Osiris

Sa mitolohiyang Ehipsiyo, si Osiris (wikang Griyego: Usiris; binabaybay din sa transliterasyon ng wikang Ehipsiyo bilang Asar, Aser, Ausar, Ausir, Wesir, Usir, Usire, o Ausare) ay isang diyos ng mga sinaunang Ehipsiyo, na kalimitang tinatawag na diyos ng Kabilang Buhay. Siya ang diyos na nagdadala ng buhay, ang hari at hukom ng mga namatay na mga tao , at ng pagbaha ng Ilog ng Nilo. Si Osiris ang diyos na naghuhukom at tagasakdal ng kaukulang hatol sa mga kaluluwa ng mga yumaong tao na naghahanap ng daan sa paraiso sa kabilang buhay.

Istatuwa ni Osiris.

Ayon sa mga kasulatang natagpuan ng mga arkeyolohiko, si Osiris ay isa sa pinakamatandang diyos na sinamba ng mga sinaunang Ehipto. Ang pangalan niya na nakaukit sa Bato ng Palermo, tinatayang naisulat noong c. 2500 BK, ang pinakamatandang kasulatang nagsasaad ng mga bagay-bagay tukong kay Osiris. Naisulat sa maraming iskriptura ang mga kuwento tungkol kay Osiris; kabilang dito ang Teksto mula sa mga Piramides (Pyramid Text), ang Aklat ng mga Yumao (Book of the Dead), at sa pagsisimula bagong yugto ng Ehipto, ang Bato ni Shabaka—na naglalaman ng tanyag na kuwento ng Tunggalian nila Horus at Set. Nang sakupin ng mga Griyego ang kaharian ng Ehipto, binigyan ng historyador na si Plutarch ng Makabagong interpretasyon ang mga mitolohiya ng Ehipto. Bagamat si Osiris ay isang diyos na sinasabing nagbibigay ng kaligtasan para sa mga kaluluwa ng mga yumaong tao, siya ay isa sa mga naging pinakatanyag na diyos sa buong daigdig. Dahil ito sa kanyang kuwento na nagbibigay pagasa na ang mga tao ay mabubuhay muli ng maligaya sa kabilang buhay. Ang pagsamba kay Osiris ay kumalat sa halos lahat ng dako ng daigdig at ito ay nagpatuloy ng anim na daang-taon matapos isilang si Kristo. Tuluyang nawala ang mga kultong sumasamba kay Osiris matapos ipagbawal na ito ng mga namumunong mga Kristyano at Muslim.

Bilang diyos na nangangalaga ng mga yumao, si Osiris ay sadyang binigyan ng pagpapahalaga ng mga tagasunod niya. Tinuturing ng mga Paraon ng Ehipto ang sarili nila bilang mga tagapagmana ng kabilang buhay mula kay Osiris sa kanilang pagyao sa daigdig. Subalit sa paglipas ng panahon, lahat ng mga tagasunod ni Osiris, maging karaniwang tao lamang o may kapangyarihan, ay itinuring na ring mga tagapagmana ng kanyang kaharian sa kabilang buhay. Sari-sari mga ritual at misteryo ang inaalay kay Osiris para masigurado na sila ay tatanggapin niya sa paraiso ng kabilang buhay.

Ayon sa mitolohiya, bago siya mamatay at mabuhay muli bilang isang hari ng kabilang buhay, si Osiris ay itinuturing na tagapagdala ng sibilisasyon at agrikultura sa Ehipto. Bilang diyos ng agrikultura, tinuturing rin si Osiris na isang diyos na nagbibigay ng buhay sa mga pananim at mga tao; na matapos ang kamatayan ng isang halaman o tao, si Osiris din ang nagbibigay ng panibangong buhay sa mga ito. Ang kuwentong ito ng muling pagkabuhay ay ginagamit na paliwanag ng ilang mga sinaunang Ehipsiyo kung bakit nagkakaroon ng mga sikulo ng pagkabuhay at pagkamatay, tulad ng sikulo ng kapanganakan at kamatayan, pagtubo at pagkalanta, paglaki at pagliit ng buwan atbp.

