Ang actinium o aktinyo (Kastila: actinio, may sagisag na Ac) ay isang radyoaktibong elementong matatagpuan sa mga inang-bato ng uranyo, at pinanggagalingan ng mga sinag-alpa. Mayroon itong atomikong bilang na 89. Natuklasan ito noong 1899 ni André-Louis Debierne.[3] Ito ang unang elementong hindi primordiyal na elementong radyoaktibo na unang naibukod o naihiwalay, bagaman napansin din noong dati pa ang polonyo, radyum, at radon, subalit hindi naibukod hanggang sa sumapit ang 1902. Ito ang pinakamatagal na istopo (Ac 227). Mayroon itong kalahating-buhay na 21.7 mga taon. Kabilang sa mga katangian nito ang punto ng pagkatunaw (MP o melting point) na 1,050 °C, punto ng pagkulo (BP o boiling point) na 3,200 °C, espesipikong grabidad (SG o specific gravity) na humigit-kumulang sa 10.07, at V na 3.[3] Ito ang elementong nagbigay ng pangalan sa seryeng aktinido[t 1], na isang pangkat ng 15 katulad na mga elementong nasa pagitan ng aktinyo at ng lawrencium sa talaang peryodiko.
Aktinyo, 89Ac |
|
Bigkas sa Ingles | // (ak-TIN-ee-əm) |
---|
Hitsura | silvery-white, glowing with an eerie blue light;[1] sometimes with a golden cast[2] |
---|
Bilang na pangmasa | [227] |
---|
|
|
Atomikong bilang (Z) | 89 |
---|
Pangkat | n/a |
---|
Peryodo | peryodo 7 |
---|
Bloke | f-bloke |
---|
Konpigurasyon ng elektron | [Rn] 6d1 7s2 |
---|
Mga elektron bawat kapa | 2, 8, 18, 32, 18, 9, 2 |
---|
|
Pase sa STP | solido |
---|
Punto ng pagkatunaw | 1500 K (1227 °C, 2240 °F) (estimated)[2] |
---|
Punto ng pagkulo | 3500±300 K (3200±300 °C, 5800±500 °F) (extrapolated)[2] |
---|
Densidad (malapit sa r.t.) | 10 g/cm3 |
---|
Init ng pusyon | 14 kJ/mol |
---|
Init ng baporisasyon | 400 kJ/mol |
---|
Molar na kapasidad ng init | 27.2 J/(mol·K) |
---|
|
Mga estado ng oksidasyon | +2, +3 (isang matapang na panimulang oksido) |
---|
Elektronegatibidad | Eskala ni Pauling: 1.1 |
---|
Mga enerhiyang ionisasyon | - Una: 499 kJ/mol
- Ikalawa: 1170 kJ/mol
- Ikatlo: 1900 kJ/mol
- (marami pa)
|
---|
Radyong Kobalente | 215 pm |
---|
Mga linyang espektral ng aktinyo |
|
Likas na paglitaw | mula sa pagkabulok |
---|
Kayarian ng krystal | face-centered cubic (fcc) |
---|
Termal na konduktibidad | 12 W/(m⋅K) |
---|
Bilang ng CAS | 7440-34-8 |
---|
|
Pagkakatuklas at unang pagbubukod | Friedrich Oskar Giesel (1902, 1903) |
---|
Pinangalan ni/ng | André-Louis Debierne (1899) |
---|
|
|
Kategorya: Aktinyo |