Tingga
Ang tingga (Ingles: lead) ay isang elementong gumagamit sa sagisag na Pb (Latin: plumbum) at bilang atomikong 82. Isang ito malambot, mahinang klase, at natutuping metal ngunit kabilang ito sa grupo ng mga mabibigat na metal. Kulay bughaw na may puti ang sariwang-hiwa na tingga pero nagiging abo ang kulay nito kapag na hanginan. Nagiging tila pilak ito kapag natunaw.
![]() | ||||||||||||||||||||||||||
Tingga | ||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Bigkas sa Ingles | /ˈlɛd/ | |||||||||||||||||||||||||
Hitsura | metallic gray | |||||||||||||||||||||||||
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Pb) | ||||||||||||||||||||||||||
Tingga sa talahanayang peryodiko | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
Atomikong bilang (Z) | 82 | |||||||||||||||||||||||||
Pangkat | pangkat 14 (grupong karbono) | |||||||||||||||||||||||||
Peryodo | peryodo 6 | |||||||||||||||||||||||||
Bloke | p-bloke | |||||||||||||||||||||||||
Konpigurasyon ng elektron | [Xe] 4f14 5d10 6s2 6p2 | |||||||||||||||||||||||||
Mga elektron bawat kapa | 2, 8, 18, 32, 18, 4 | |||||||||||||||||||||||||
Katangiang pisikal | ||||||||||||||||||||||||||
Pase sa STP | solido | |||||||||||||||||||||||||
Punto ng pagkatunaw | 600.61 K (327.46 °C, 621.43 °F) | |||||||||||||||||||||||||
Punto ng pagkulo | 2022 K (1749 °C, 3180 °F) | |||||||||||||||||||||||||
Densidad (malapit sa r.t.) | 11.34 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||
kapag likido (sa m.p.) | 10.66 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||
Init ng pusyon | 4.77 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||
Init ng baporisasyon | 179.5 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||
Molar na kapasidad ng init | 26.650 J/(mol·K) | |||||||||||||||||||||||||
Presyon ng singaw
| ||||||||||||||||||||||||||
Katangiang atomiko | ||||||||||||||||||||||||||
Mga estado ng oksidasyon | −4, −2, −1, 0,[3] +1, +2, +3, +4 (isang anpoterong oksido) | |||||||||||||||||||||||||
Elektronegatibidad | Eskala ni Pauling: 2.33 (in +4), 1.87 (in +2) | |||||||||||||||||||||||||
Mga enerhiyang ionisasyon |
| |||||||||||||||||||||||||
Radyong atomiko | emperiko: 175 pm | |||||||||||||||||||||||||
Radyong Kobalente | 146±5 pm | |||||||||||||||||||||||||
Radyong Van der Waals | 202 pm | |||||||||||||||||||||||||
Mga linyang espektral ng tingga | ||||||||||||||||||||||||||
Ibang katangian | ||||||||||||||||||||||||||
Kayarian ng krystal | face-centered cubic (fcc) a=495.08 pm | |||||||||||||||||||||||||
Bilis ng tunog manipis na bara | 1190 m/s (sa r.t.) (annealed) | |||||||||||||||||||||||||
Termal na pagpapalawak | 28.9 µm/(m⋅K) (at 25 °C) | |||||||||||||||||||||||||
Termal na konduktibidad | 35.3 W/(m⋅K) | |||||||||||||||||||||||||
Elektrikal na resistibidad | 208 nΩ⋅m (at 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||
Magnetikong pagsasaayos | diamagnetic | |||||||||||||||||||||||||
Molar na magnetikong susseptibilidad | −23.0×10−6 cm3/mol (at 298 K)[4] | |||||||||||||||||||||||||
Modulo ni Young | 16 GPa | |||||||||||||||||||||||||
Modulo ng tigas | 5.6 GPa | |||||||||||||||||||||||||
Bultong modulo | 46 GPa | |||||||||||||||||||||||||
Rasyo ni Poisson | 0.44 | |||||||||||||||||||||||||
Eskala ni Mohs sa katigasan | 1.5 | |||||||||||||||||||||||||
Subok sa katigasan ni Brinell | 38–50 MPa | |||||||||||||||||||||||||
Bilang ng CAS | 7439-92-1 | |||||||||||||||||||||||||
Kasaysayan | ||||||||||||||||||||||||||
Pagkakatuklas | Middle East (7000 BCE) | |||||||||||||||||||||||||
Simbolo | "Pb": from Latin plumbum | |||||||||||||||||||||||||
Pangunahing isotopo ng tingga | ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
Isotopic abundances vary greatly by sample | ||||||||||||||||||||||||||
Ginagamit ang tingga sa paggawa ng mga gusali, mga baterya, mga bala, mga pabigat, bahagi ng mga hinalong mga metal, at pananggalang ng radyasyon. Ito ang may pinakamataas na bilang atomiko sa lahat ng mga matatatag na elemento, ngunit ang ikalawang may pinakamataas na bilang, ang bismuto, ay may half-life o kalahating-buhay na napakahaba (mas mahaba pa sa edad ng kalawakan) na aaari din itong ituring na matatag. Ang apat nitong matatag na isotopyo ay mayroong 82 na proton, isang "mahiwagang numero" sa modelong nukleyar na balat (nuclear shell model) ng mga nukleong atomiko (atomic nuclei).[5]
Nakalalason ang tingga sa mga hayop sa mga pamamaraang pagsira nito sa sistemang pang-ugat at sa pagdulot nito ng mga sakit sa utak. Nakakagawa din ito ng mga sakit sa dugo sa mga hayop. Gaya ng asoge, isa ring mabigat na metal, mabisang lason sa ugat o neurotoxin ang tingga na naiipon sa mga malalambot na laman at sa mga buto. Ang pagkalason sa tingga ay naiulat na sa kasaysayan ng Roma, Gresya, at Tsina.
Mga sanggunianBaguhin
- ↑ "Standard Atomic Weights: Lead". CIAAW. 2020.
- ↑ Meija et al. 2016.
- ↑ Pb(0) carbonyls have been observered in reaction between lead atoms and carbon monoxide; see Ling, Jiang; Qiang, Xu (2005). "Observation of the lead carbonyls PbnCO (n=1–4): Reactions of lead atoms and small clusters with carbon monoxide in solid argon". The Journal of Chemical Physics. 122 (3): 034505. 122 (3): 34505. Bibcode:2005JChPh.122c4505J. doi:10.1063/1.1834915. ISSN 0021-9606. PMID 15740207.
- ↑ Weast, Astle & Beyer 1983, p. E110.
- ↑ Puigdomenech, Ignasi (2004). Hydra/Medusa Chemical Equilibrium Database and Plotting Software. KTH Royal Institute of Technology. Tinago mula sa orihinal noong 2007-09-29. Nakuha noong 2010-11-04.