Wikipedia

Ludwig van Beethoven

kumpositor at piyanistang Aleman
(Idinirekta mula sa Beethoven)

Si Ludwig van Beethoven ( /ˈlʊdvɪɡ væn ˈbeɪtoʊvən/; Aleman: [ˈluːtvɪç fan ˈbeːtˌhoːfn̩]  ( pakinggan); ibininyag Disyembre 17, 1770 – Marso 26, 1827) ay isang Alemanong kompositor at piyanista. Niraranggo ang kanyang musika bilang isa sa mga pinakatinutugtog sa repertoryo ng musikang klasiko; nananatili siyang isa sa mga pinakahinahangaang kompositor sa kasaysayan ng Kanluraning musika. Sumasaklaw ang kanyang mga gawa mula sa panahong klasikal hanggang panahong romantiko sa musikang klasiko. Ayon sa kaugalian, nahahati ang kanyang karera sa maagang, gitnang, at huling panahon. Ang "maagang" panahon, kung kailan pinahusay niya ang kanyang sining, ay karaniwang ikinukunsidera na tumagal hanggang 1802. Mula 1802 hanggang mga 1812, naipakita ng kanyang "gitnang" panahon ang isang indibiduwal na paglinang mula sa mga istilong "klasikal" nina Joseph Haydn at Wolfgang Amadeus Mozart, at kung minsan ay nailalarawan bilang "magiting". Sa panahong ito, unti-unti siyang nabingi. Sa kanyang "huling" panahon mula 1812 hanggang kanyang kamatayan noong 1827, pinalawak niya ang kanyang mga inobasyon sa anyo at ng musika.

Ludwig van Beethoven
Larawan ni Beethoven mula kay Joseph Karl Stieler, 1820
Kamatayan(1827-03-26)Marso 26, 1827 (edad 56)
TrabahoKompositor, piyanista
Pirma
pirma na isinulat gamit ng tinta sa umaagos na kursiba

Ipinanganak sa Bonn, naging halata ang talento ni Beethoven sa musika sa maagang edad, at noong una, malupit at masinsinan siyang tinuruan ng kanyang ama Johann van Beethoven. Nang maglaon ay tinuruan si Beethoven ni Christian Gottlob Neefe, isang kompositor at konduktor, na sa ilalim ng kanyang pagtuturo inilathala niya ang kanyang unang gawa, isang pangkat ng mga baryasyon sa teklado, noong 1783. Nakasumpong siya ng ginhawa mula sa watak-watak na buhay-pamilya sa pamamagitan ng pamilya ni Helene von Breuning. Minahal, kinaibigan, at tinuruan ng piyano ni Beethoven ang kanyang mga anak. Sa edad na 21, lumipat siya sa Vienna, na kasunod na naging himpilan niya, at nag-aral siya ng komposisyon kasama ni Haydn. Nakilala siya noon bilang birtuosong piyanista, at di-nagtagal ay niligawan siya ni Karl Alois, Prinsipe Lichnowsky para sa mga komposisyon, na nagresulta sa kanyang tatlong mga Opus 1 na tatluhan sa piyano (ang mga pinakaunang gawa na pinagkalooban niya ng numerong pang-opus) noong 1795.

Lumitaw ang Unang Simponiya, ang kanyang kauna-unahang pangunahing gawain sa orkestra, noong 1800, at inilathala ang kanyang unang set ng mga kuwartetong de-kuwerdas (string quartet) noong 1801. Noong panahong iyon, nagsimulang humina ang kanyang pandinig, ngunit nagpatuloy siya sa pagkokondukta, at unang itinanghal ang kanyang Ikatlo at Ikaapat na Simponiya noong 1804 at 1808, ayon sa pagkabanggit. Lumitaw ang kanyang Konsiyertong Pambiyolin noong 1806. Unang itinanghal noong 1810 ang kanyang huling konsiyertong pampiyano (Blg. 5, Op. 73, kilala bilang ang 'Emperador'), na nakaalay sa kanyang madalas na patron, Artsiduke Rudolf ng Austria, ngunit hindi naging soloista si Beethoven doon. Halos lubusang bingi na siya noong pagsapit ng 1814, at huminto na siya sa pagtatanghal at pagpapakita sa publiko. Inilarawan niya ang kanyang mga problema sa kalusugan at di-kasiya-siyang personal na buhay sa dalawang sulat, ang kanyang "Testamento sa Heiligenstadt" (1802) sa kanyang mga magkapatid at ang kanyang di-naipadalang liham ng pag-ibig sa di-kilalang "Walang Kamatayang Mahal" (1812).