Si Osiris and panganay na lalaking anak nina Geb, ang diyos ng kalupaan, at Nut, ang diyosa ng kalangitan. Ipinanganak siya sa ikaunang araw ng Interkalinaryo (ang limang mga araw na idinadagdag sa 360 para maging 365 na bilang ng mga araw sa kalendaryo). Kapatid at asawa siya ni Isis at nagkaroon sila ng anak na lalaking na si Horus matapos na mapaslangin si Osiris ng kanyang kapatid. Nang siya ay binuhay muli ni Isis, si Osiris ang naging hari ng mga yumao bagamat pinili niya na maghari na lamang sa lugar ng mga yumao. Bilang diyos ng mga yumao, tuluyang napaglito at napagisa ang katauhan ni Osiris sa isa pang diyos ng mga yumao na si Khenti-Amenti. Ang Khenti-Amenti ay naging bansag na lamang kay Osiris na nangangahulugang Pinuno ng mga Taga-kanluranin bagamat ang kanluran ang pinaniniwalang lugar ng mga yumao dahil dito lumulubog ang araw. Pinatay si Osiris ng kanyang lalaking kapatid na si Set dahil isang paraon si Osiris, isang gampaning ibig angkinin ni Set dahil sa pagseselos.

Paglalarawan

Bibihirang inilalarawan ng mga sinaunang Ehipsiyo ang aktual na interpretasyon ng kanilang mga diyos at diyosa. Naniniwala sila na ang aktual na larawan at pangalan ng kanilang mga diyos ay banal at hindi maaaring makita ng kahit sino lamang. Kadalasang ginagamitan nila ng mga simbolismo ang paglalarawan ng mga diyos upang maipakita ang mga katangian at kapangyarihang taglay ng mga ito.

Si Osiris ay kadalasang inilarawan bilang isang tao na nakadamit ng kasuota ng isang hari. Suot-suot niya sa kanyang ulo ang Koranang Atef na sadyang kahawig ng Koronang Puti na isinusuot ng mga paraong namumuno sa Mataas na Ehipto (Upper Egypt). Subalit ang Atef ay mayroong mga balahibo ng ostrits sa magkabilang tabi ng katawan nito na sumisimbolo sa Katotohan. Si Osiris ay mayroong hawak-hawak na isang pangkayod (shepherd's crook) at isang pantabas (flail) na ipinapatong niya sa kayang dibdid bilang simbolismo ng kanyang paghahari at pangangalaga sa kalupaan at kabilang-buhay. Ang balat niya ay kadalasang inilalarawan na kulay berde; bagamat siya ang diyos ng agrikultura at muling pagkabuhay—berbe ang kulay na mga halaman na sumisimbolo sa nagsibol. Kung susuriin, makikita na ang katawan ni Osiris mula sa kanyang leeg hanggang paa ay nakabalot ng maige sa gasa/pambalot na ginagamit na pambalot ng mga 'mummy'. Ang pagkakabalot sa kanya any simbolo ng nangyaring mumipikasyon sa kanya upang siya ay mabuhay muli.

Mitolohiya at Kuwento

Hindi kailan mang naging malinaw sa atin ang pagkaka-salaysay ng kuwento ni Osiris. Kadalasang nagkakaroon sa sari-sariling bersiyon o interpretasyon ang mga iba-ibang mga lungsod estado sa Ehipto ukol sa kanilang mitolohiya. Dahil dito, nagkaroon ng iba-ibang nilalaman ang kuwento ni Osiris, kadalasang nagkakakontrahan sa isa't-isa.

