Usapan:Elementaryang Alhebra

Hi Tomas, can you site sources po tungkol sa salin ng alhebra bilang panandaan? Sa tingin ko po, kahit na panandaan pa ang salin sa Tagalog, alhebra pa rin ang commonly used. Kaya dapat alhebra pa rin ang titulo ng artikulong ito. Salamat. --Jojit fb 03:29, 13 July 2005 (UTC)

Hi Tomas, nakumpirma ko na ang salin nga nito sa Tagalog (o Filipino) ay "panandaan". Ayon ito sa Science Dictionary: English - Filipino (ISBN-971-0324-14-4) ni Marissa R. Enriquez. At ayon din sa aklat na iyon, "aldyebra" din ang alternate spelling nito na siyang ginawa kong main title ng artikulo nito dito sa Tagalog Wikipedia. --Jojit fb 04:59, 29 August 2005 (UTC)

Panandaan

Hindi ko maibibigay sa ngayon ang tuwirang pinagmulan o reperensya ng saling "panandaan". Hindi ko inaakalang kailangan pa ito sa pag-eedit. Gayumpaman, kung sa iyong palagay, ay mas madalas gamitin ang salitang "alhebra" gaano man ito di-wasto, mangyari po itong ibalik sa dating sipi.

Maraming salamat sa komento.

Minsan pa.

---tomasdeaquino

Would it be interesting to know the following terms:

Palatangkasan – set algebra Bilnuran – arithmetic Sukgisan – geometry Lapya – plane Siksin – solid Panandaan – algebra Tatsihaan – trigonometry Timbulog – spherical Tayahan – calculus Tingirin – differential Laumin – integral Palautatan – statistics Liknayan – physics Sigwasan – mechanics Danumsigwasan – hydraulics Buhagsigwasan – pneumatics Tigilan – statics Isigan – dynamics Initsigan – thermodynamics Balnian – magnetism Kapnayan – chemistry Lahatan – general chem Uriin – qualitative chem. Sukatin – quantitative chem. Haying – organic chem. Dihaying – inorganic chem. Dagikapnayan – electrochemistry Haykapnayan – biochemistry Haynayan – biology Sipnayan – mathematics Panakda – numerator Pamahagi – denominator Tumbasan – equation Sanyo – formula Aligin – variable Awanggan – infinity Isakay – monomial Duhakay – binomial Talukay – trinomial Damikay – polynomial Duyog – ellipse Tikop – circumference Gilis – hypotenuse Tadlong – perpendicular Pariugat – square root Hambinging bigat – specific weight Tigal – inertia Dantay – impulse Dagsa – momentum Habyog – torque Larang – equilibrium Gitisig – centripetal force Basisig – centrifugal force Dagsin – gravity Dagisikan – electronics (O.O) Dagitab – electricity Saloy – current Dagisik – electron Tablay – electric charge Lulos – bypass Sunurang kabit – series connection Agapayang kabit – parallel connection Salikop – circuit Tuwirang saloy – DC Saliding saloy – AC Sakwil – resistance Panakwil – resistor Kasagwilan – resistivity Lulan – capacitance Panlulan – capacitor Dawit – inductance Panawit – inductor Dagibalniing liboy – EM waves (ows? -.-;) Saluyan – conductor Panghadlang – insulator Kabtol – switch Sayad – ground Laktod – short circuit Awanging tubo – vacuum tube Tugoy – oscillation Tugoysipat – oscilloscope (talaga?) Pangibayo – amplifier Dagindas – electrode Duhandas – diode Talundas – triode Alunig – resonance Dalas – frequency Libuyhaba – wavelength Miktinig – microphone Hatinig – telephone Malasaluyan – semiconductor Saligwil – transistor

Marami po akong katanungan at sana po ay huwag akong akusahan na may kinikilingang POV.

• Ang layunin ba ng mga salita na nakatala sa itaas ay idaragdag sa talasalitaang Tagalog o sa talasalitaang Pilipino? (Ang tawag sa wikang pambansa noong panahong ito -- 1970s-1980s -- ay Pilipino.)
• Paano ba natin matutukoy na ang salita ay Tagalog, Pilipino, o Filipino?
• Sinu-sino o anu-ano ang susunding autodidad sa Tagalog? (Autoridad po pa ba sila sa Tagalog o sa Pilipino o sa Filipino na?)
• Kailan nagiging hindi wasto ang tawag sa isang bagay kung ang wika na ginamit ay nagbabago?

