Wikipedia

Epilepsiya

isang neurolohikang sakit pantao na nagdudulot ng kombulsyon
(Idinirekta mula sa Epilepsya)

Ang epilepsiya o epilepsi (Ingles: epilepsy) ay isang pangkat ng mga hindi nakakahawang neurolohikong sakit na nailalarawan sa pamamagitan ng paulit-ulit na epileptikong kombulsyon.[10] Ang epileptikong kombulsyon ay ang klinikal na pagpapakita ng abnormal, labis, at magkakasabay na paglabas ng kuryente mula sa mga neuron.[1] Ang paglitaw ng dalawa o higit pang hindi pinukaw na mga kombulsyon ay tumutukoy sa epilepsiya.[11] Ang paglitaw ng isang kombulsyon lamang ay maaaring maggarantiya ng kahulugan nito (itinakda ng International League Against Epilepsy) sa isang mas klinikal na paggamit kung saan ang pag-ulit ay maaaring prejudge.[10] Ang mga epileptikong kombulsyon ay maaaring mag-iba mula sa maikli at halos hindi matukoy na mga panahon hanggang sa mahabang panahon ng malakas na pagyanig dahil sa abnormal na aktibidad ng kuryente sa utak.[1] Ang mga episodiyong ito ay maaaring magresulta sa mga pisikal na pinsala, alinman sa direkta, tulad ng mga sirang buto, o sa pamamagitan ng sanhi ng mga aksidente.[1] Sa epilepsiya, ang mga kombulsyon ay madalas na umuulit at maaaring walang nakikitang pinagbabatayan na dahilan.[11] Ang mga nakahiwalay na kombulsyon na pinukaw ng isang partikular na dahilan tulad ng pagkalason ay hindi itinuturing na kumakatawan sa epilepsy.[12] Ang mga taong may epilepsiya ay maaaring tratuhin nang iba sa iba't ibang lugar sa mundo at makaranas ng iba't ibang antas ng panlipunang stigma o pagkadismaya mula sa ibang tao dahil sa nakakaalarma na katangian ng kanilang mga sintomas.[11]

Epilepsiya
Ibang katawaganSeizure disorder Neurological disability
The electroencephalogram recording of a person with childhood absence epilepsy showing a seizure. The waves are black on a white background.
Pangkalahtang 3 Hz spike-and-wave na paglabas sa electroencephalogram
EspesyalidadNeurolohiya
SintomasPanahon na nawawala ang pagkamalay, abnormal na pangingilig, tulala, pagkabago sa paningin, nag-iiba ng mood o nararamdaman o di-kaya'y sa iba pang pangdisturbo sa kaisipan [1]
TagalPangmatagalang panahon[1]
SanhiMaaaring hindi kilala, resulta ng pagkakasaktan sa utak, istrok, tumor sa utak, epekto ng impeksyon sa utak, mutasyon mula sa kapanganakan[1][2][3]
PagsusuriElectroencephalogram, pagtatantya sa mga posibleng dahilan ng sakit[4]
Paunang pagsusuriNahihimatay, alcohol withdrawal, problems sa mga electrolyte[4]
Paggamotmga gamot, surgery, neurostimulation, pagbabago sa kinakain[5][6]
PrognosisNakokontrol ng 69%[7]
Dalas51.7 milyon/0.68% (2021)[8]
Napatay140,000 (2021)[9]

Ang pinagbabatayan na mekanismo ng isang epileptikong kombulsyon ay labis at abnormal na aktibidad ng mga neuron sa cortex ng utak,[12] na maaaring maobserbahan sa electroencephalogram (EEG) ng isang indibidwal. Ang dahilan kung bakit ito nangyayari sa karamihan ng mga kaso ng epilepsy ay hindi alam (isang kriptohenikong sakit);[1] ang ilang mga kaso ay nangyayari bilang resulta ng pinsala sa utak, istrok, mga tumor sa utak, mga impeksyon sa utak, o mga depekto sa panganganak sa pamamagitan ng prosesong kilala bilang epileptogenesis.[1][2][3] Ang mga kilalang henetikong mutasyon ay direktang nauugnay sa isang maliit na proporsyon ng mga kaso.[4][13] Kasama sa diyagnosis ang pag-alis ng iba pang mga kondisyon na maaaring magdulot ng mga katulad na sintomas, tulad ng pagkahimatay, at pagtukoy kung may ibang dahilan ng mga kombulsyon, tulad ng pag-alis ng alkohol o mga problema sa electrolyte.[4] Ito ay maaaring bahagyang gawin sa pamamagitan ng pag-imaging sa utak at pagsasagawa ng mga pagsusuri sa dugo.[4] Ang epilepsiya ay madalas na makumpirma sa isang EEG, ngunit ang isang normal na pagbabasa ay hindi nagbubukod sa kondisyon.[4]