Sa mga taon mula 1810, noong dumalang ang kanyang pakikihalubilo sa iba, nabuo ni Beethoven ang karamihan sa kanyang mga pinakahinahangaang gawa kabilang ang kanyang mga huling simponiya, ganap na tugtuging pangkamara at sonatang pampiyano. Ang kanyang tanging opera, Fidelio, na unang itinanghal noong 1805, ay nirebisa patungo sa huling bersyon nito noong 1814. Binuo niya ang kanyang Missa Solemnis sa mga taong 1819–1823, at ang kanyang huling, Ikasiyam na, Simponiya, isa sa mga unang halimbawa ng simponiyang koral, noong 1822–1824. Isinulat noong mga huling tao niya, ang kanyang mga huling kuwartetong de-kuwerdas ng 1825–26 ay kabilang sa kanyang mga huling gawain. Pagkatapos ng mga ilang buwan ng nakaratay na sakit, namatay siya noong 1827. Ang mga gawa ni Beethoven ay nananatiling mga pangunahing sandigan sa repertoryo ng musikang klasiko.

Buhay at karera

baguhin

Pamilya at maagang buhay

baguhin
 
Ang lugar ng kapanganakan ni Beethoven sa Bonngasse 20, Bonn, na ngayon ay ang museo ngBahay ni Beethoven

Si Beethoven ay apo ni Ludwig van Beethoven (1712–1773)[n 1], isang musikero mula sa bayan ng Mechelen sa Austrianong Dukado ng Brabant (sa tinatawag ngayong rehiyong Plamengko ng Belhika) na lumipat sa Bonn noong 21 taong gulang siya.[2][3] Nagtrabaho si Ludwig bilang isang mang-aawit ng baho (bass singer) sa korte ng Clemente Agosto, Arsobispo-Elektor ng Cologne, nang sa wakas ay naging Kapellmeister (direktor ng musika) noong 1761, at samakatuwid, isang nakatataas na musikero sa Bonn. Ang litrato na kinomisyon niya ng kanyang sarili sa mga huling taon ng kanyang buhay ay nanatiling nakatanghal sa mga kuwarto ng kanyang apo bilang anting-anting ng kanyang pamana sa musika.[4] Si Ludwig ay may isang anak na lalaki, si Johann (1740–1792), na nagtrabaho bilang tenor sa parehong establisimyento ng musika at nagturo ng teklado at biyolin upang madagdagan ang kanyang kita.[2]

Pinakasalan ni Johann si Maria Magdalena Keverich noong 1767; siya ang anak ni Heinrich Keverich (1701–1751), na naging punong tagapagluto sa korte ng Arsobispado ng Trier.[5] Bilang resulta ng kasal, isinilang si Beethoven sa Bonn sa tinatawag ngayong Musemo ng Bahay ni Beethoven (Beethoven-Haus), Bonnstrasse 20.[6] Walang kapani-paniwalang ulat ng kanyang petsa ng kapanganakan; gayunman, nailigtas ang rehistro ng kanyang binyag, sa Parokyang Katoliko ni San. Remigio noong ika-17 ng Disyembre, 1770, at naging kaugalian sa rehiyon noong panahong iyon ang pagbibinyag sa loob ng 24 oras mula kapanganakan. May kasunduan (na sinang-ayunan mismo ni Beethoven) na ika-16 ng Disyembre ang kanyang araw ng kapanganakan, ngunit walang patunay sa dokumentaryo ukol dito.[7]

Sa pitong isinilang kay Johann van Beethoven, si Ludwig, ang ikalawa, at dalawang nakababatang kapatid na lalaki ang natirang buhay matapos ang pagkasanggol. Ipinanganak si Kaspar Anton Karl noong Abril 8, 1774, at ipinanganak naman si Nikolaus Johann, (karaniwang kilala bilang Johann) ang bunso, noong Oktubre 2, 1776.[8]

