmula sa subkontinente ng India, na nabuo sa ilalim ng pamumuno ni Maharaja Ranjit Singh, na nagtatag ng isang imperyo na nakabase sa Punjab .^[8] Umiral ang imperyo mula 1799, nang makuha ni Maharaja Ranjit Singh ang Lahore, hanggang 1849, nang ito ay matalo at masakop sa Ikalawang Digmaang Anglo-Sikh . Ito ay huwad sa mga pundasyon ng Khalsa mula sa isang koleksyon ng autonomous Sikh Misl .^[1] Sa tugatog nito noong ika-19 na siglo, ang Imperyo ay lumawak mula sa Silang ng Khyber sa kanluran hanggang sa kanlurang Tibet sa silangan, at mula sa Mithankot sa timog hanggang sa Kashmir sa hilaga. Ito ay nahahati sa apat na lalawigan: Lahore, sa Punjab, na naging kabisera ng Sikh; Multan, din sa Punjab; Peshawar ; at Kashmir mula 1799 hanggang 1849. Iba't iba ang relihiyon, na may tinatayang populasyon na 4.5 milyon noong 1831 (na ginagawa itong ika-19 na pinakamataong bansa noong panahong iyon ),^[9] ito ang huling pangunahing rehiyon ng subkontinenteng Indian na pinagsama ng Imperyong Britaniko .

Ang mga pundasyon ng Sikh Empire ay matutunton noong 1707, ang taon ng pagkamatay ni Aurangzeb at ang simula ng pagbagsak ng Imperyong Mughal . Sa makabuluhang humina ang mga Mughals, ang hukbong Sikh, na kilala bilang Dal Khalsa, isang muling pagsasaayos ng Khalsa na pinasinayaan ni Guru Gobind Singh, ay nanguna sa mga ekspedisyon laban sa kanila at sa mga Afghan sa kanluran. Ito ay humantong sa isang paglaki ng hukbo na nahati sa iba't ibang mga confederacies o semi-independent misls . Ang bawat isa sa mga sangkap na hukbo ay kinokontrol ang iba't ibang mga lugar at lungsod. Gayunpaman, sa panahon mula 1762 hanggang 1799, ang mga kumander ng Sikh ng misls ay lumilitaw na nagiging independyente.

Background

Pamumuno ng Mughal ng Punjab

Ang relihiyong Sikh ay nagsimula noong panahon ng pananakop ng Northern Indian subcontinent ni Babur, ang nagtatag ng Imperyong Mughal . Ang kanyang mananakop na apo, si Mughal Emperor Akbar, ay sumuporta sa kalayaan sa relihiyon at pagkatapos bisitahin ang langar ni Guru Amar Das ay nakakuha ng magandang impresyon ng Sikhism. Bilang resulta ng kanyang pagbisita, nagbigay siya ng lupa sa langar at ang mga Mughals ay walang anumang salungatan sa mga Sikh gurus hanggang sa kanyang kamatayan noong 1605.^[10] Ang kanyang kahalili na si Jahangir, gayunpaman, ay nakita ang mga Sikh bilang isang banta sa pulitika. Inutusan niya si Guru Arjun Dev, na naaresto dahil sa pagsuporta sa mapanghimagsik na Khusrau Mirza,^[11] na baguhin ang sipi tungkol sa Islam sa Adi Granth . Nang tumanggi ang Guru, inutusan siya ni Jahangir na patayin sa pamamagitan ng pagpapahirap.^{[kailangan ng sanggunian]} Ang pagiging martir ni Guru Arjan Dev ay humantong sa ikaanim na Guru, si Guru Hargobind, na nagdeklara ng soberanya ng Sikh sa paglikha ng Akal Takht at ang pagtatatag ng isang kuta upang ipagtanggol si Amritsar .^[12] Tinangka ni Jahangir na igiit ang awtoridad sa mga Sikh sa pamamagitan ng pagpapakulong kay Guru Hargobind sa Gwalior, ngunit pinalaya siya pagkatapos ng ilang taon nang hindi na siya nakaramdam ng pananakot. Ang komunidad ng Sikh ay walang anumang karagdagang isyu sa imperyo ng Mughal hanggang sa pagkamatay ni Jahangir noong 1627. Ang sumunod na anak ni Jahangir, si Shah Jahan, ay nagalit sa "soberanya" ni Guru Hargobind at pagkatapos ng serye ng mga pag-atake kay Amritsar ay pinilit ang mga Sikh na umatras sa Sivalik Hills .^[12]

