Indonesia: Pagkakaiba sa mga binago

| leader_title1 = [[Pangulo ng IndonesyaIndonesia|Pangulo]]

| established_event2 = [[Pamamahayag ng Kalayaan ng IndonesyaIndonesia|Ipinahayag]]

| currency = [[Rupiah ng IndonesyaIndonesia|Rupiah]] (Rp)

Ang '''Republika ng IndonesyaIndonesia''' ({{lang-id|Republik Indonesia}}, {{pron-en|ˌɪndoʊˈniːziə}} o {{IPAlink-en|ˌɪndəˈniːʒə}}), ay isang [[bansa]] sa [[Timog-silangang Asya]]. Ito ay binubuo ng 17,508 mga pulo, at ito ang pinakamalaking estado sa buong daigdig na binubuo ng isang [[kapuluan]]. Tinatantiya na nasa 238 milyong katao ang populasyon ng IndonesyaIndonesia,<ref>{{cite web |url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html |title= Indonesia |accessdate=5 Disyembre 2008 |last= |first= |coauthors= |date= [[2008-11-20]] |work= [[The World Factbook]] |publisher= [[Kagawaran ng Estado ng Estados Unidos]]}}</ref> na pang-apat sa mga [[Tala ng mga bansa ayon sa populasyon|pinakamataong]] bansa sa mundo, at ang pinakamataong bansang [[Muslim]]; subalit walang opisyal na pananampalataya ang itinakda sa [[Saligang Batas ng IndonesyaIndonesia]]. Isang [[republika]] ang IndonesyaIndonesia, na may inihahalal na tagapagbatas (lehislatura) at [[Pangulo ng IndonesyaIndonesia|pangulo]]. Ang kabisera ng bansa ay [[Jakarta]]. Pinapaligiran ang IndonesyaIndonesia ng [[Papua Bagong Ginea]], [[Silangang Timor]] at [[Malasya]], at kinabibilangan rin ang [[Singgapur]], [[Pilipinas]], [[Australya]], at ang [[Kapuluang Andaman at Nicobar]] ng [[Indiya]] bilang mga kalapit na bansa at teritoryo.

Ang kapuluan ng IndonesyaIndonesia ay naging isang mahalagang rehiyong pangkalakalan simula pa noong ika-7 siglo, kung kailan ang [[Srivijaya]] at paglaon [[Majapahit]] ay nangangalakal sa [[Tsina]] at [[Indiya]]. Ang mga katutubong mga pinuno ay lumaong niyakap ang kulturang Indiyano, relihiyon at modelong pampolitika mula sa mga sinaunang siglo, at lumaganap ang [[Hinduismo]] at [[Budismo]] sa kapuluan. Naimpluwensiyahan rin ang kasaysayan ng IndonesyaIndonesia ng mga makapangyarihang banyaga dahil sa likas yaman nito. Dinala ng mga mangangalakal na Muslim ang [[Islam]], na ngayon ay naging dominante sa kapuluan, habang ang mga makapangyarihang [[Europeo]] ang nagdala ng [[Kristiyanismo]] at nakipaglaban para monopolisahan ang kalakalan sa [[Kapuluang Maluku]] (''Moluccas'') noong [[Panahon ng Pagtuklas]]. Ito ay sinundan ng tatlo't kalahating siglo ng kolonyalismo sa ilalim ng mga [[Olandes]]. Natamasa ng IndonesyaIndonesia ang kanilang kasarinlan pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Ang kasaysayan ng IndonesyaIndonesia noon pa man ay magulo, at sinubok ng maraming kalamidad, suliranin, banta ng separatismo, at ng panahon ng mabilisang pagbabago at paglago ng ekonomiya.

May magkakaibang mga pangkat na etniko, wika at diyalekto, at pananampalataya ang mga iba't-ibang pulo at kapuluan ng IndonesyaIndonesia, ngunit ang [[lahing Habanes|Habanes]] ang pinakamalaki – at pinakadominanteng – pangkat etniko. Bilang isang bansang [[estadong unitaryo|unitaryo]], bumuo ang IndonesyaIndonesia ng isang pagkakakilanlan gamit ang [[Wikang Indones|isang pambansang wika]], dibersidad ng mga pangkat etniko, pagpapakilala sa mga ibang relihiyon kahit kung nakararami ang mga Muslim, at isang kasaysayan ng kolonyalismo at rebelyon laban dito. Ang pambansang kasabihan ng IndonesyaIndonesia, ang ''"[[Bhinneka Tunggal Ika|Bhinneka tunggal ika]]"'' ("Pagkakakaisa sa Pagkakaiba", na literal na "marami, subalit isa"), na nagsasabi na ang pagkakaiba ang bumuo sa bansa. Subalit ang mga tensiyon sektarya at separatismo ay nagdulot ng marahas na paghaharap na gumimbal sa katatagan ng politika at ekonomiya. Sa kabila ng laki ng populasyon at dami ng tao sa rehiyon, malaki ang teritoryo ng IndonesyaIndonesia: kilala ang bansa bilang pangalawa sa mga bansang may pinakamataas na saribuhay sapagkat kay lawak ng mga parang nito. Biniyayaan ang bansa ng likas na yama, subalit nilalarawan din ng kahirapan ang IndonesyaIndonesia sa kasalukuyan.

