Erosyon
Sa agham pandaigdig, ang erosyon o pagguho ay ang aksyon ng proseso sa ibabaw (tulad ng daloy ng tubig o hangin) na tinatanggal ang lupa, bato o tinunaw na materyal mula sa isang lokasyon sa pang-ibabaw ng Daigdig at pagkatapos nililipat sa ibang lokasyon[1] (huwag ikalito sa weathering o ang pagbabago dulot ng panahon na kinakasangkutan ng walang paggalaw).Ang pag-alis ng bato o lupa bilang klastikong sedimento ay tinutukoy bilang pisikal o mekanikal na pagguho; ito ay kaibahan sa kemikal na pagguho, kung saan ang materyal ng lupa o bato ay inaalis mula sa isang lugar sa pamamagitan ng paglusaw (dissolution).[2] Ang mga naerodang sedimento o solute ay maaaring dalhin ng ilang milimetro lang, o sa libu-libong kilometro.
Ang mga ahente ng pagguho ay kinabibilangan ng pag-ulan;[3] pagkasira ng bato sa mga ilog; pagguho ng baybayin sa tabi ng dagat at alon; pagkalbit sa mga glacier, abrasyon, at pagkaluskos ng lupa; pagbaha sa lugar; abrasyon ng hangin; mga proseso ng tubig sa lupa; at mga proseso ng kilusang masa sa matarik na tanawin tulad ng mga pagguho ng lupa at mga pagdaloy ng labi. Ang mga rito kung saan kumikilos ang mga naturang proseso ay kumokontrol kung gaano kabilis ang pagguho ng ibabaw. Karaniwan, ang pisikal na pagguho ay nagpapatuloy nang pinakamabilis sa matatarik na dalisdis na ibabaw, at ang mga rito ay maaari ding maging sensitibo sa ilang mga katangian na kinokontrol ng klimatiko kabilang ang dami ng tubig na ibinibigay (hal., sa pamamagitan ng ulan), unos, bilis ng hangin, pagkuha ng alon, o atmosperikong temperatura (lalo na para sa ilang mga prosesong nauugnay sa yelo). Posible rin ang mga panunumbalik sa pagitan ng mga rito ng erosyon at ang dami ng naerodang materyal na dinadala ng, halimbawa, ng isang ilog o glacier.[4][5] Ang transportasyon ng mga naerodang materyales mula sa kanilang orihinal na lokasyon ay sinusundan ng deposisyon, na kung saan ay pagdating at empplacement ng materyal sa isang bagong lokasyon.[1]
Mga sanggunian
baguhin- ↑ 1.0 1.1 "Erosion". Encyclopædia Britannica (sa wikang Ingles). 2015-12-03.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Louvat, P.; Gislason, S. R.; Allegre, C. J. (1 Mayo 2008). "Chemical and mechanical erosion rates in Iceland as deduced from river dissolved and solid material". American Journal of Science. 308 (5): 679–726. Bibcode:2008AmJS..308..679L. doi:10.2475/05.2008.02. S2CID 130966449.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Cheraghi, M.; Jomaa, S.; Sander, G.C.; Barry, D.A. (2016). "Hysteretic sediment fluxes in rainfall-driven soil erosion: Particle size effects" (PDF). Water Resour. Res. 52 (11): 8613. Bibcode:2016WRR....52.8613C. doi:10.1002/2016WR019314. S2CID 13077807.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link] - ↑ Hallet, Bernard (1981). "Glacial Abrasion and Sliding: Their Dependence on the Debris Concentration In Basal Ice". Annals of Glaciology. 2 (1): 23–28. Bibcode:1981AnGla...2...23H. doi:10.3189/172756481794352487. ISSN 0260-3055.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Sklar, Leonard S.; Dietrich, William E. (2004). "A mechanistic model for river incision into bedrock by saltating bed load" (PDF). Water Resources Research. 40 (6): W06301. Bibcode:2004WRR....40.6301S. doi:10.1029/2003WR002496. ISSN 0043-1397. S2CID 130040766. Inarkibo (PDF) mula sa orihinal noong 2016-10-11. Nakuha noong 2016-06-18.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)