Ang unang guro ni Beethoven sa musika ay ang kanyang tatay. Nang maglaon, tinuruan din siya ng mga ibang lokal na guro: Gilles van den Eeden (p. 1782, isang organista sa korte), Tobias Friedrich Pfeiffer (isang kaibigan ng pamilya, na nagbigay ng matrikulang panteklado), Franz Rovantini (isang kamag-anak, na nagturo sa kanya sa pagtutugtog ng biyolin at biyola),[2] at Franz Anton Ries, isang konsertino (concertmaster) sa korte, para sa biyolin.[9] Noong ikalimang taon niya, nagsimula ang pagtuturo sa kanya. Naging malupit at masinsinan ang rehimen, na madalas siyang naiyak. Sa pagkasangkot ni Pfeiffer, isang insomne (insomniac), nagkaroon ng mga di-regular na sesyon sa gabing-gabi, kung kailan kinaladkad ang batang Beethoven mula sa kanyang kama patungo sa teklado.[10] Naging halata ang kanyang talento sa musika habang bata pa. Si Johann, na nabatid ang mga tagumpay ni Leopold Mozart sa larangang ito (sa kanyang mga anak na sina Wolfgang at Nannerl), ay nagtangkang itaguyod ang kanyang anak bilang kagilas-gilas na bata (child progidy), na inangkin niyang anim na taong gulang si Beethoven (pitong gulang siya noon) sa mga paskil para sa kanyang unang pampublikong pagtatanghal noong Marso 1778.[11]

1780–1792: Bonn

baguhin
 
Christian Gottlob Neefe. Pag-ukit batay sa gawa ni Johann Georg Rosenberg, s. 1798

Noong 1780 o 1781, sinimulan ni Beethoven ang kanyang pag-aaral sa ilalim ng kanyang pinakamahalagang guro sa Bonn, Christian Gottlob Neefe.[12] Tinuruan ni Neefe si Beethoven sa pagkompositor, at pagdating ng Marso 1783 lumitaw ang unang inilathalang gawa ni Beethoven, isang pangkat ng mga baryasyon sa teklado (WoO 63).[8][n 2] Di-nagtagal, naging tagatulong na organista si Beethoven sa ilalim ni Neefe bilang isang di-bayad na emplayado noong una (1781), at nang maglaon, siya ay naging emplayado na sumasahod (1784) sa korte ng kapilya.[14] Nailathala noong 1783, ang kanyang unang tatlong sonata sa piyano, na nakapangalang "Kurfürst" ("Elektor") bilang dedikasyon para kay Elektor Maximilian Friedrich (1708–1784).[15] Sa parehong taon, lumabas ang unang nailimbag na pagtukoy kay Beethoven sa Magazin der Musik – "Louis van Beethoven [sic] ... isang batang 11 taong gulang na may pinakamapotensyal na talento. Napakahusay at may lakas ang pagtugtog niya sa piyano, magaling din sa pagbabasa sa unang pagkakita ... Das wohltemperierte Klavier ni Sebastian Bach ang pangunahing piyesa na tinutugtog niya, na inilalagay ni Herr Neefe sa kanyang mga kamay ..."[2] Si Maximilian Franz ang sumunod kay Maximilian Frederick bilang Elektor ng Bonn. Sinuportahan din naman niya si Beethoven sa paghirang sa kanya bilang Organista ng Korte at binayaran ang kanyang pagbisita sa Vienna noong 1792.[5][16] Sa mga taong ito, napakilala si Beethoven sa marami sa mga taong naging mahalaga sa kanyang buhay. Madalas niyang binisita ang repinadong sambahayang von Breuning, na sa kanilang tahanan tinuruan niya ng piyano ang ilan sa mga bata, at nakipagkaibigan sa kanya nang makaina ang biyuda na si Frau von Breuning. Dito, nakilala rin niya si Franz Wegeler, isang batang mag-aaral sa medisina, na naging habambuhay na kaibigan (at pinakasalan din ni Wegeler ang isa sa mga babaeng anak na von Breuning). Naging mas nakakaginhawa ang kalagayan sa tahanan ng von Breuning kaysa sa kalagayan sa kanyang sariling pamilya, na unti-unting pinangibabawan ng paghina ng kalagayan ng kanyang ama.[17] Madalas din dumalaw sa mga von Breuning si Konde Ferdinand von Waldstein, na naging habambuhay na kaibigan at tagapondo ni Beethoven noong panahon sa Bonn.[18][19][20] Inatasan ni Waldstein noong 1791 ang unang gawa ni Beethoven para sa entablado, ang ballet Musik zu einem Ritterballett (WoO 1).[21]

