Tingga
Ang tingga (Ingles: lead) ay isang elementong gumagamit sa sagisag na Pb (Latin: plumbum) at bilang atomikong 82. Isang ito malambot, mahinang klase, at natutuping metal ngunit kabilang ito sa grupo ng mga mabibigat na metal. Kulay bughaw na may puti ang sariwang-hiwa na tingga pero nagiging abo ang kulay nito kapag na hanginan. Nagiging tila pilak ito kapag natunaw.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lead | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bigkas | /ˈlɛd/ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Appearance | metallic gray | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Standard atomic weight Ar°(Pb) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lead sa talahanayang peryodiko | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomikong bilang (Z) | 82 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Group | 14 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Period | 6 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Block | p-block | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Electron configuration | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Electrons per shell | 2, 8, 18, 32, 18, 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Physical properties | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Phase at STP | solido | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Melting point | 600.61 K (327.46 °C, 621.43 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Boiling point | 2022 K (1749 °C, 3180 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Density (at 20° C) | 11.348 g/cm3 [3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| when liquid (at m.p.) | 10.66 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Heat of fusion | 4.77 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Heat of vaporization | 179.5 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Molar heat capacity | 26.650 J/(mol·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vapor pressure
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomic properties | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oxidation states | −4, −2, −1, 0,[4] +1, +2, +3, +4 (isang anpoterong oksido) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Electronegativity | Pauling scale: 2.33 (in +4), 1.87 (in +2) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ionization energies |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomic radius | empirical: 175 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Covalent radius | 146±5 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Van der Waals radius | 202 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Other properties | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Crystal structure | face-centered cubic (fcc) (cF4) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Lattice constant |  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Thermal expansion | 28.73×10−6/K (at 20 °C)[3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Thermal conductivity | 35.3 W/(m⋅K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Electrical resistivity | 208 nΩ⋅m (at 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetic ordering | diamagnetic | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Molar magnetic susceptibility | −23.0×10−6 cm3/mol (at 298 K)[5] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Young's modulus | 16 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Shear modulus | 5.6 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bulk modulus | 46 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Speed of sound thin rod | 1190 m/s (at r.t.) (annealed) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Poisson ratio | 0.44 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohs hardness | 1.5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Brinell hardness | 38–50 MPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS Number | 7439-92-1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| History | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Discovery | Middle East (7000 BCE) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Symbol | "Pb": from Latin na plumbum | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isotopes of lead | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Isotopic abundances vary greatly by sample[7] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ginagamit ang tingga sa paggawa ng mga gusali, mga baterya, mga bala, mga pabigat, bahagi ng mga hinalong mga metal, at pananggalang ng radyasyon. Ito ang may pinakamataas na bilang atomiko sa lahat ng mga matatatag na elemento, ngunit ang ikalawang may pinakamataas na bilang, ang bismuto, ay may half-life o kalahating-buhay na napakahaba (mas mahaba pa sa edad ng kalawakan) na aaari din itong ituring na matatag. Ang apat nitong matatag na isotopyo ay mayroong 82 na proton, isang "mahiwagang numero" sa modelong nukleyar na balat (nuclear shell model) ng mga nukleong atomiko (atomic nuclei).[8]
Nakalalason ang tingga sa mga hayop sa mga pamamaraang pagsira nito sa sistemang pang-ugat at sa pagdulot nito ng mga sakit sa utak. Nakakagawa din ito ng mga sakit sa dugo sa mga hayop. Gaya ng asoge, isa ring mabigat na metal, mabisang lason sa ugat o neurotoxin ang tingga na naiipon sa mga malalambot na laman at sa mga buto. Ang pagkalason sa tingga ay naiulat na sa kasaysayan ng Roma, Gresya, at Tsina.
Mga sanggunian
baguhin- ↑ "Standard Atomic Weights: Lead" (sa wikang Ingles). CIAAW. 2020.
- ↑ Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; Böhlke, John K.; Chesson, Lesley A.; Coplen, Tyler B.; Ding, Tiping; Dunn, Philip J. H.; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Meijer, Harro A. J. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (sa wikang Ingles). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
- ↑ Pb(0) carbonyls have been observered in reaction between lead atoms and carbon monoxide; see Ling, Jiang; Qiang, Xu (2005). "Observation of the lead carbonyls PbnCO (n=1–4): Reactions of lead atoms and small clusters with carbon monoxide in solid argon". The Journal of Chemical Physics. 122 (3): 034505 (sa wikang Ingles). 122 (3): 34505. Bibcode:2005JChPh.122c4505J. doi:10.1063/1.1834915. ISSN 0021-9606. PMID 15740207.
{{cite journal}}:|archive-date=requires|archive-url=(tulong) - ↑ Weast, Astle & Beyer 1983, p. E110.
- ↑ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
- ↑ Meija et al. 2016.
- ↑ Puigdomenech, Ignasi (2004). Hydra/Medusa Chemical Equilibrium Database and Plotting Software. KTH Royal Institute of Technology. Inarkibo mula sa orihinal noong 2007-09-29. Nakuha noong 2010-11-04.