Matagal nang naniniwala ang mga sinaunang Ehipsiyo sa kabilang-buhay. Maraming mga iba't ibang uri ng mga dasal at hymno para sa mga yumao ang ating natagpuang nakaukit sa mga dingding nga mga libingang mastabas o di kaya'y nakasulat sa mga lumang papeles at mga aklat na kasamang inililibing sa namatay. Kabilang sa mga dasal na ito ay ang pagbibigay ng mga alay at dasal kay Osiris na matatagpuan sa mga Teksto ng mga Piramides at sa Aklat ng mga Yumao. Noong nagumpisa ang Ikalimang Dinastiya ng Ehipto, agarang dumami ang mga naitatalang mga deboto ni Osiris at mga dasal na inaalay sa kanya; at ang dasal ng mga paraon ay mababasa na Nagaalay ako (ang hari) kay Osiris. Sa ganitong paraan, dito makikita na si Osiris ay sadyang naging napakahalaga sa relihyon ng mga sinaunang Ehipsiyo.

Mayroong nilalaman na dasal para kay Osiris ang Unang Kabanata ng Aklat ng mga Yumao na pinamagatang Himno kay Osiris, na isinalin sa wikang Ingles ng Ehipolohistang si E.A. Wallis Budge:

"[Ito ang] pagbibigay-pugay [namin] para sa inyo, Osiris, Panginoon ng [panahon na] 'walang hanggang' , Hari ng lahat ng diyos, siyang may pangalang sari-sari, siyang ang maraming anyo ay banal, kayong nilalang ng anyong hindi nakikita sa mga templo, siyang may Ka (ang mahigit-kumulang na katumbas ng kaluluwa ng tao) na banal. [Ikaw] na nasasakdal na gobernador ng [lungsod ng] Busiris, na [siya] ding makapangyarihan [katauhan] ng [lungsog ng] Sekhem. ['Ikaw'] na Panginoong na kung kanino ang mga pagpupuri ay isinasaalang [dito] sa [distrikto] ng Ati, sumasa-Prinsipe [na nangangalaga] sa banal na hain (pagkain) ni Ani. [Kayo na] sumasa-Panginoon na siyang isinasaala-ala [ng mga panginoon] ng Maati (ang kahulugan ng katotohana), Panginoon ng [Bayan ng] Qerrt, ang Namumunong kataas-taasan (supremo) ng Puting [Pader] (ang 'Pader' ay tumutukoy sa isang malaking kuta) [ng lungsod] ng Memphis. [Kayo na] sumasakaluluwa kay Ra, ang kayang (Ra) mismong katawan..."

"Ipinagpapala [ninyo kami] at [aming kayong] isinasapuri sa [lugar ng] Nart. Naway sumalangit [ang inyong] kaluluwa..."

"Sumasakapangyarihan [kayo] na may [dala-dalang] pagtatagumpay [sa bayan] ng Shas-Hetep, [ang] Panginoon ng [panahon na] 'Magpasawalang-hanggan', Gobernador ng Abydos."

Mitikong Heniyalohiya

Ayon sa mga iba pang nasabing mga iskripto, na siyang mga pinaka-matatang mga kasulatang pang-relihyon ng mga sinaunang Ehipsiyo, si Osiris ay bahagi ng isang magkakapamilyang grupo ng mga diyos at diyosa na tinatawag na Pesedjet o Ennead, na isang Griyegong salitang nangangahulugang ang siyam (the nine). Katulad ng kahulugan ng salita, ang grupong ito ay binubuo ng siyam na mga diyos at diyosa na pawang magkakapamilya sa dugo. Ayon sa Ennead, ang kauna-unahang diyos ng daigdig ay si Atum; si Atum ay nagkaroon ng kambal na anak, ang diyos na si Shu at ang diyosang si Tefnut, sa pamamagitan ng pag-sasalsal. Si Shu at Tefnut ay naging mag-asawa at sila rin ay nagkaroon ng kambal na anak na sila diyos Geb at diyosa Nut. Matapos ay naging magasawa naman sila Geb at Nut at sila naman ay nagkaroon ng apat (lima ayon sa ibang bersiyon) na supling na sila Osiris at Set na mga lalake, at Isis at Nephthys na mga babae. Nang isinilang ang huling apat, dito nagumpisa ang buhay sa daigdig. Ang Ennead ay unang umusbong sa lungsod ng Heliopolis, ngayong isa nang lugar para sa mga turista na matatagpuan sa hilagang-silangan ng kasalukuyang kabisera ng Ehipto na Cairo.