Ang pangalang ''Indonesia'' ay mula sa salitang [[wikang Latin|Latin]] na ''Indus'', na nangangahulugang "Indiya", at salitang Griyego na ''nesos'', na nangangahululgang "pulo".<ref name="EcoSeas1">{{cite book |last=Tomascik |first=T |coauthors=Mah, J.A., Nontji, A., Moosa, M.K. |title=The Ecology of the Indonesian Seas - Part One |publisher=Periplus Editions Ltd. |year=1996 |location=Hong Kong |isbn=962-593-078-7}}</ref> Ang pangalan ay halaw pa noong ika-18 dantaon, malayo pang taon bago pa naging malaya ang IndonesyaIndonesia.<ref name="indoety">{{id icon}} {{cite news |last=Anshory |first=Irfan |title=Asal Usul Nama Indonesia |publisher=Pikiran Rakyat |date=2004-08-16 |url=http://www.pikiran-rakyat.com/cetak/0804/16/0802.htm |accessdate=2006-10-05}}</ref> Noong 1850, Si George Earl, isang Ingles na [[Etnolohiya|etnologo]], ay iminungkahi ang salitang ''Indunesians'' — dahil sa paggamit ng ''Malayunesians'' — para sa mga taong nakatira sa "Kapuluang Indiyan" o "Kapuluang Malay".<ref name="JIAEA_1">{{cite journal |last=Earl |first=George S. W. |title=On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations |journal=Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |page=119}}</ref> sa publikasyong ding iyon, ang isang estudyante ni Earl, si James Richardson Logan, ay ginamit ang ''Indonesia'' bilang kasingkahulugan ng ''Kapuluan ng Indiya''.<ref name="JIAEA_3">{{cite journal |last=Logan |first=James Richardson |title=The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders |journal=Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |pages=4:252–347}}; {{cite journal |last=Earl |first=George S. W. |title=On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations |journal=Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA) |year=1850 |pages=254, 277–278}}</ref> Subalit ang mga sulat akademiko ng mga Olandes sa mga nilimbag sa [[Silangang Indies ng Olanda|Silangang Indies]] ay iwas sa paggamit ng ''Indonesia''. Imbis ay ginamit nila ang salitang "Kapuluang Malay" (''Maleische Archipel''); ang ''Netherlands East Indies'' (''Nederlandsch Oost Indië''), ang tanyag ''Indië''; ''ang silangang'' (''de Oost''); at pati na ang ''Insulinde''.<ref>(This term was introduced in 1860 in the influential novel [[Max Havelaar]] (1859), written by [[Multatuli]], critical of Dutch colonialism). {{cite journal |title=The Term Indonesia: Its Origin and Usage |journal=Journal of the American Oriental Society |author=Justus M. van der Kroef |volume=71 |issue=3 |pages=166–171 |year=1951 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0003-0279%28195107%2F09%2971%3A3%3C166%3ATTIIOA%3E2.0.CO%3B2-5 |doi=10.2307/595186}}</ref> na

Simula noong 1900, naging karaniwan ang paggamit ng "IndonesyaIndonesia" bilang pantukoy sa bansa ng akademya sa labas ng Olanda, at ginamit rin ito ng mga nasyonalistang Indones para sa kanilang mga pampolitikang pamamahayag.<ref>{{cite journal |title=The Term Indonesia: Its Origin and Usage |journal=Journal of the American Oriental Society |author=Jusuf M. van der Kroef |volume=71 |issue=3 |pages=166–171 |year=1951 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0003-0279%28195107%2F09%2971%3A3%3C166%3ATTIIOA%3E2.0.CO%3B2-5 |doi=10.2307/595186}}</ref> Pinatanyag ni [[Adolf Bastian]], ng [[Pamantasang Humboldt ng Berlin]], ang termino sa kanyang aklat na ''Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels, 1884–1894''. Ang unang iskolar na Indones na gumamit ng termino ay si [[Ki Hajar Dewantara|Suwardi Suryaningrat]] (Ki Hajar Dewantara), nang siya ay magtayo ng isang ''press bureau'' sa Olanda na may pangalang ''Indonesisch Pers-bureau'' noong 1913.<ref name="indoety"/>

Ang mga labing posil o kusilba ng ''[[Homo erectus]]'', na mas tanyag bilang ang mga [[Taong Haba]], ay nagmumungkahi na ang kapuluang IndonesyaIndonesia ay tinirhan na noong dalawang mlyong hanggang 500,000 taon na ang nakalilipas.<ref>{{cite journal |last=Pope |title=Recent advances in far eastern paleoanthropology |journal=Annual Review of Anthropology |volume=17 |pages=43–77 |year=1988 |doi=10.1146/annurev.an.17.100188.000355}}

cited in {{cite book |last=Whitten |first=T |coauthors=Soeriaatmadja, R. E., Suraya A. A. |title=The Ecology of Java and Bali |publisher=Periplus Editions Ltd |year=1996 |location=Hong Kong |page=309 |id=}}</ref> Ang mga [[Austronesya|Austronesyo]], na bumuo sa karamihan ng mga makabagong tao, ay nagtungo sa Timog Silangang Asya mula Taiwan. Sila ay dumating sa IndonesyaIndonesia noong tinatayang 2000 &nbsp;BCE, at inilayo ang mga katutubong [[Melanesya|Melanesyo]] sa malayong silangang rehiyon habang sila ay dumadami.<ref>Taylor (2003),pahina 5–7</ref> Sa tamang kondisyong agrikultural, at ang pagkabihasa sa pagtatanim sa mga palayan <ref>