 
Konde Waldstein: larawan ni Antonín Machek, s. 1800

Noong panahong 1785–90, halos walang rekord ng aktibidad ni Beethoven bilang kompositor. Maaaring iukol ito sa maligamgam na tugon sa kanyang mga unang paglalathala, at sa mga problemang nagaganap sa pamilyang Beethoven.[22] Namatay ang kanyang ina noong 1787, di-nagtagal matapos ang unang pagbisita ni Beethoven sa Vienna, kung saan tumagal siya ng halos dalawang linggo at halos tiyak na nakilala si Mozart.[18] Noong 1789, sapilitang ipinaretiro ang ama ni Beethoven mula sa paglilingkod sa Korte (bilang resulta ng kanyang alkoholismo) at ipinag-utos na kalahati ng pensiyon ay ibibigay nang direkta kay Ludwig para masuportahan ang pamilya.[23] Lalong nag-ambag siya sa kita ng pamilya sa pagtuturo (na ayon kay Wegeler "kakaiba ang pag-ayaw" niya rito[24]) at sa pagtugtog ng biyola sa orkestra ng korte. Dahil dito, naging pamilyar siya sa mga iba't ibang opera, kasama rito ang mga gawa nina Mozart, Gluck at Paisiello.[25] Dito, kinaibigan din niya si Anton Reicha, isang kompositor, tagaplauta at biyolinista na kasing-edad niya at ang pamangkin ng konduktor ng orkestra ng korte na si Josef Reicha.[26]

Mula 1790 hanggang 1792, nagkomposita si Beethoven ng ilang gawa (na hindi inilathala noong panahong iyon) na nagpakita ng lumalaking saklaw at pagkamaygulang. Natukoy ng mga musikolohista ang isang temang kapareho sa kanyang Ikatlong Simponiya sa pangkat ng mga baryasyon na isinulat noong 1791.[27] Marahil sa pagrekomenda ni Neefe ay natanggap ni Beethoven ang kanyang mga unang komisyon; inatasan ng Lipunan ng Panitikan sa Bonn ang isang kantata upang ipagdiwang ang kamatayan noong 1790 ni Jose II (WoO 87), at isa pang kantata, upang ipagdiwang ang kasunod na pagluklok ni Leopoldo II bilang Banal na Emperador ng Roma (WoO 88), na maaaring inatasan ng Elektor.[28] Hindi kailanman natugtog ang dalawang Kantatang Pang-emperador noong panahong iyon at nanatiling nawawala hanggang sa dekada 1880 kung kailan inilarawan ang mga ito ni Johannes Brahms bilang "Beethoven na lubus-lubusan" at dahil dito, makahula sa istilong magmamarka sa kanyang musika bilang naiiba sa klasikong tradisyon.[29]

Si Beethoven ay maaring unang naipakilala kay Joseph Haydn noong huling bahagi ng dekada 1790 habang ang huli ay papuntang Londres at huminto sa Bonn noong Kapaskuhan.[30] Pagkatapos ng isang taon at kalahati, nagkita sila sa Bonn noong biyahe pabalik mula sa Londres pauwi sa Vienna noong Hulyo 1792, kung kailan nagtugtog si Beethoven sa orkestra sa Redoute sa Godesberg. Mataas ang tsansa na may naisaayos sa panahong iyon para makapag-aral si Beethoven sa nakatatandang bihasa.[31] Sumulat si Waldstein sa kanya bago siya umalis: "Pupunta ka sa Vienna bilang katuparan ng iyong mga hiling na matagal nang ikinabigo ... Sa tulong ng tiyaga sa paggawa, matatanggap mo ang espiritu ni Mozart mula sa mga kamay ni Haydn."[18]

1792–1802: Vienna – mga unang taon

baguhin
 
Larawan ni Beethoven bilang binata, s. 1800, gawa ni Carl Traugott Riedel (1769–1832)

Umalis si Beethoven ng Bonn para sa Vienna noong 1792, sa kabila ng mga usapin ng pagkalat ng giyera sa labas ng Pransiya; nalaman niya pagdating niya na namatay na ang ama niya.[32][33] Sa mga susunod na ilang taon, tumugon si Beethoven sa paniniwala ng marami na siya ang tagapagmana ng legasiya ni Mozart sa pag-aaral niya ng mga gawa ng bihasa at pagsusulat ng mga gawang halatang mala-Mozart.[34]