Ang Alamat ni Osiris

Sa mga unang yugto ng kasaysayan ng Ehipto, matagal nang naging gampanin ni Osiris ang maging isa sa mga diyos ng mga yumao. Ngunit noong nagsimula nang mapasailalim ng mga paraon ang buong lupain ng Ehipto sa iisang pamumuno, ang kanya-kanyang mga alamat ng mga lungsod estado ng Ehipto ay nagsimulang maghalo-halo; kadalasan ito ay nagiging sanhi ng pagpapatalsik sa pwesto ng isang diyos matapos itong malagpasan sa katanyagan ng isa pang diyos na may parehong gampanin sa kani-kanilang relihyon.

Noong sumapit na ang ika labing-anim na dinastiya sa Ehipto, nag-halo na rin ang dalawa sa pinakamalaki at makapangyarihang grupo ng mga diyos sa Ehipto, ang Ennead at ang Ogdoad, napalitanang ang gampanin ng pinunong diyos ng Ennead na si Atum ni Ra (si Ra ang diyos ng araw na naging mas tanyag kay Atum) habang si Osiris naman ang naging ama ni Horus.

Nang umusbong ang 'dakilang' alamat ng pagkamatay at muling pagkabuhay ni Osiris sa buong Ehipto, pinalitan ni Osiris ang diyos na si Anubis, ang orihinal na diyos ng mga yumao ayon sa Ogdoad. Sinabi ng mga tagasunod ni Osiris na si Anubis ay boluntaryong inilapat ang kanyang kapangyarihan kay Osiris sa pagdating nito sa lupain ng mga yumao. Ngunit para gumanda ang kuwento, inilathala na si Anubis ay sa katunayan isa sa pinakamamahal na anak ni Osiris. Ayon sa kuwento na ito, sinasabi na si Nephthys, ang mas-nakabantang kapatid na babae nila Osiris, ay ayaw bigyan ng supling ng kanyang asawang si Set. Para magka-anak, ginamit ni Nephthys ang kanyang kapangyarihan upang maging kamukha niya ang kakambal niyang si Isis. Inakala ni Osiris na si Nephthys ay ang kanyang asawa at matapos silang dalawa ay magtalik, ipinanganak ang sanggol na si Anubis.

Ang Griyegong historyador na si Plutarch ang nagkuwento ng karamihan sa mga nilalaman ng mitolohiya. Ayon sa kanya, noong si Osiris ay nabubuhay pa at namumuno bilang isang paraon ng Ehipto, si Osiris ang sinasabing nagdala ng sibilisasyon sa Lambak ng Ilog Nile. Nakita ni Osiris na pawang naging mga barbaryo ang mga Ehipsiyo kung kaya't sa ilalim ng kanya diktatura, ipinakilala niya sa mga Ehipsiyo ang mga batas pantao at ang pagsamba sa mga diyos. Tinuruan niya ang mga Ehipsiyo kung papaano magsaka, gumawa ng mga serbesa at tumugtog ng mga instrumentong pang-musika. Naisipan din ni Osiris na magtungo sa ibang bahagi ng mundo para maghatid ng sibilisasyon sa ibang mga bansa. Dahil dito, itinuturing na isa sa pinakaminamahal na nilalang si Osiris ng mga diyos at ng kanyang mga tao kung kaya't nagselos ang naka-babatang kapatid niya na si Set.