Ang epilepsiya na nangyayari bilang resulta ng iba pang mga isyu ay maaaring maiwasan.[1] Ang mga kombulsyon ay nakokontrol ng mga gamot sa halos 69% ng mga kaso;[7] ang mga murang gamot laban sa kombulsyon ay kadalasang magagamit.[1] Sa mga kombulsyong hindi tumutugon sa gamot; maaaring isaalang-alang ang operasyon, neurostimulation o mga pagbabago sa diyeta.[5][6] Hindi lahat ng kaso ng epilepsiya ay panghabambuhay, at maraming tao ang bumubuti hanggang sa puntong hindi na kailangan ng paggamot.[1]

Mga sanggunian

baguhin
  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 "Epilepsy Fact sheet". WHO. Pebrero 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 Marso 2016. Nakuha noong 4 Marso 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ 2.0 2.1 Hammer GD, McPhee SJ, mga pat. (2010). "7". Pathophysiology of disease: an introduction to clinical medicine (ika-6th (na) edisyon). New York: McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0-07-162167-0.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ 3.0 3.1 Goldberg EM, Coulter DA (Mayo 2013). "Mechanisms of epileptogenesis: a convergence on neural circuit dysfunction". Nature Reviews. Neuroscience. 14 (5): 337–349. doi:10.1038/nrn3482. PMC 3982383. PMID 23595016.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Longo DL (2012). "369 Seizures and Epilepsy". Harrison's principles of internal medicine (ika-18th (na) edisyon). McGraw-Hill. p. 3258. ISBN 978-0-07-174887-2.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ 5.0 5.1 Bergey GK (Hunyo 2013). "Neurostimulation in the treatment of epilepsy". Experimental Neurology. 244: 87–95. doi:10.1016/j.expneurol.2013.04.004. PMID 23583414.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ 6.0 6.1 Martin-McGill KJ, Bresnahan R, Levy RG, Cooper PN (Hunyo 2020). "Ketogenic diets for drug-resistant epilepsy". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (6): CD001903. doi:10.1002/14651858.CD001903.pub5. PMC 7387249. PMID 32588435.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ 7.0 7.1 Eadie MJ (Disyembre 2012). "Shortcomings in the current treatment of epilepsy". Expert Review of Neurotherapeutics. 12 (12): 1419–1427. doi:10.1586/ern.12.129. PMID 23237349.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang GBD2021); $2
  9. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang GBD2021De); $2
  10. ↑ 10.0 10.1 Fisher RS, Acevedo C, Arzimanoglou A, Bogacz A, Cross JH, Elger CE, Engel J, Forsgren L, French JA, Glynn M, Hesdorffer DC, Lee BI, Mathern GW, Moshé SL, Perucca E, Scheffer IE, Tomson T, Watanabe M, Wiebe S (Abril 2014). "ILAE official report: a practical clinical definition of epilepsy". Epilepsia. 55 (4): 475–482. doi:10.1111/epi.12550. PMID 24730690.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 "Epilepsy". www.who.int (sa wikang Ingles). Nakuha noong 1 Abril 2023.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ 12.0 12.1 Fisher RS, van Emde Boas W, Blume W, Elger C, Genton P, Lee P, Engel J (Abril 2005). "Epileptic seizures and epilepsy: definitions proposed by the International League Against Epilepsy (ILAE) and the International Bureau for Epilepsy (IBE)". Epilepsia. 46 (4): 470–472. doi:10.1111/j.0013-9580.2005.66104.x. PMID 15816939.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ Pandolfo M (Nobyembre 2011). "Genetics of epilepsy". Seminars in Neurology. 31 (5): 506–518. doi:10.1055/s-0031-1299789. PMID 22266888.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga kawing panlabas

baguhin
 
May kaugnay na midya tungkol sa Epilepsy ang Wikimedia Commons.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Epilepsiya&oldid=2130773"