Ang uranyo o uranyum (Kastila: uranio, Ingles: uranium, may sagisag na U, atomikong bilang na 92, atomikong timbang na 238.03, punto ng pagkatunaw na 1,132 °C, punto ng pagkulong 3,818 °C, espesipikong grabidad na 18.95, mga balensiyang 3, 4, 5, at 6). Isa itong elementong mabigat, parang pilak ang kaputian, likas na radyoaktibo at parang metal, na madaling sumailalim sa oksidasyon, at nakakalason. Mayroon itong 14 na kilalang mga isotopo, kung saan ang U 238 ang siyang likas na pinakamalaganap. Kabilang ang uranyo sa mga serye ng aktinido at ginagamit ang kanyang isotopong 235U bilang panggatong na nukleyar, mga panggatong sa mga nukleyar reaktor, at bilang mahalagang sangkap ng mga sandatang nukleyar. Karaniwang matatagpuan ang uranyo sa maliit na bahagi sa mga bato, tubig, lupa, mga halaman, at mga hayop (kabilang ang mga tao). Natuklasan ito ni Martin Heinrich Klaproth noong 1789.[4]
Uranyo, 92U |
|
Bigkas sa Ingles | // (yuu-RAY-nee-əm) |
---|
Hitsura | silvery gray metallic; corrodes to a spalling black oxide coat in air |
---|
Pamantayang atomikong timbang Ar°(U) | - 238.02891±0.00003
- 238.03±0.01 (pinaikli)[1]
|
---|
|
|
Atomikong bilang (Z) | 92 |
---|
Pangkat | n/a |
---|
Peryodo | peryodo 7 |
---|
Bloke | f-bloke |
---|
Konpigurasyon ng elektron | [Rn] 5f3 6d1 7s2 |
---|
Mga elektron bawat kapa | 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 |
---|
|
Pase sa STP | solido |
---|
Punto ng pagkatunaw | 1405.3 K (1132.2 °C, 2070 °F) |
---|
Punto ng pagkulo | 4404 K (4131 °C, 7468 °F) |
---|
Densidad (malapit sa r.t.) | 19.1 g/cm3 |
---|
kapag likido (sa m.p.) | 17.3 g/cm3 |
---|
Init ng pusyon | 9.14 kJ/mol |
---|
Init ng baporisasyon | 417.1 kJ/mol |
---|
Molar na kapasidad ng init | 27.665 J/(mol·K) |
---|
Presyon ng singaw
P (Pa)
|
1
|
10
|
100
|
1 k
|
10 k
|
100 k
|
---|
at T (K)
|
2325
|
2564
|
2859
|
3234
|
3727
|
4402
|
---|
|
|
Mga estado ng oksidasyon | −1,[2] +1, +2, +3,[3] +4, +5, +6 (isang anpoterong oksido) |
---|
Elektronegatibidad | Eskala ni Pauling: 1.38 |
---|
Mga enerhiyang ionisasyon | - Una: 597.6 kJ/mol
- Ikalawa: 1420 kJ/mol
-
|
---|
Radyong atomiko | emperiko: 156 pm |
---|
Radyong Kobalente | 196±7 pm |
---|
Radyong Van der Waals | 186 pm |
---|
Mga linyang espektral ng uranyo |
|
Likas na paglitaw | primordiyal |
---|
Kayarian ng krystal | orthorhombic |
---|
Bilis ng tunog manipis na bara | 3155 m/s (at 20 °C) |
---|
Termal na pagpapalawak | 13.9 µm/(m⋅K) (at 25 °C) |
---|
Termal na konduktibidad | 27.5 W/(m⋅K) |
---|
Elektrikal na resistibidad | 0.280 µΩ⋅m (at 0 °C) |
---|
Magnetikong pagsasaayos | paramagnetic |
---|
Modulo ni Young | 208 GPa |
---|
Modulo ng tigas | 111 GPa |
---|
Bultong modulo | 100 GPa |
---|
Rasyo ni Poisson | 0.23 |
---|
Subok sa katigasan ni Vickers | 1960–2500 MPa |
---|
Subok sa katigasan ni Brinell | 2350–3850 MPa |
---|
Bilang ng CAS | 7440-61-1 |
---|
|
Pagpapangalan | after planet Uranus, itself named after Greek god of the sky Uranus |
---|
Pagkakatuklas | Martin Heinrich Klaproth (1789) |
---|
Unang pagbubukod | Eugène-Melchior Péligot (1841) |
---|
|
|
Kategorya: Uranyo |