(Ito ang magiging sangguniaan para sa pag-sasalin ng Wikipedia Policies at Wikipedia Naming Conventions sa Wikipedia na ito.) -- Bluemask (usap tayo) 05:00, 18 July 2005 (UTC)

Ang di-pagkawasto ng katawagang ‘alhebra’

I personally would prefer a native term any day over a foreign-derived one. However, I don’t understand why it would be incorrect, as you say, to use the latter especially when it would be much more recognizable. --Život

Dahilan kung bakit ibabalik ko ang ‘alhebra’ bilang pamagat

Gumawa ako ng mga similar na paghahanap sa katawagang ‘panandaan’ sa Yahoo! at Google at iisang resulta lamang ang inilikha ng pareho: ang sa Y! na isang lingk tungo sa isang talang identiko sa yon na ipinakilala ni Tomás de Aquino (na ang sa tingin ko ay ang sanggunian din nya) at ang sa Google na isang lingk sa mismong artikulong ito. Ang lahat ng mga natirang mga resulta ay nasa Indonesian.

Malinaw na ang pryoridad ng Wikipedia na ito, tulad nga ng iginiit ni Tomás de Aquino, ay ang mga nagsasalita ng Tagalog. Ipinapakita ng mga resulta ng paghahanap, bukod pa ng mga aktwal na mananalita ng Tagalog, na hindi isang kilalang katawagan ang ‘panandaan’. Nakalahad sa iisang resultang Tagalog sa Google na ang mga katawagang ito ay “[t]aken from an old book” na mamumukhaang hindi sinasalamin ang kasalukuyan at aktwal na gamit, pati na rin marahil ang gamit noon.

Makikita na ang mga katawagan tulad ng ‘hattinig’ (yep, dalawang ‘t’ nga) atbp. na inakunya noong panahong purista ay mula noon matagal nang hindi ginagamit, kung talaga man silang ginamit noong panahon ng kanilang pagkalikha. Walang dahilan kung bakit kakailanganing bigyang pryoridad ang mga katawagang ito kung obhetibo ang pagkaintindi ng mga nagsasalita ng Tagalog sa mga nilalaman ng Wikipedia na ito. --Život

• Bilang kasagutan sa di pagkakasundo sa pagbibigay ngalan:

• • 1. Hindi maikakaila na ang Tagalog ay may kakulangan sa napakaraming katawagan, salita o termino, lalo na sa mga makabagong salita o katawagang likha ng agham.

• • 2. Ipagbigay halimbawa ang :

The modernisation of Tagalog was originally left in the hands of the National Language Academy which wrote the official balarilà 'grammar' and attempted to fill many lexical deficiencies. The Lupon sa Aghám 'Committee on Science' was also responsible for coining words relating to science. Tagalog, for instance, does not have a word for 'gravity'. The Lupon sa Agham immediately recognised that an Ilocano word, dagsen nearly expressed the cognate ideas of weightiness and seriousness, and adopted it, changing it to dagsin to fit the phonetics of Tagalog. Since Tagalog is a morphologically complex language (has many affixes, prefixes, suffixes and even infixes), it was relatively easy to coin new derivations also from dagsin 'gravity'. Among those proposed were kadagsinan 'gravitation', kadagsinain 'gravitational', dagsinsukatin 'gravimetric', dagsinsukatan 'gravimetry', dumagsin 'gravitate', and dumadagsin 'gravitating'. ---Hango sa Australian National University, Carl Rubin. Published in Amida Magazine 4:4, 1998.

Kung susundin ang parehong kaparaanan, kukuha rin ang Lupon ng salitang na malapit na sumasalamin sa ALGEBRA. Ito sa akin palagay ang PANANDA (tanda ang ugat na salita, para sa variables) + AN (sa hulaping kakatawan para sa pag-aaral, kagaya ng sa tatsihan, bilnuran etc.)

• • 3. Kung sa susunod at nalalapit na kasalukuyan ang mga usaping gaya nito ay di maiiwasan, marahil ay nararapat na gumawa ng template na naglalaman ng ALTERNATIBONG KATAWAGAN at BAYBAYAN. Ipaloob dito ang mga ponemang malayang nagpapalitan, mga "synonyms", at mga iba pang kaugnay na bagay o usapin.

• • 4. Alternatibo

• • • Aljebra, Aljibra, Aldyebra, Aldyibra, Alhebra, Alhibra, Algebra, Panandaan?
    • Magik, Magic, Majik, Madyik, Mahika?
    • Logic, lodyik, lowjik, lowhika, lohika, lohiko, lowhiko, lodyiko, etc

- ilan laman sa pinunto ng mahusay na propesora sa ngalan ni Bb. Toledo ng De La Salle University Dasmarinas at ng di mapantayang Jose Arrogante na may akda ng ilang libro sa wikang Filipino, na "ang kalayaan sa pagbabaybay ng sinasabing Filipino na hango sa Tagalog, ay nagdulot hindi ng pagkakaisa kundi ng katanungan at pagpapagalingan" (maaalala pa kaya nila ang kanilang tugon matapos ang mahigit na walang taon)

• • 5. Upang mabawas-bawasan ang "edit-wars", masmakabubuti sigurong umpisahan nang isalin ang Wikipedia:Policy sa Tagalog, o lumikha ng kahalintulad na nababagay sa Tagalog.