{{cite book |last=Taylor |first=Jean Gelman|title=Indonesia |publisher=Yale University Press |date= |location=New Haven and London |pages=8–9 |isbn=0-300-10518-5}}</ref> ay nagbigay daan sa mga barangay, bayan at maliliit na mga kaharian na umusbong sa unang dantaon CE. Ang magandang baybaying posisyon ng IndonesyaIndonesia ay nagbigay daan sa kalakalang sa mga kalapit pulo at sa iba pang mga lugar. Halimbawa ng mga kalakalang nabuo ay parehong sa mga Kahariang Indiyano at sa Tsina na nabuo mga ilang dantaon BCE.<ref>{{cite book |last=Taylor |first=Jean Gelman |title=Indonesia |publisher=Yale University Press |date= |location=New Haven and London |pages=15–18 |isbn=0-300-10518-5}}</ref> Mula noon, ang pangangalakal ay napakahalaga sa paghuhugis ng kasaysayan ng IndonesyaIndonesia.<ref>Taylor (2003), pages 3, 9, 10–11, 13, 14–15, 18–20, 22–23; Vickers (2005), pages 18–20, 60, 133–134</ref>

[[Talaksan:Myristica fragrans - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-097.jpg|thumb|left|upright|Ang halamang [[moskada]] (''nutmeg'') ay katutubo sa [[Pulo ng Banda]] ng IndonesyaIndonesia. Minsang naging isa sa pinakamahalang pangangailangan ng daigdig, na naging dahilan ng unang kapangyarihang kolonyalismong Europeo sa IndonesyaIndonesia.]]

Mula noong ika-7 dantaon CE, ang makapangyarhing Kahariang pandagat ng [[Srivijaya]] ay umusbong sapagkat sa kalakalang nabuo at sa mga impluwensiya ng Hinduismo at Budhismo na nakuha ng Kaharian mula roon.<ref>Taylor (2003), pahina 22–26; Ricklefs (1991), pahina 3</ref> Sa pagitan ng ika-8 hanggang ika-10 dantaon CE, ang dinastiyang agrikultural na Budhistang [[Sailendra]] at ang dinastiyang Hindu na [[Kahariang Mataram|Mataram]] ay umunlad at bumagsak sa [[Haba (pulo)|Haba]], kung saan naiwan nila ang mga grandiyosong mga monumentong relihiyoso gaya ng [[Borobudur]] ng Sailendra at ang [[Prambanan]] ng Mataram. Ang kahariang Hindu na [[Madyapahit]] ay nabuo sa silangang Java sa huling bahagi ng ika-13 dantaon, sa ilalim ni [[Gajah Mada]], na nakaimpluwensiya sa kabuuan ng IndonesyaIndonesia; ang panahong ito ay kadalasang tinatawag na "Gintong Panahon" sa kasaysayan ng IndonesyaIndonesia.<ref>{{cite journal |title=The next great empire |author=Peter Lewis |journal=Futures |volume=14 |issue=1 |year=1982 |pages=47–61 |doi=10.1016/0016-3287(82)90071-4}}</ref>

Kahit na ang mga mangangalakal na Muslim ay unang naglakbay sa Timog-silangang Asya noong unang bahagi ng panahong Islamiko, ang [[Paglaganap ng Islam sa Indonesia (1200 hanggang 1600)|pinakaunang katibayan ng pagsasa-Islamiko ng populasyon]] ay noong ika-13 dantaon sa hilagang [[Sumatra]].<ref>Ricklefs (1991), pages 3 to 14</ref> Naglaon ang ibang mga lugar sa IndonesyaIndonesia ay niyakap ang paniniwalang Islam, at naging dominanteng relihiyon sa [[Java]] at Sumatra sa huling bahagi ng ika-16 na dantaon. Sa halos karamihang bahagi, ang Islam ay nagbago at humalo sa mga nabuong mga kultura at mga impluwensiyang relihiyoso, kung saan hinubog nito ang pangunahing anyo ng Islam sa IndonesyaIndonesia, lalo na sa Java.<ref>Ricklefs (1991), pages 12–14</ref> Ang unang Europeo na dumating sa IndonesyaIndonesia noong 1512, ay nang ang mga mangangalakal na Portuges, na pinamunuan ni [[Francisco Serrão]], ay ninais na monopolahin ang mga mapagkukunan ng [[moskada]] (''nutmeg''), [[clove]], at mga [[paminta]] sa [[Kapuluang Maluku|Maluku]].<ref name="RICKLEFSp24">{{cite book |last=Ricklefs |first=M.C|title=A History of Modern Indonesia Since c.1300, second edition |publisher=MacMillan |year=1993 |location=London |pages=22–24 |url= |isbn= 0-333-57689-6}}</ref> Sumunod sa kanila ang mga Olandes at mga Ingles. Itinayo ng mga Olandes noong 1602 ang [[Dutch East India Company|Kompanyang Olandes ng Silangang India]] (VOC) at naging makapangyarhing Europeo sa lugar. Pagkatapos nitong mabangkarote, ang VOC ay pormal na nagsara noong 1800, at ang pamahalaan ng Olanda ay bumuo ng [[Dutch East Indies|Silangang Indiya ng Olanda]] bilang isang pambansang kolonya.<ref name="RICKLEFSp24">Ricklefs (1991), page 24</ref>

