Wikang Uighur
Wikang Gitnang Asyano
(Idinirekta mula sa Wikang Uyghur)
Ang Wikang Uighur o Uyghur o Wigur (维吾尔语/ئۇيغۇرچە/Uyƣurqə/Уйғурчә, o ئۇيغۇر تىلى/Uyƣur tili/Уйғур тили) ay isang Wikang Turkiko na ginagamit ng lipunang Uighur sa lalawigan ng Xinjiang (tinatawag ding Silangang Turkestan o Uyghurstan), na dating tinawag na "Sinkiang", isang rehiyon sa Gitnang Asya sa ilalim ng pamamahala ng Tsina.
Pagkakahanay
baguhinAng Wikang Uighur ay nabibilang sa pangkat ng Qarluq sa pamilya nga mga Mga Wikang Turkiko na hawak ng mga Wikang Altayko.
Mga sistema ng pagsusulat sa Wikang Uighur
baguhinArabo | Latin | Siriliko | ULY | Turko | IPA | Arabo | Latin | Siriliko | ULY | Turko | IPA | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ئا | A a | A a | A a | A a | /a/ | ق | Ķ ķ | Қ қ | Q q | K k | /q/ | |
ئە | Ə ə | Ə ə | E e | E e | /æ/ | ك | K k | K k | K k | K k | /k/ | |
ب | B b | Б б | B b | B b | /b/ | ڭ | -ng | Ң ң | -ng | -ng | /ŋ/ | |
پ | P p | П п | P p | P p | /p/ | گ | G g | Г г | G g | G g | /ɡ/ | |
ت | T t | Т т | T t | T t | /t/ | ل | L l | Л л | L l | L l | /l/ | |
ج | J j | Җ җ | J j | C c | /ʤ/ | م | M m | М м | M m | M m | /m/ | |
چ | Q q | Ч ч | CH ch | Ç ç | /ʧ/ | ن | N n | Н н | N n | N n | /n/ | |
خ | H h | X x | X x | H h | /x/ | ھ | H̡ h̡ | Һ һ | H h | H h | /h/ | |
د | D d | Д д | D d | D d | /d/ | ئو | O o | О о | О о | O o | /o/ | |
ر | R r | Р р | R r | R r | /r/ | ئۇ | U u | У у | U u | U u | /u/ | |
ز | Z z | З з | Z z | Z z | /z/ | ئۆ | Ɵ ɵ | Ө ө | Ö ö | Ö ö | /ø/ | |
ژ | Ⱬ ⱬ | Ж ж | J j | J j | /ʒ/ | ئۈ | Ü ü | Ү ү | Ü ü | Ü ü | /y/ | |
س | S s | С с | S s | S s | /s/ | ۋ | V v | В в | W w | V v | /v/ | |
ش | X x | Ш ш | SH sh | Ş ş | /ʃ/ | ئې | E e | E e | É é | E e | /e/ | |
غ | Ƣƣ | Ғ ғ | GH gh | Ğ ğ | /ʁ/ | ئى | I i | И и | I i | İ i/I ı | /i/ or /ɨ/ | |
ف | F f | Ф ф | F f | F f | /f/ | ي | Y y | Й й | Y y | Y y | /j/ |
Ang alpabetong Siriliko para sa wikang Uighur ay may dalawang karagdagang titiko. Hinambing din sila sa mga titik ng Arabo at Latin.
Siriliko | Arabo | Latin |
---|---|---|
Ю ю | يۇ | yu |
Я я | يا | ya |
Halimbawa ng teksto
baguhinHeto ang mga halimbawa ng Pangkalahatang Pagtatag ng Karapatang Pantao (Artikulo 1) sa Uighur:
K̡ona Yezik̡ | ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك |
---|---|
Yengi Yezik̡ | H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək. |
Sirilikong Uighur | Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк. |
ULY | Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xash rox bilen muamile qilishi kérek. |
Turkong Uighur | Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we xoquqta babbarawer bolup tuğulğan. Ular eqilğe we wicdanğa ige hemde bir-birige qérindaşliq munasiwitige xaş rox bilen mu’amile qilişi kérek. |
Filipino | Ang lahat ng tao ay ipinanganak na malaya at pantay-pantay sa paninindigan at mga karapatan. Sila ay pinagkalooban ng may pangangatuwiran at konsiyensiya at dapat makibahagi sa isa't isa sa diwa ng pakikipag-kapatiran. |
Mga Kawing Panlabas
baguhin- Online Uyghur-English Multiscript Dictionary Naka-arkibo 2020-02-10 sa Wayback Machine.
- Ethnologue report for Uighur Naka-arkibo 2012-07-16 sa Wayback Machine.
- Online Uyghur-English Dictionary
- Arabic Uyghur in different fonts
- Disharmony and derived transparency in Uyghur Vowel Harmony Naka-arkibo 2006-02-08 sa Wayback Machine.
- Unicdoe based TrueType/OpenType fonts of the Uyghur Computer Science Association