• • 6. Naming Convention: (hango sa Wikipedia, En)

If there is no commonly-used English name, use an accepted transliteration of the name in the original language.

Hindi maipagkakaila na ang ALHEBRA ay hindi tagalog kundi isang FILIPINO na hinango sa ALGEBRA o salin mula rito. Though this is a commonly-used Filipino, it is not tagalog. Gaya ng nasusulat sa tala 5, kailangan natin naisakatuparan ang wikipedia-policy, kung hindi man ay gamitin ang TRANSLITERASYON, kung walang TRANSLATION. Kung hindi man gagamitin ang TRANSLITERASYON, buuin ang salin ng Wiki Policy o magsawa ng sariling convention para sa pagngangalan ng Wikipedia. Maari ring konsultahin ang mga eksperto o otoridad. Unti unti nang kinakain ng POV ang Wikipedia Tagalog.

Tomas De Aquino 16:27, 17 July 2005 (UTC)

The original official balarila was written almost a century ago and has not been updated since to reflect current realities. Even the word balarila itself has been abandoned in many cases in favor of gramatika or even gramar. Moreover, the claim that alhebra is not Tagalog is based on the false premise that Tagalog is an inherently impoverished language which can not absorb foreign linguistic influences, which it has. If anything, one could claim that alhebra, used in the Philippines for more than 300 years, is even more Tagalog in a sense than panandaan is, which was just coined and failed to catch on.

With regard to an official naming policy, it is true that the Tagalog Wikipedia has not had one since its inception. This has not, however, precluded us from consulting authoritative references and translation manuals. Any disagreements over certain points are discussed.

Language enrichment results from, what in Tagalog we say, “matira, matibay.” Whichever term for the same concept gains currency over the rest will be used. In the case of Tagalog, however, which “is on a constant state of flux since it now accepts words from local languages and foreign languages (Talk:Wikang Filipino),” it would be, at best, impractical for us to impose on a diverse range of Tagalog speakers from different backgrounds one single term. Tagalog isn’t English, where there already are standard variants for pretty much every term. It will take a long time before standards are established in Tagalog. Terms may be coined, but there is no guarantee that these will be accepted, as in during the purist period.

With specific regard to English terms I would say, following established custom here, that we ought to leave most of these terms spelled in the English way. For one, there is not one way to pronounce many English-origin words in Tagalog. Another reason would be that transliteration would impede recognizability in many, many cases. Having presented earlier that Tagalog is currently in a state of very rapid change due to the constant influx of new words, “the latest words retain their spelling (Talk:Wikang Filipino).” I do not think this could be made any clearer. This statement does not reflect merely personal opinion but realities on the ground. POV here is a non-issue. --Život

As stated earlier:

Upang mabawas-bawasan ang "edit-wars", masmakabubuti sigurong umpisahan nang isalin ang Wikipedia:Policy sa Tagalog, o lumikha ng kahalintulad na nababagay sa Tagalog.

Hanggat walang matibay na polisiya sa pagsasalin o isang masasabing opisyal na reperensiya sa pagsasalin ng mga talasalitaan at maging ang gagamiting talatinigan, mananatiling claims na lang ang mga ito.

Oh well, kung ang Ginebra nga nagiging Hinebra, bakit Algebra pa kaya? (laughing out loud) Tomas De Aquino 17:56, 19 July 2005 (UTC)

Iba pang alternatibong salin

Hi Tomas at Zivot, mula sa English-Tagalog dictionary ni Father Leo James English: Aldyibra (from English). Kung mayroon pa kayong alam sa ibang English-Tagalog dictionary, gawin din natin na redirect. Salamat --Jojit fb 03:12, 18 July 2005 (UTC)

Halibawa

Halimbawa, sabihin natin na gusto nating mahanap ang x sa equation na ito: x - 5 = 2

Kung gagamit tayo ng alhebra, magdadagdag tayo ng 5 sa magkabilang sides (x - 5 + 5 = 2 + 5, x = 7) upang makita na ang x ay 7.

Dahil ang mga tuntunin ng alhebra ay maaring gamitin sa totoong buhay at maari nating gamitin ang mga numero upang kumatawan sa mga value ng totoong bagay, maari nating gamitin ang alhebra upang lumutas ng totoong problema.

Halimbawa, kung magbibigay ako ng 5 barya sa isang kaibigan at mayroon na akong 10 natitira, ilan ang barya ko noong una? Kinukuha natin kung ilan ang barya natin noong una, kaya tatawagin natin itong x. Ilan ang barya ko noong una minus kung ilan ang binigay ko sa kaibigan ko equals ilan ang barya ko ngayon, kaya x - 5 = 10. Maari tayong mag-add ng 5 sa bawat side upang mahanap na x - 5 + 5 = 10 + 5, x = 15/ X, ang number na mayroon ako sa una, equals 15. Mayroon akong 15 barya noong una.

• • kailangan isa ayos ito 69.120.6.126 03:54, 7 Disyembre 2005 (UTC)