Sa halos buong panahong ng kolonyalismo sa IndonesyaIndonesia, ang pamamahala ng mga Olandes sa mga teritoryo nito ay mahina; noon lamang unang bahagi ng ika-20 dantaon naging dominante ang mga Olandes sa kung ano ang mga hangganan ng IndonesyaIndonesia ngayon.<ref name="DUTCH_BOUNDARIES">Dutch troops were constantly engaged in quelling rebellions both on and off Java. The influence of local leaders such as [[Prince Diponegoro]] in central Java, [[Imam Bonjol]] in central Sumatra and [[Pattimura]] in [[Maluku]], and a bloody [[Aceh War|thirty-year war in Aceh]] weakened the Dutch and tied up the colonial military forces.(Schwartz 1999, pages 3–4) Despite major internal political, social and sectarian divisions during the [[Indonesian National Revolution|National Revolution]], Indonesians, on the whole, found unity in their fight for independence.</ref> Ang pananakop ng mga Hapones noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] at ang mga sumunod na mga pananakop ang nagpawakas sa pamamahala ng mga Olandes,<ref>{{cite journal |title=Dutch Attitudes towards Colonial Empires, Indigenous Cultures, and Slaves |journal=Eighteenth-Century Studies |volume=31 |issue=3 |author=Gert Oostindie and Bert Paasman |pages=349–355 |year=1998 |url=http://muse.jhu.edu/journals/eighteenth-century_studies/v031/31.3oostindie.html |doi=10.1353/ecs.1998.0021}}; {{cite book |last=Ricklefs |first=M.C. |title =History of Modern Indonesia Since c.1300, second edition |publisher=MacMillan |year=1993 |location=London |pages= |url= |doi= |isbn=0-333-57689-6}}</ref> at muling pinasigla ang mga pinigil na kilusang pangkalayaan ng mga Indones. Dalawang araw pagkatapos sumuko ang Hapon noong Agosto 1945, si [[Sukarno]], isang maimpluwensiyang pinunong nasyonalista, ay inihayag ang kalayaan at itinalagang pangulo.<ref>{{cite journal |title=Indonesia |author=H. J. Van Mook |authorlink=Hubertus Johannes van Mook |journal=Royal Institute of International Affairs |year=1949 |volume=25 |issue=3 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0020-5850%28194907%2925%3A3%3C274%3AI%3E2.0.CO%3B2-P |pages=274–285}}; {{cite journal |title=Independence the Issue |journal=Far Eastern Survey |author=Charles Bidien |volume=14 |issue=24 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0362-8949%2819451205%2914%3A24%3C345%3AITI%3E2.0.CO%3B2-S|pages=345–348 |date=5 Disyembre 1945 |doi=10.1525/as.1945.14.24.01p17062}}; {{cite book | last =Taylor | first =Jean Gelman | title =Indonesia: Peoples and History | publisher =Yale University Press | year =2003 | location = | page =325 | isbn = 0-300-10518-5 }}; Reid (1973), page 30</ref> sinubukan ng Olanda na muling itayo ang kanilang pamamahala, at dahil sa panggigipit ng ibang mga bansa, kinilala na ang kalayaan ng IndonesyaIndonesia ng mga Olandes at ang kaguluhan sandatahan at diplomatiko ay nagwakas noong Disyembre 1949.<ref>{{cite journal |title=Independence the Issue |journal=Far Eastern Survey |author=Charles Bidien |volume=14 |issue=24 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0362-8949%2819451205%2914%3A24%3C345%3AITI%3E2.0.CO%3B2-S|pages=345–348 |date=5 Disyembre 1945 |doi=10.1525/as.1945.14.24.01p17062}}; {{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/war/indo-inde.htm |title=Indonesian War of Independence" |accessdate=2006-12-11 |publisher=GlobalSecurity.org |work=Military}}</ref>(maliban lang sa teritoryong Olandes ng [[Kanlurang Bagong Ginea]], kung saan ay isinama sa [[Kasunduan sa New York]] noong 1962, at sa pinamamahalan ng [[mga Nagkakaisang Bansa]] na [[Act of Free Choice]]).

[[Talaksan:Soekarno.jpg‎|thumb|upright|right|Si [[Sukarno]], ang unang pangulo ng IndonesyaIndonesia]]

Si Sukarno ang nagsimula sa demokrasya patungong awtoritaryanismo, at pinanatili ang kanyang kapangyarihan sa pagbalanse sa mga lumalabang puwersang militar, at ang mga [[Partido Komunista ng IndonesyaIndonesia]] (PKI).<ref>Ricklefs (1991), pages 237 - 280</ref> Isang pagtatangkang coup noong 30 Setyembre 1965 ang napiligan ng mga sundalo, na nagdulot sa isang marahas na pagpapa-alis sa mga anti-komunista, kung saan pinagbintangan ang PKI sa tangkang coup.<ref>Friend (2003), pages 107–109; {{cite video | people =Chris Hilton (writer and director) | title =Shadowplay | medium =Television documentary | publisher =Vagabond Films and Hilton Cordell Productions | year = 2001 }}; Ricklefs (1991), pages 280–283, 284, 287–290</ref> Nasa pagitan ng 500,000 at isang milyon ang namatay.<ref>{{cite journal |author=John Roosa and Joseph Nevins |date=5 Nobyembre 2005 |url=http://www.counterpunch.org/roosa11052005.html|title=40 Years Later: The Mass Killings in Indonesia |accessdate=2006-11-12 |journal=[[CounterPunch (newsletter)|Counterpunch]]}}; {{cite journal |title=Unresolved Problems in the Indonesian Killings of 1965-1966 |author=Robert Cribb |journal=Asian Survey |volume=42 |issue=4 |year=2002 |pages=550–563 |doi=10.1525/as.2002.42.4.550}}</ref> Ang pinuno ng militar, si [[Suharto|Heneral Suharto]], ay minaubra ang pahinang pamumuno ni Sukarno, at pormal na itinalaga bilang pangulo noong Marso 1968. Ang kanyang [[Administrasyong Bagong Kaayusan]]<ref>{{cite journal |title=General Suharto's New Order |author=John D. Legge |journal=Royal Institute of International Affairs |volume=44 |issue=1 |year=1968 |pages=40–47 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0020-5850%28196801%2944%3A1%3C40%3AGSNO%3E2.0.CO%3B2-I}}</ref> ay sinuportahan ng pamahalaang Estados Unidos,<ref>US National Archives, RG 59 Records of Department of State; cable no. 868, ref: Embtel 852, 5 Oktubre 1965. [http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/johnsonlb/xxvi/4445.htm]; Adrian Vickers, ''A History of Modern Indonesia.'' Cambridge University Press, p. 163; 2005; David Slater, ''Geopolitics and the Post-Colonial: Rethinking North-South Relations,'' London: Blackwell, p. 70</ref> at pinag-igi ang mga pamumuhunan ng mga dayuhan sa IndonesyaIndonesia, na naging mahalagang dahilan sa katamtamang pag-unlad ng ekonomiya noong sumunod na tatlong dekada.<ref>{{cite book |last=Vickers |first=Adrian |title=A History of Modern Indonesia |publisher=Cambridge University Press |year=2005 |isbn=0-521-54262-6}}; {{cite book |last=Schwarz |first=A. |year=1994 |title=A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s |publisher=Westview Press |isbn=1-86373-635-2}}; {{cite book |last=Ricklefs |first=M. C. |title=A History of Modern Indonesia since c.1300, Second Edition |publisher=MacMillan |year=1991 |isbn=0-333-57689-X}}</ref> Subalit ang awtoritaryang "Bagong Kaayusan" ay malakawang inakusahan ng korupsiyon at supresyon ng mga taga-oposisyon.