Hindi kaagad naitatag ni Beethoven ang kanyang lugar bilang isang kompositor, ngunit ipinasailalim niya ang sarili sa pag-aaral at pagtatanghal. Habang nagatrabaho sa ilalim ng pagtuturo ni Haydn,[35] sinumulan niyang maging bihasa sa kontrapunto. Nag-aral din siya ng biyolin sa ilalim ni Ignaz Schuppanzigh.[36] Sa unang bahagi ng panahon na ito, ginagabayan siya ni Antonio Salieri nang paminsan-minsan, pangunahin na sa estilong Italyano sa komposisyon ng boses; nagpatuloy ang relasyon na ito hanggang 1802 sa pinakamaagang panahon, at marahil hanggang 1809.[37]

Sa pag-alis ni Haydn papuntang Inglatera noong 1794, inaasahan na umuwi si Beethoven ng Elektor, ngunit pinili niya na manatili sa Vienna, at ipinagpatuloy ang pag-aaral ng kontrapunto kasama ni Johann Albrechtsberger at iba pang guro. Sa anumang kaso, pagsapit ng panahong ito, dapat naging malinaw sa kanyang amo na mahuhulog ang Bonn sa kamay ng mga Pranses, at nangyari ito noong Oktubre 1794, anupat ipinaubaya si Beethoven na walang sahod o pangangailangan para bumalik.[38] Gayunman, kumikilala na noon ang ilan sa mga maharlikang taga-Vienna ng kanyang kakayanan, at nag-alok na pondohin siya, kasama rito sina Prinsipe Joseph Franz Lobkowitz, Prinsipe Karl Lichnowsky, and Baron Gottfried van Swieten.[39]

Tinulungan ng kanyang mga kaugnayan kina Haydn at Waldstein, nagsimulang magkaroon si Beethoven ng reputasyon bilang tagapagtanghal at improbisador sa mga salon ng mga nobilidad ng Vienna.[40] Ang kanyang kaibigan na si Nikolaus Simrock ay nagsimulang maglathala ng kanyang mga komposisyon; ang una ay isang pangkat ng mga barayasyon sa tema ni Dittersdorf (WoO 66).[41] Pagdating ng 1793, nailagay niya ang kanyang sarili sa Vienna bilang bihasa na piyanista, ngunit tilang ipinagkait niya ang mga gawa mula sa publikasyon para mas malaki ang epekto nito kapag ito ay inilathala sa kalaunan.[39]

 
Prinsipe Lobkowitz: larawan mula kay August Friedrich Oelenhainz

Naganap noong Marso 1795 ang unang pampublikong pagtatanghal ni Beethoven, kung saan una niyang itinanghal ang isa sa mga konsiyertong pangpiyano niya.[n 3][43] Pagkatapos ng pagtatanghal na ito, isinaayos niya para sa paglalathala ang una sa kanyang mga komposisyon kung saan binigyan niya ito ng numerong pang-opus, ang tatluhan sa piyano, Opus 1. Inialay ang mga ito sa kanyang patron na si Prinsipe Lichnowsky,[42] at nagkita ang mga ito; halos sapat ang kita ni Beethoven para tugunan ang mga pangangailangan niya para sa isang taon.[44] Noong 1799, sumali (at nanalo) si Beethoven sa isang tanyag na 'duwelo' sa piyano sa bahay ni Baron Raimund Wetzlar (isang dating patron ni Mozart) laban sa birtuoso na si Joseph Wölfl; at sa susunod na taon, nanalo rin siya laban kay Daniel Steibelt sa salon ni Konde Moritz von Fries.[45] Ang ikawalong sonata sa piyano ni Beethoven, ang "Pathétique" (Op. 13), na inilathala noong 1799 ay inilarawan ng musikolohista na si Barry Cooper na "nakahihigit sa alinman sa kanyang mga naunang komposisyon, sa lakas ng karakter, lalim ng damdamin, antas ng pagkamapanlikha, at husay sa manipulasyon ng motibo at tono".[46]