Mga sanggunian

Mga pagsipi

↑ ^1.0 ^1.1 Chisholm, Hugh, pat. (1911). "Ranjit Singh" . Encyclopædia Britannica (sa wikang Ingles). Bol. 22 (ika-11 (na) edisyon). Cambridge University Press. p. 892.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Grewal, J. S. (1990). The Sikhs of the Punjab, Chapter 6: The Sikh empire (1799–1849). The New Cambridge History of India. Cambridge University Press. p. 112. ISBN 0-521-63764-3. The continuance of Persian as the language of administration.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Fenech, Louis E. (2013). The Sikh Zafar-namah of Guru Gobind Singh: A Discursive Blade in the Heart of the Mughal Empire. Oxford University Press (US). p. 239. ISBN 978-0199931453. We see such acquaintance clearly within the Sikh court of Maharaja Ranjit Singh, for example, the principal language of which was Persian.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Grewal, J.S. (1990). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. p. 107. ISBN 0-521-63764-3. Nakuha noong 15 Abril 2014.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Satinder Singh, Raja Gulab Singh's Role 1971, pp. 46–50.
↑ Singh, Amarpal (2010). The First Anglo-Sikh War (sa wikang Ingles). Amberley Publishing Limited. ISBN 978-1-4456-2038-1. By 1839, the year of his death, the Sikh kingdom extended from Tibet and Kashmir to Sind and from the Khyber Pass to the Himalayas in the east. It spanned 600 miles from east to west and 350 miles from north to south, comprising an area of just over 200,000 square miles.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Singh, Pashaura (2016). "Sikh Empire". The Encyclopedia of Empire. pp. 1–6. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe314. ISBN 978-1118455074.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "Ranjit Singh: A Secular Sikh Sovereign by K.S. Duggal. (Date:1989. ISBN 8170172446)". Exoticindiaart.com. 3 Setyembre 2015. Nakuha noong 2009-08-09.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Amarinder Singh's The Last Sunset: The Rise and Fall of the Lahore Durbar
↑ Kalsi 2005
↑ Markovits 2004
↑ ^12.0 ^12.1 Jestice 2004

[Encyclopædia_Britannica_Eleventh_Edition_1911_Page_892-1] 1.0 ^1.1 Chisholm, Hugh, pat. (1911). "Ranjit Singh" . Encyclopædia Britannica (sa wikang Ingles). Bol. 22 (ika-11 (na) edisyon). Cambridge University Press. p. 892.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[Grewal112-2] Grewal, J. S. (1990). The Sikhs of the Punjab, Chapter 6: The Sikh empire (1799–1849). The New Cambridge History of India. Cambridge University Press. p. 112. ISBN 0-521-63764-3. The continuance of Persian as the language of administration.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[3] Fenech, Louis E. (2013). The Sikh Zafar-namah of Guru Gobind Singh: A Discursive Blade in the Heart of the Mughal Empire. Oxford University Press (US). p. 239. ISBN 978-0199931453. We see such acquaintance clearly within the Sikh court of Maharaja Ranjit Singh, for example, the principal language of which was Persian.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[4] Grewal, J.S. (1990). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. p. 107. ISBN 0-521-63764-3. Nakuha noong 15 Abril 2014.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[FOOTNOTESatinder_Singh,_Raja_Gulab_Singh's_Role197146–50-5] Satinder Singh, Raja Gulab Singh's Role 1971, pp. 46–50.

[6] Singh, Amarpal (2010). The First Anglo-Sikh War (sa wikang Ingles). Amberley Publishing Limited. ISBN 978-1-4456-2038-1. By 1839, the year of his death, the Sikh kingdom extended from Tibet and Kashmir to Sind and from the Khyber Pass to the Himalayas in the east. It spanned 600 miles from east to west and 350 miles from north to south, comprising an area of just over 200,000 square miles.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[The_Encyclopedia_of_Empire-7] Singh, Pashaura (2016). "Sikh Empire". The Encyclopedia of Empire. pp. 1–6. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe314. ISBN 978-1118455074.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[8] "Ranjit Singh: A Secular Sikh Sovereign by K.S. Duggal. (Date:1989. ISBN 8170172446)". Exoticindiaart.com. 3 Setyembre 2015. Nakuha noong 2009-08-09.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[ReferenceA-9] Amarinder Singh's The Last Sunset: The Rise and Fall of the Lahore Durbar

[10] Kalsi 2005

[11] Markovits 2004

[Jestice_2004_pages=345-346-12] 12.0 ^12.1 Jestice 2004

[8]

[1]

[9]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[10]

[11]

[12]