Noong 1997 at 1998, ang IndonesyaIndonesia ang pinakalabis na tinamaan ng [[Krisis Pananalapi sa Asya ng 1997|Krisis Pananalapi sa Asya]].<ref>{{cite book | last =Delhaise | first =Philippe F. | title =Asia in Crisis: The Implosion of the Banking and Finance Systems | publisher =Willey | year =1998 | pages =123 | isbn = 0-471-83450-5}}</ref> Ito ang nakadagdag sa malawakang pagkadismaya sa Bagong Kaayusan.<ref>{{cite journal |title=Indonesia: from showcase to basket case |author=Jonathan Pincus and Rizal Ramli |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=22 |issue=6 |pages=723–734 |url=http://cje.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/22/6/723|year=1998|doi=10.1093/cje/22.6.723}}

{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/events/indonesia/latest_news/97848.stm |title=President Suharto resigns |publisher=BBC |date=21 Mayo 1998 |accessdate=2006-11-12}}</ref> Noong 1999, ang Silangang Timor ay bumotong humiwalay sa IndonesyaIndonesia, pagkatapos ng dalawampu't limang taong pananakop militar na kinondena ng iba't ibang bansa dahil sa kalupitan sa mga taga-Silangang Timor.<ref>{{cite web |last=Burr |first=W. |coauthors=Evans, M.L. |title=Ford and Kissinger Gave Green Light to Indonesia's Invasion of East Timor, 1975: New Documents Detail Conversations with Suharto |work=National Security Archive Electronic Briefing Book No. 62 |publisher=[[National Security Archive]], [[The George Washington University]], Washington, DC |date=6 Disyembre 2001 |url=http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB62/ |accessdate=2006-09-17}}; {{cite web |title=International Religious Freedom Report |work=Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor |publisher=U.S. Department of State |date=2002-10-17 |url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2002/13873.htm |accessdate=2006-09-29}}

Ang IndonesyaIndonesia ay isang [[republika]] na may [[sistemang pangpanguluhan]]. Bilang isang [[estadong unitaryo]], ang kapangyarihan ay nasa pambansang pamahalaan lamang. Pagkatapos ng [[Pag-aaklas ng IndonesyaIndonesia noong 1998|pagbibitiw ni Pangulong Suharto]] noong 1998. Ang istrukturang pangpamahalaan at pampolitika ng IndonesyaIndonesia ay sumailalim sa isang malawakang reporma. Apat na pagbabago sa [[Saligang Batas ng IndonesyaIndonesia]]<ref>Noong 1998 hanggang 2001</ref> ang nagbago sa sangay tagapagpaganap, tagapaghukom at tagapagbatas.<ref name="Harijanti2006">{{cite journal |title=Indonesia: General elections test the amended Constitution and the new Constitutional Court |journal=International Journal of Constitutional Law |author=Susi Dwi Harijanti and Tim Lindsey |volume=4 |issue=1 |year=2006 |pages=138–150 |doi=10.1093/icon/moi055}}</ref> Ang pangulo ng IndonesyaIndonesia ay ang [[pinuno ng estado]], [[punong kumander]] ng [[Sandatahan ng IndonesyaIndonesia]] at ang direktor ng mga pamahalaang lokal, paggawa ng mga batas at ng ugnayang panlabas. Ang pangulo ay nagtatalaga ng isang konseho ng mga ministro, na hindi kailangang halal na kasapi ng lehislatura. Ang [[Halalang pangpanguluan ng IndonesyaIndonesia, 2004|halalang pangpanguluan noong 2004]] ay ang unang pagkakataon na makahalal ng direkta ang mga tao ng kanilang pangulo at pangalawang pangulo.<ref>{{cite press release |publisher=[[Carter Center|The Carter Center]] |year=2004 |title=The Carter Center 2004 Indonesia Election Report |url=http://www.cartercenter.org/documents/2161.pdf |format=PDF|accessdate=2006-12-13}}</ref> Ang pangulo ay maaaring maglingkod ng hindi hihigit sa dalawang magkasunod na limang taong termino.<ref>_ (2002), ''The fourth Amendment of 1945 Indonesia Constitution'', Chapter III – The Executive Power, Art. 7.</ref>