Ikinomposita ni Beethoven ang kanyang unang anim na kuwartetong de-kuwerdas (Op. 18) sa pagitan ng 1798 at 1800 inatasan ni, at nakadekida kay, Prinsipe Lobkowitz). Nailathala ang mga ito noong 1801. Tinapos din niya ang Septeto (Op. 20) noong 1799, na naging isa sa mga pinakasikat niyang gawa nang kanyang kapanahunan ng pagkabuhay. Sa unang pagtanghal ng kanyang Una at ang Ikalawa Simponya noong 1800 at 1803, kinilala si Beethoven bilang isa sa mga pinakamahalaga sa isang henerasyon ng mga batang kompositor matapos nila Haydn at Mozart. Subalit nagtangi sa kanya ang kanyang himig, pagsulong sa musika, paggamit ng modulasyon at kapinuhan, at paglalarawan ng damdamin mula sa kanyang mga impluwensya, at nagpasidhi ng epekto ng ilan sa kanyang mga maagang gawa noong unang nailathala ang mga ito.[47]

Sa unang pagtanghal ng kanyang Unang Simponya, inupahan niya ang Burgtheater noong Abril 2, 1800, at nagpalabas ng isang malaking programa, kasama ang mga gawa ni Haydn at Mozart, kasama na rin ang kanyang Septeto, Simponiya, at isa sa kanyang mga konsiyertong pampiyano (ang huling tatlo ay ibinawi sa pagkalathala). Ang konsiyerto, na inilarawan ng diyaryong Allgemeine musikalische Zeitung bilang ang "pinaka-kawili-wiling konsiyerto sa mahabang panahon" ay nakaranas rin ng kaunting kahirapan; ilan sa mga pagbatiko ay ang "mga magtutugtog ay walang pakialam sa soloista".[48] Pagsapit ng 1800, hinahanap na si Beethoven at ang kanyang musika ng mga patron at tagalathala.[49]

 
Ludwig van Beethoven: detalye ng larawang 1804–05 ni Joseph Willibrord Mähler. Ang kompletong pagpipinta ay inilalalarawan si Beethoven na may lyre-guitar

Noong 1812, isinulat ni Beethoven ang liham patungkol sa isang minamahal ngunit hindi niya ito ipinadala sa kanyang babaing sisisinta na tinatawag niyang " Iniibig magpawalang-hanggan" "Immortal Beloved." Hindi kailanman nagasawa si Beethoven at kadalasan ay hindi naging maligaya sa pangsariling pamumuhay na naging dahilan ng kanyang pagkakasakit na pinatindi pa ng labis na pagaalala sa kanyang pamangkin na si Karl na kanyang inaaruga. Napagtanto ni Beethoven noong mga taong 1800 na untiunti syang nawawalan ng pandinig hanggang sa lubusan syang nawalan ng pandinig noong taong 1819.

Mga Mahahalagang Kaganapan

baguhin
  • 1792 — Naglakbay patungong Vienna upang mag-aral ng Komposisyon kay Franz Joseph Haydn. Sa Lungsod ding ito siya nanirahan.
  • 1798 — Nakumpleto ang "Sonata Do minor Opus 13" (Patheque)
  • 1801 — Nilikha ang "Sonata Do sostenido minor Opus 27/2" (Moonlight)
  • 1804 — Nakumpleto ang "Sinfonia Blg. 3, Mi bemol major op. 55" (Eroica)
  • 1805 — Nakumpleto ang "Sonata sa Fa minor op. 57" (Appassionata)
  • 1808 — Nakumpleto ang "Sinfonia Blg. 5 sa Do minor" op. 67
  • 1809 — Pinagkalooban ng pangtaunang sweldo ni Archduke Rudolph at ng iba pang miembro ng nobilidad Austriano upang makalikha ng musika at makapamuhay na nagsasarili.
  • 1818 — Nakumpleto ang "Sonata sa B bemol major op. 106" (Hammerklavier)
  • 1823 — Nakumpleto ang "Misa re major op. 123" (Missa Solemnis)
  • 1824 — Nakumpleto ang Sinfonia Blg. 9 sa Re minor op. 125 (Choral)