Napasalang ni Set si Osiris nang nilinlang niya ang kanyang kapatid na pumasok sa loob ng isang napaka-gandang kahong gawa sa ginto, marpil, mga makukulay na mga diyamante at kahoy mula sa punong cedar. Nangako si Set na kung sino mang tao na sakto ang sukat ng kanyang katawan sa kahon ay mapapasakanya ang napakagandang 'regalo'. Noong nakaraang gabi, palihim na kinuha ni Set ang sukat ng katawan ni Osiris upang masiguradong ang biktima niya lamang ang kakasya sa loob ng kahon. Sinubukang pumasok ng mga kasabwat ni Set sa kahon ngunit wala sa kanila ang kumasya dito, maliban kay Osiris. Nang pumasok si Osiris sa kahon, isinara ni Set si Osiris sa loob ng kahon at binuhusan ito ng tunaw na tingga (lead) at ihinagis niya ito sa ilog. Inanod ng ilog ang kahon papunta sa kabilang dako ng Dagat Mediteraneo at ito ay umahon sa kalampasigan ng Byblos, isang lumang lungsod sa Lebanon.

Nang muling matagpuan ni Isis ang kahon, ibinuksan niya ito at nakitang si Osiris ay wala ng buhay. Sa pamamagitan ng salamangka, panandaliang napanatili ni Isis na buhay kahit papaano si Osiris at ibinalik ninyo siya sa Ehipto. Nagawa ni Isis na makipagtalik kay Osiris kung kaya't si Isis ay nagkaroon ng supling sa kanyang sinapupunan na si Horus. Subalit nang iniwan ni Isis ang kahon sa dampa ng ilog Nile noong gabi, natagpuan ito si Set, at sa kanyang galit, tuluyan niya pinaslang ang kanyang kapatid at pinaghiwa-hiwalay niya ang mga bahagi nito sa iba't ibang dako ng Ehipto. Ayon kay Plutarch, hinati ni Set ang katawan ni Osiris sa labing-apat na bahagi, ngunit walang maayos na basihan kung ilan ba talaga ito.

Sa tulong ng kanyang kapatid na si Nephthys, matagumpay na nahanap ni Isis ang lahat ng bahagi ng katawan ni Osiris maliban sa kanyang uten na kamailang kinain ng mga isdang Oxyrhynchus, isang hayop na tagasunod ni Set. Sa pamamagitan ng mga makapangyarihan na salamangka ni Isis at sa tulong mula sa mga diyos na sila Anubis at Thoth, muling nabuhay si Osiris bilang hari ng mga yumao.

Ang Ama ni Horus

Ang paniniwala kung saan itinuturing na si Osiris ang ama ni Horus ay nagpapakita ng di-pagkakasundo ng mga detalye sa Mitolohiyang Ehipto. Ayon sa sinaunang (orihinal) relihyon ng mga Ehipsiyo, si Osiris at Isis ay itinuturing magasawa sa sistemang Ennead, ngunit si Horus, sa orihinal na mitolohiya, ay itinuturing naman na anak ng diyosang si Hathor ayon sa sistemang Ogdoad, ang katunggaling relihyon ng Ennead. Ngunit ng mapagisa ang buong kaharian ng Ehipto, kabilang ang Ennead at Ogdoad, ang gampanin ni Hathor ay ibinigay sa mas tanyag na diyosang si Isis; at dahil si Isis ay asawa ni Osiris, si Horus ay sa wakas kinilala nang anak nila Osiris at Isis.

Sa kagustuhang maipaliwanag kung papaano naging posible ang pagkakabuntis ni Isis at panganganak niya kay Horus sa pamamagitan ni Osiris na isa nang namatay na diyos ay sinubukang baguhin ng mga tagasunod ni Osiris ang mga nilalaman ng mga naunang mga kasulatan ng kanilang relihyon para mabigyan ng pagpapaliwanag ang bagong pananampalataya. Ang ginawang pagbubuntis ni Osiris kay Isis kahit na patay si Osiris ay naging isang napaka-halagang simbolismo na nagpapatunay na sadyang napakama-kapangyarihan talaga ang salamangka ni Isis at si Osiris ay isang diyos ng pagkalalake. Sa ganitong paliwanag, ipinapakita na si Osiris ang diyos ng kabutihan bagamat siya rin ay puspusang pinagpala na mabuhay muli, magkaron ng isang dakila anak at maging karapat-dapat na punong-hukom sa mga yumao. Ang 'ama, ina at anak' na relasyon nila Osiris, Isis at Horus ay agad na kinilala ng mga Ehipsiyo hanggang sa pagdating ng mga mananakop na Griyego kung saan nakilala ng mundo ang mitolohiyang Ehipto.