{{main|Mga Lalawigan ng Indonesia|Pagkakahating pampangasiwaan ng IndonesyaIndonesia}}

[[Talaksan:Indonesia provinces english.png|right|thumb|Mga lalawigan ng IndonesyaIndonesia]]

Binubuo ang IndonesyaIndonesia ng [[Mga lalawigan ng IndonesyaIndonesia|33 lalawigan]], kung saan lima rito ay may natatanging katayuan. Ang bawat lalawigan ay may sariling tagapagbatas at gobernador. Ang lalawigan ay hinahati naman sa mga bayan (''[[Mga bayan ng IndonesyaIndonesia|kabupaten]]'') at mga lungsod (''[[Mga lungsod ng IndonesyaIndonesia|kota]]''), na hinahati pa sa mga maliliit na distrito (''[[Mga subdistrito ng IndonesyaIndonesia|kecamatan]]''), at pati na rin sa mga barangay (''desa'' o ''kelurahan''). Pagkatapos ipatupad noong 2001 ang rehiyonal na pagsasarili (autonomiya), ang mga bayan at lungsod ay ang naging pinakamahalagang sangay pampangasiwaan, na responsable sa pagbibigay ng paglilingkod-bayan. Ang pamahalaang barangay naman ang pinakamakaimpluwensiya sa pang-araw-araw na buhay ng mga nasasakupan nito, na humahawak sa mga usaping pambarangay na pinamumunuan ng halal na punong barangay na tinatawag na ''lurah'' o ''kepala desa''.

* [[Bali, IndonesyaIndonesia|Bali]] - [[Denpasar]]

[[Talaksan:Indonesia 2002 CIA map.png|thumb|right|Mapa ng IndonesyaIndonesia]]

Ang IndonesyaIndonesia ay binubuo ng 17,508 pulo, na tinatayang nasa 6,000 ang tinitirhan.<ref>{{cite web |publisher=[[International Monetary Fund]] |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2006/01/data/dbcoutm.cfm?SD=2005&ED=2005&R1=1&R2=1&CS=3&SS=2&OS=C&DD=0&OUT=1&C=536&S=PPPWGT-PPPPC&RequestTimeout=120&CMP=0&x=45&y=5%20Estimate |accessdate=2006-10-05 |title=World Economic Outlook Database |date=Abril 2006}}; {{cite web | first =Hendriawan | title =Indonesia Regions | publisher =Indonesia Business Directory | url =http://www.indonext.com/Regions/ | accessdate = 2007-04-24 }}</ref> Ang mga ito ay nakakalat sa parehong bahagi ng [[ekwador]]. Ang limang pinakamalaking pulo ay ang [[Haba (pulo)|Haba]] (Java), [[Sumatra]], [[Kalimantan]] (ang bahaging Indones ng [[Borneo]]), [[Bagong Ginea]] (na kahati ang Papua Bagong Ginea), at [[Selebes]]. Ang IndonesyaIndonesia ay nakikihati ng hangganan sa [[Malaysia]] sa pulo ng [[Borneo]] at [[Sebatik]], sa Papua Bagong Ginea sa pulo ng Bagong Ginea, at sa [[Silangang Timor]] sa pulo ng [[Timor]]. Nakikihati rin ito ng hangganan sa [[Singgapur]], Malaysia, [[Pilipinas]] sa hilaga, at sa [[Australya]] sa mga katimugang bahagi ng mga dagat nito. Ang kabisera nito, ang [[Jakarta]], ay matatagpuan sa Haba at ang pinakamalaking lungsod ng bansa, na sinundan ng [[Surabaya]], [[Bandung]], [[Medan]], and [[Semarang]].<ref>{{cite book | last =Witton | first =Patrick | title =Indonesia | publisher =Lonely Planet | year =2003 | location =Melbourne | pages =139, 181, 251, 435 | isbn=1-74059-154-2 }}</ref>

[[Talaksan:Mahameru-volcano.jpeg|thumb|left|Ang Bulkang Semeru at Bulkang Bromo sa Silangang Haba. Ang mga aktibidad bulkaniko sa IndonesyaIndonesia ay isa sa pinakamataas sa buong daigdig.]]

Sa 1,919,440&nbsp;kilometro parisukat (741,050&nbsp;mi&nbsp;parisukat), Ang IndonesyaIndonesia ay naging ika-16 na pinakamalaking bansa, ayon sa laki ng lupang sakop.<ref name="ciarank">{{cite web |last=Central Intelligence Agency |title=Rank Order Area |work=The World Factbook |publisher=US [[CIA]], Washington, DC |date=2006-10-17 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html |accessdate=2006-11-03}}</ref> Ang average na kapal ng populasyon ng tao ay 134&nbsp;tao bawat kilometrong parisukat (347&nbsp;bawat milyang parisukat), ang ika-79 sa daigdig,<ref>{{cite web |title=Population density - Persons per&nbsp;km² 2006 |work=CIA world factbook |publisher=Photius Coutsoukis |year=2006 |url=http://www.photius.com/rankings/geography/population_density_2006_1.html |accessdate=2006-10-04}}</ref> kahit na ang Java ang pinakamataong pulo sa buong mundo,<ref name="JOSHUA">{{cite web | last = Calder | first = Joshua | title = Most Populous Islands | publisher = World Island Information | date = 3 Mayo 2006 | url = http://www.worldislandinfo.com/POPULATV2.htm | accessdate = 2006-09-26 }}</ref> na may densidad ng populasyon na 940&nbsp;tao bawat km parisukat (2,435&nbsp;bawat mi parisukat). Sa taas 4,884&nbsp;metro (16,024&nbsp;talampakan), ang [[Puncak Jaya]] sa Papua ay ang pinakamataas na tuktok sa IndonesyaIndonesia, at ang [[Lawa ng Toba]] sa Sumatra ay ang pinakamalaking lawa, na may sukat na 1,145&nbsp;km parisukat (442&nbsp;mi&nbsp;parisukat). Ang pinakamalaking ilog ay nasa Kalimantan, kasama rito ang [[Mahakam]] at [[Barito]]; Ang mga ilog na ito ang nagiging pandugtong transportasyon sa pagitan ng mga bayan sa paligid nito.<ref>{{cite web |title=Republic of Indonesia |work=Encarta |publisher=Microsoft |year=2006 |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761573214/Republic_of_Indonesia.html#s4 |accessdate=}}</ref>

