Labuyo (manok)
Ang labuyo o manok ihalas[2] (Gallus gallus) ay isang ibong pang-tropiko sa pamilyang Phasianidae. Matatagpuan ito sa karamihan ng Timog-silangang Asya at ilang bahagi ng Timog Asya. Ito ang espesye na nagbigay-daan upang umusbong ang manok (Gallus gallus domesticus); nagkapag-ambag din ang labuyong kulay-abo (grey junglefowl), labuyo sa Sri Lanka (Sri Lankan junglefowl) at labuyong luntian (green junglefowl) ng materyal henetika sa pangkat ng hene ng manok.[3][4]
| Labuyong manok | |
|---|---|
_-_Thailand.jpg)
| |
| Labuyong manok | |
| Katayuan ng pagpapanatili | |
Klasipikasyong pang-agham 
| |
| Dominyo: | Eukaryota |
| Kaharian: | Animalia |
| Kalapian: | Chordata |
| Hati: | Aves |
| Orden: | Galliformes |
| Pamilya: | Phasianidae |
| Sari: | Gallus |
| Espesye: | G. gallus
|
| Pangalang binomial | |
| Gallus gallus | |
| |
| Labuyo (kulay-kayumanggi) | |
| Kasingkahulugan | |
|
Phasianus gallus Linnaeus, 1758 | |
Nabunyag ng ebidensya mula sa antas molekula na hinango mula sa buong-henoma na pinagkasunod-sunod na nadomestikado ang manok mula sa labuyo noong mga 8,000 taong nakalipas,[3] na kinasangkutan ng kaganapang domestikasyon na ito ang maramihang pinagmulang maternal.[3][5] Simula noon, kumalat ang kanilang anyong domestikado sa buong mundo kung saan inalagaan sila ng mga tao para sa kanilang karne, itlog, at bilang kasama.[6]
Pangalan
baguhinTinatawag ang Gallus gallus sa Tagalog bilang "labuyo" (kung lalaki) o "upa" (kung babae) habang ang katawangang "manok ihalas" o "ihalas" ay ginagamit sa Kabisayaan.[7] Nangangahulugang "malayang gumagala" ang katawagan.[2]
Mga sanggunian
baguhin- ↑ BirdLife International (2016). "Gallus gallus". IUCN Red List of Threatened Species (sa wikang Ingles). 2016: e.T22679199A92806965. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22679199A92806965.en. Nakuha noong 19 Nobyembre 2021.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 Compendio, Jade Dhapnee Zarate; Nishibori, Masahide (2021). "Philippine Red Junglefowl: A separate Gallus gallus subspecies or not?" (sa wikang Ingles). The Journal of Animal Genetics.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 3.0 3.1 3.2 Lawal, R.A.; atbp. (2020). "The wild species genome ancestry of domestic chickens". BMC Biology (sa wikang Ingles). 18 (13): 13. doi:10.1186/s12915-020-0738-1. PMC 7014787. PMID 32050971.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Eriksson, Jonas; Larson, Greger; Gunnarsson, Ulrika; Bed'hom, Bertrand; Tixier-Boichard, Michele; Strömstedt, Lina; Wright, Dominic; Jungerius, Annemieke; atbp. (23 Enero 2008), "Identification of the Yellow Skin Gene Reveals a Hybrid Origin of the Domestic Chicken", PLOS Genetics (sa wikang Ingles), 4 (2): e10, doi:10.1371/journal.pgen.1000010, PMC 2265484, PMID 18454198
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Liu, Y-P.; atbp. (2006). "Multiple Maternal Origins of Chickens: Out of the Asian Jungles". Mol Phylogenet Evol (sa wikang Ingles). 38 (1): 12–9. doi:10.1016/j.ympev.2005.09.014. PMID 16275023.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Storey, A.A.; atbp. (2012). "Investigating the global dispersal of chickens in prehistory using ancient mitochondrial DNA signatures". PLOS ONE (sa wikang Ingles). 7 (7): e39171. Bibcode:2012PLoSO...739171S. doi:10.1371/journal.pone.0039171. PMC 3405094. PMID 22848352.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Kennedy, Robert; Gonzales, Pedro C.; Dickinson, Edward; Jr, Hector C. Miranda; Fisher, Timothy H. (2000-09-21). A Guide to the Birds of the Philippines (sa wikang Ingles). OUP Oxford. ISBN 978-0-19-854668-9.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)