Carbon monoxide
Ang monoksidong karbono o Carbon monoxide (CO) ay isang walang kulay, walang amoy at walang lasang gaas na katamtamang mas magaan sa hangin. Ito ay nakakalason sa mga tao at hayop kapag naenkwentro sa mas mataas na mga konsentrasyon bagaman ito ay nililikha rin sa normal na metabolismo ng mga hayop sa mababang mga kantidad at pinaniniwalang may ilang mga tungkuling normal na pang-biolohiya. Sa atmospero, ito ay nagbabago sa espasyo, may maikling buhay at may papel sa pagkakabuo ng lebel sa lupaing osono. Ang monoksidong karbono ay binubuyo ng isang atomong karbono at isang atomong oksiheno na kinawin ng tripleng kawing na binubuo ng dalawang mga kawing na kobalente gayundin ng isang datibong kawing na kobalente. Ito ang pinakasimpleng oksokarbono at isoelektroniko sa ionong siyanuro at nitrohenong molekular]]. Sa mga kompleks na koordinasyon, ang ligandong monoksidong karbono ay tinatawag na karbonilo. Ang monoksidong karbono ay nalilikha mula sa parsiyal na oksidasyon ng naglalaman ng karbonong mga kompuwestong kimikal. Ito ay nabubuo kapag walang sapat na oksiheno upang lumikha ng dioksidong karbono (CO2) gaya ng pagpapaapoy ng isang kalan o isang panloob ng kombustiyong motor sa isang saradong espasyo. Sa presensiya ng oksiheno, ang monoksidong karbono ay nasusunog sa isang apoy na asul na lumilikha ng dioksidong karbono.[1] Ang gaas na coal na malawakang ginagamit bago ang mga 1960 para sa pagiilaw na pambahay, pagluluto at pagpapainit ay malaking binubuo ng monoksidon gkarbono. Ang ilang mga proseso sa modernong teknolohiya gaya ng pugong pang-apoy ay lumilika ng monoksidong karbono bilang subprodukto nito.[2]
| Carbon monoxide | |
|---|---|
| |
 |
 |
Carbon monoxide | |
Iba pang pangalan Carbon monooxide Carbonous oxide Carbon(II) oxide Carbonyl | |
|
Mga pangkilala (panturing) | |
| Bilang ng CAS | [630-08-0] |
| PubChem | 281 |
| Bilang ng EC | 211-128-3 |
| KEGG | D09706 |
| MeSH | Carbon+monoxide |
| ChEBI | CHEBI:17245 |
| RTECS number | FG3500000 |
| Larawang 3D ng Jmol | Unang Larawan |
| |
| |
| Beilstein Reference | 3587264 |
| Gmelin Reference | 421 |
| Mga pag-aaring katangian | |
| Pormulang Tipik | CO |
| Bigat pangmolar | 28.010 g/mol |
| Ayos | colourless gas |
| Odor | odorless |
| Densidad | 789 kg/m3, liquid 1.250 kg/m3 at 0 °C, 1 atm 1.145 kg/m3 at 25 °C, 1 atm |
| Puntong natutunaw |
−205.02 °C, 68 K, -337 °F |
| Puntong kumukulo |
−191.5 °C, 82 K, -313 °F |
| Solubilidad sa tubig | 27.6 mg/1 L (25 °C) |
| Solubilidad | soluble in chloroform, acetic acid, ethyl acetate, ethanol, ammonium hydroxide, benzene |
| Refractive index (nD) | 1.0003364 |
| Dipole moment | 0.122 D |
| Termokimika | |
| Std enthalpy of formation ΔfH |
−110.5 kJ·mol−1 |
| Standard molar entropy S |
198 J·mol−1·K−1 |
| Mga panganib | |
| MSDS | ICSC 0023 |
| EU classification |  F  T
|
| Indeks EU | 006-001-00-2 |
| NFPA 704 |
 4
4
2
|
| R-phrases | Padron:R61 R12 Padron:R26 Padron:R48/23 |
| S-phrases | Padron:S53 S45 |
| Flash point | −191 °C (82.1 K; −311.8 °F) |
| Autoignition temperature |
609 °C (882 K; 1,128 °F) |
| Related compounds | |
| Related carbon oxides | Carbon dioxide Carbon suboxide Oxocarbons |
 (ano ba ito?) (patunayan)Maliban na lamang kung itinala ang kabaligtaran, ibinigay ang datos para sa mga materyal sa kanilang pamantayang estado (sa 25 °C, 100 kPa) | |
| Infobox references | |
Sa buong mundo, ang pinakamalaking pinagmumulan ng monoksidong karbono ay nagmumula sa kalikasan dahil sa mga reaksiyong potokimikal sa tropospera na lumilkha ng mga 5 x 1012 kilogramo kada taon.[3] Ang ibang mga pinagmumulan ng CO ay mga bulkan, mga kagubatan, mga apoy sa kagubatan at ibang mga anyo ng kombustiyon. Sa biolohiya, ang monoksidong karbono ay likas na nalilikha ng aksiyon ng oksihenaseng heme 1 at 2 sa heme mula sa pagkasira ng hemoglobin. Ang prosesong ito ay lumilikha ng carboxyhemoglobin sa mga normal na tao kahit pa hindi sila humihinga ng anumang monoksidong karbono.
Mga sanggunianBaguhin
- ↑ Carbon Monoxide – Molecule of the Month, Dr Mike Thompson, Winchester College, UK.
- ↑ Robert U. Ayres, Edward H. Ayres (2009). Crossing the Energy Divide: Moving from Fossil Fuel Dependence to a Clean-Energy Future. Wharton School Publishing. pa. 36. ISBN 0-13-701544-5.
- ↑ Weinstock, B.; Niki, H. (1972). "Carbon Monoxide Balance in Nature". Science. 176 (4032): 290–2. Bibcode:1972Sci...176..290W. doi:10.1126/science.176.4032.290. PMID 5019781.