Dahil matatagpuan ito sa ekwador, ang IndonesyaIndonesia ay may [[klimang tropikal]], na may dalawang panahon na tag-ulan at tag-init. Ang karaniwang antas na pag-ulan sa mga mababang lugar ay nasa 1,780-3,175&nbsp;milimetro (70–125&nbsp;pulgada), at hanggang 6,100&nbsp;milimetro (240&nbsp;pulgada) sa mga rehiyong mabubundok, o sa mga lugar na mabundok—lalo na sa kanlurang bahagi ng Sumatra, Kanlurang Haba, Kalimantan, Selebes at Papua—ang nakakaranas ng mataas na pag-ulan. Ang alinsangan ay pangkalahatang mataas, na karaniwa'y nasa 80%, at unti lang ang pagkakaiba ng galaw ng temperatura sa buong taon; ang karaniwang temperatura araw-araw sa Jakarta ay nasa 26-30&nbsp;°C (79–86&nbsp;°F).<ref>{{cite web |

{{main|Demograpiya ng IndonesyaIndonesia|Mga wika ng IndonesyaIndonesia|Relihiyon sa IndonesyaIndonesia}}

Ang pambansang populasyon mula sa 2000 pambansang sensus ay nasa 206 milyon,<ref name="bps2000">{{cite press release |title=2000 Population Statistics |publisher=Indonesian Central Statistics Bureau |date=30 Hunyo 2000 |url=http://www.bps.go.id/sector/population/pop2000.htm |accessdate=2006-10-05}}</ref> at ang Kawanihang Sentral Pang-Estadistika ng IndonesyaIndonesia at ''Statistics Indonesia'' ay tinaya ang populasyon na nasa 222 milyon noong 2006.<ref name="autogenerated1">{{cite press release |publisher=Indonesian Central Statistics Bureau |title=Tingkat Kemiskinan di Indonesia Tahun 2005–2006 |date=1 Setyembre 2006 |url=http://www.bps.go.id/releases/files/kemiskinan-01sep06.pdf|format=PDF |language=[[Indonesian language|Indonesian]] |accessdate=2006-09-26}}</ref> 130 milyon katao ang nakatira sa [[Java]], ang pinakamataong pulo sa buong daigdig.<ref>{{cite web |last=Calder |first=Joshua |title=Most Populous Islands |publisher=World Island Information |date=3 Mayo 2006 |url=http://www.worldislandinfo.com/POPULATV2.htm |accessdate=2006-09-26}}</ref> Kahit na medyo epektibo ang programang pagpaplano ng pamilya na ginawa pa noong dekada '60, ang populasyon ay inaaasahang lalago sa humigit kumulang 315 milyong sa taong 2035, batay sa kasalukuyang taya ng taunang pagtaas na 1.25%.<ref>{{cite book | last =Witton | first =Patrick | title =Indonesia | publisher =Lonely Planet | year =2003 | location =Melbourne | page =47 | isbn=1-74059-154-2}}</ref>