Ayon sa kuwento, sila Osiris at Isis ay nagkaroon ng iisang anak na si Horus na isinilang matapos mapaslang si Osiris ng kanyang selosong kapatid na si Set. Napilitang manirahan at lumaki si Horus sa mga 'swamp' sa Hilagang Nile (ang Delta ng Ilog Nile) upang hindi siya matuklasan at patayin ng kanyang mapag-higanting tiyo. Nang umabot na si Horus sa kayang wastong eded na labing-walong tao, nagatubili siya na ipaghigante ang pagkakapaslang ng kanyang ama. Matapos ang mga mahahabang tunggalian sa pagitan ng mag-tiyo, kung saan hinugot ni Set ang kaliwang mata ni Horus, nagtagumpay ang anak ni Osiris sa labanan at si Horus ang naging panibagong paraon ng Ehipto. Ibinigay na lamang Horus ang kanyang nawalang mata, ang Wedjat kung tawagin, kay Osiris bilang regalo ng pagmamalasakin sa kanyang ama. Ang matang ito ay naging simbolo ng kakayahang makita ang lahat ng mga bagay-bagay sa daigdig (all-seeing) ni Osiris.

Bilang patunay ng pagkakaluklok ni Horus sa trono ng Ehipto, ang ama ni Osiris na si Geb ay nagsalaysay ng isang testimonya, na mababasa sa Unang Bahagi ng Bato ni Shabaka, na ngayon ay matatagpuan sa Museo ng Britanya:

[Si] Geb, panginoon ng mga diyos [ay] nagutos na ang Siyam na diyos (Ennead) ay magtipon sa [kanya] (hukuman). Siya ang naghuhusga [sa alitan] sa pagitan nila Horus at Set; tinapos niya ang kanila alitan...

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "[aking] itinatalaga si Horus, ang panganay (nga aking panganay na anak na si Osiris)."

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "Siya lamang [magisa], [si] Horus, [kanya] ang mana."

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "Sa kanyang (Osiris) eredero, [si] Horus, [ang] aking pipapamamana."

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "[Para] sa anak ng aking anak (Horus), ang tsakal ng Mataas na Ehipto"/// [Wika ni] Geb sa Siyam na diyos "Ang panganay, [si] Horus, ang Tagapagbukas-ng-mga Daanan."

[Wika ni] Geb sa Siyam na diyos: "Ang anak na [siyang] panganay/// Horus, sa araw ng (kanyang) kapanganakan ng Tagapagbukas-ng-mga-Daanan."

Relihyon at Ritual

Ang mga sinaunang Ehipsiyo ay may malakas na pananalig na mayroon silang makakamit na imortalidad sa kabilang-buhay. Sumikat ng histo ang relihyon ni Osiris dahil naniniwala ang kanyang mga tagasunod na ang buhay na walang hanggan ay para sa lahat ng nabubuhay na tao at hindi lamang para sa mga taong may kapangyarihan sa lipunan. Sa pagtatapos ng panahon ng pagtatayo ng mga piramides noong Ikaapat Dinastiya ng Ehipto (c. 2575 BK - 2467 BK) at pagbubukas ng Ikalimang Dinastiya ng Ehipto, nawalan ng katanyagan ang paniniwala na ang mga paraon at mga opisyales lamang ang maaaring makapunta sa langit (i.e. kabilang buhay) sa pamamagitan ng pagtatayo kani-kanilang mga naglalakihang piramides. Ang kulto ni Osiris, na nagsimulang lumakas ang makapangyarihan sa lungsod ng Abydos, ang naging isa sa pinakatinangkilik na paniniwala ng maraming Ehipsiyo.

Sinakop ng pananampalataya ni Osiris ang maraming lungsod at estado at agarang pinalitan o hindi kaya'y inasimila ni Osiris ang pagkakakilanlan ng mga lokal na mga diyos roon.==Mga sanggunian==