Tingnan din

baguhin

Talsanggunian

baguhin

Talababa

baguhin
  1. ↑ Sumasalamin ang unlaping van sa apelyidong "Beethoven" sa pinagmulan ng pamilya sa Plandes; iminumungkahit ng apelyido na "noong isang yugto nakatira sila sa o malapit sa remolatsahan.[1]
  2. ↑ Ang karamihan ng unang gawa ni Beethoven at mga gawa na hindi niya binigyan ng numerong pang-opus ay inilista ni Georg Kinsky at Hans Halm bilang "WoO", (Werke ohne Opuszahl o mga gawa na walang numerong pang-opus). Nilista rin nina Kinsky at Halm ang 18 kaduda-dudang gawa sa kanilang apendise ("WoO Anhang"). Bilang karagdagan, ang mga ilang bahagyang gawa na hindi nakalista na may numerong pang-opus o hindi nasa talaan ng WoO ay may numero sa katalogo ni Hess.[13]
  3. ↑ Hindi tiyak kung ito ang Una o No. 2 (Beethoven)|Ikalawa]]. Hindi malinaw ang mga ebidensyang dokumentaryo, dahil ang dalawang konsiyerto ay parehas nang malapit na matapos (wala sa dalawa ay natapos o nailathala pagkalipas ng maraming taon)[42]

Mga sipi

baguhin
  1. ↑ Cooper 1996, p. 36.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Kerman, Tyson & Burnham 2001, § 1.
  3. ↑ Cooper 2008, p. 407.
  4. ↑ Swafford 2014, pp. 12–17.
  5. ↑ 5.0 5.1 Thayer 1967a, p. 50.
  6. ↑ "Beethoven-Haus History" [Kasaysayan ng Bahay ni Beethoven]. Beethoven-Haus Bonn (sa wikang Aleman). Nakuha noong Abril 16, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ Thayer 1967a, p. 53.
  8. ↑ 8.0 8.1 Stanley 2000, p. 7.
  9. ↑ Swafford 2014, p. 74.
  10. ↑ Swafford 2014, pp. 22, 32.
  11. ↑ Thayer 1967a, pp. 57–8.
  12. ↑ Solomon 1998, p. 34.
  13. ↑ Cooper 1996, p. 210.
  14. ↑ Thayer 1967a, pp. 65–70.
  15. ↑ Thayer 1967a, p. 69.
  16. ↑ Cooper 1996, p. 50.
  17. ↑ Cooper (2008), p. 16
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 Kerman, Tyson & Burnham 2001, § 2.
  19. ↑ Cooper 1996, p. 55.
  20. ↑ Solomon 1998, pp. 51–52.
  21. ↑ Thayer 1967a, p. 121–122.
  22. ↑ Solomon 1998, pp. 36–37.
  23. ↑ Thayer 1967a, p. 95.
  24. ↑ Solomon 1998, p. 51.
  25. ↑ Thayer 1967a, pp. 95–98.
  26. ↑ Thayer 1967a, p. 96.
  27. ↑ Cooper 2008, pp. 35–41.
  28. ↑ Cooper 1996, pp. 93–94.
  29. ↑ Swafford 2014, pp. 107–111.
  30. ↑ Cooper 2008, p. 35.
  31. ↑ Cooper 2008, p. 41.
  32. ↑ Thayer 1967a, pp. 34–36.
  33. ↑ Cooper 2008, p. 42.
  34. ↑ Cooper 2008, p. 43.
  35. ↑ Kerman, Tyson & Burnham 2001, § 3.
  36. ↑ Cooper 2008, pp. 47, 54.
  37. ↑ Thayer 1967a, p. 149.
  38. ↑ Ronge 2013.
  39. ↑ 39.0 39.1 Cooper 2008, p. 53.
  40. ↑ Solomon 1998, p. 59.
  41. ↑ Cooper 2008, p. 46.
  42. ↑ 42.0 42.1 Cooper 2008, p. 59.
  43. ↑ Lockwood 2005, p. 144.
  44. ↑ Cooper 2008, p. 56.
  45. ↑ Solomon 1998, p. 79.
  46. ↑ Cooper 2008, p. 82.
  47. ↑ Cooper 2008, p. 58.
  48. ↑ Cooper 2008, p. 90.
  49. ↑ Cooper 2008, p. 97.

Mga sanggunian

baguhin
 
May kaugnay na midya ang Wikimedia Commons tungkol sa artikulong:
 
May koleksyon ng mga sipi ang Wikiquote sa Ingles tungkol sa paksa ng artikulong ito.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwig_van_Beethoven&oldid=2000405"