Karamihan sa mga Indones ay mula sa mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]] mga tao na mula sa Taiwan. Ang iba pang pangunahing pangkat ay ang mga [[Melanesiano]], na naninirahan sa silangang IndonesyaIndonesia.<ref>Taylor (2003), pages 5–7, {{cite book | last = Dawson| first = B.| coauthors = Gillow, J.| title = The Traditional Architecture of Indonesia | publisher = Thames and Hudson Ltd | year = 1994 | location = London | page = 7 | isbn = 0-500-34132-X }}; {{cite book | last =Witton | first =Patrick | title =Indonesia | publisher =Lonely Planet | year =2003 | location =Melbourne | pages =139, 181, 251, 435 | isbn=1-74059-154-2 }}</ref> Mayroong 300 na natatanging mga katutubong lahi sa IndonesyaIndonesia, at 742 na iba't ibang wika at diyalekto.<ref>{{cite web |publisher=Expat Web Site Association |title=An Overview of Indonesia |work=Living in Indonesia, A Site for Expatriates |url=http://www.expat.or.id/info/overview.html |accessdate=2006-10-05}}; {{cite web |last=Merdekawaty |first=E. |title="Bahasa Indonesia" and languages of Indonesia |work=UNIBZ - Introduction to Linguistics |publisher=Free University of Bozen |date=2006-07-06 |url=http://www.languagestudies.unibz.it/Bahasa%20Indonesia_Merdekawaty.pdf |format=PDF|accessdate=2006-07-17}}</ref> Ang pinakamalaki ay ang mga [[Habanes]], na bumubuo sa 42% ng populasyon, at pampolitika at kultural na dominante sa bansa.<ref>{{cite book |last=Kingsbury |first=Damien |title=Autonomy and Disintegration in Indonesia |publisher=Routledge |page=131 |isbn=0-415-29737-0}}</ref> Ang mga [[Sundanes]], mga etnikong Malay, at mga [[Madures]] naman ay ang ibang malalaking pangkat na sunod sa mga Habanes.<ref>Small but significant populations of [[Overseas Chinese|ethnic Chinese]], Indians, Europeans and Arabs are concentrated mostly in [[urban area]]s.</ref> A sense of Indonesian nationhood exists alongside strongly maintained regional identities.<ref name="RICKLEFS_256">Ricklefs (1991), page 256</ref> Pangkalahatang maayos ang lipunan, subalit ang mga tensiyong panlipunan, panrelihiyon at etniko ay nagpapasimula ng matinding kaguluhan.<ref>Domestic migration (including the official [[Transmigrasi]] program) are a cause of violence such as the massacre of hundreds of Madurese by a local [[Dayak people|Dayak]] community in [[West Kalimantan]], and conflicts in [[Maluku]], [[Sulawesi Tengah|Central Sulawesi]], and parts of [[Papua (probinsya ng IndonesyaIndonesia)|Papua]] and [[West Papua (probinsya)|West Papua]] {{cite paper |author=T.N. Pudjiastuti |title=Migration & Conflict in Indonesia |publisher=International Union for the Scientific Study of Population (IUSSP), Paris |year=2002 |url=http://www.iussp.org/Bangkok2002/S15Pudjiastuti.pdf |format=PDF|accessdate=2006-09-17}}; {{cite web|title=Kalimantan The Conflict|work=Program on Humanitarian Policy and Conflict Research |url=http://www.preventconflict.org/portal/main/maps_kalimantan_conflict.php |accessdate=2007-01-07 |publisher=Conflict Prevention Initiative, Harvard University}}; {{cite conference|author=J.W. Ajawaila; M.J. Papilaya; Tonny D. Pariela; F. Nahusona; G. Leasa; T. Soumokil; James Lalaun and W. R. Sihasale |title=Proposal Pemecahan Masalah Kerusuhan di Ambon |publisher=Fica-Net |year=1999 |location=Ambon, Indonesia |url=http://www.fica.org/h/ambon/idRusuh1.html |accessdate=2006-09-29| booktitle=Report on Church and Human Rights Persecution in Indonesia}}; Kyoto University: Sulawesi Kaken Team & Center for Southeast Asian Studies {{PDFlink|[http://sulawesi.cseas.kyoto-u.ac.jp/lib/pdf/MRidwanAlimuddin.pdf Bugis Sailors]|124&nbsp;KB}}</ref> [[Ang mga Tsinong Indones]] ay isang etnik maynoriting may-impluwensiya sa IndonesyaIndonesia. Mas konti sa 5% sila ng populasyon. Ang mga Tsinong Indones ay nag-aari ng maraming pribadong kayamanan at kanegosyohan,<ref>Schwarz (1994), pages 53, 80–81; Friend (2003), pages 85–87, 164–165, 233–237</ref> kaya may hinanakit sa kanila; nangyaring nagkaroon ng karahasan laban sa mga Tsinong Indones.<ref>{{cite web |author=M. F. Swasono |title=Indigenous Cultures in the Development of Indonesia |work=Integration of endogenous cultural dimension into development |publisher=Indira Gandhi National Centre for the Arts, New Delhi |year=1997 |url=http://ignca.nic.in/cd_05008.htm |accessdate=2006-09-17}}; {{cite web |first=S. Long |title=The Overseas Chinese |publisher=Prospect Magazine |date=9 Abril 1998 |url=http://www.prospect-magazine.co.uk/article_details.php?id=4212 |accessdate=2006-09-17}} The [[Jakarta Riots of Mayo 1998|riots in Jakarta in 1998]]—much of which were aimed at the Chinese—were, in part, expressions of this resentment. {{cite web |author=M. Ocorandi |title=An Analysis of the Implication of Suharto's resignation for Chinese Indonesians |publisher=Worldwide HuaRen Peace Mission |date=28 Mayo 1998 |url=http://www.hartford-hwp.com/archives/54b/083.html |accessdate=2006-09-26}}; {{cite web |author=F.H. Winarta |title=Bhinneka Tunggal Ika Belum Menjadi Kenyataan Menjelang HUT Kemerdekaan RI Ke-59 |publisher=Komisi Hukum Nasional Republik Indonesia (National Law Commission, Republic of Indonesia), Jakarta |month=August | year=2004 |url=http://ignca.nic.in/cd_05008.htm |language=[[Wikang Indones|Indones]]}}</ref>

[[Talaksan:Istiqlal Mosque Monas.jpg|Ang [[Moskeng Istiqlal]] at [[Katedral ng Jakarta]] sa Gitnang [[Jakarta]]. Ang IndonesyaIndonesia ang may pinakamalaking populasyon ng mga Muslim sa buong mundo|thumb|left]]

{{main|Fauna ng Indonesia|Flora ng IndonesyaIndonesia}}

[[Talaksan:Man of the woods.JPG|thumb|upright|Ang [[Endangered species|critically endangered]] na [[Sumatran Orangutan]], isang ''great ape' [[Endemism|endemiko]] sa IndonesyaIndonesia]]

Ang sukat, klimang tropikal, at heograpiyang kapuluan ng IndonesyaIndonesia, ang naging dahilan para maging ikalawang pinaka biodiverse na bansa ito sa buong mundo, pangalawa sa Brazil,<ref name="LESTER">{{cite book