Asoge
Ang asoge o merkuryo (Kastila: mercurio, Ingles: mercury /ˈmɜrkjʊri/ MER-kyə-ree, quicksilver (/ˈkwɪksɪlvər/) o hydrargyrum (/haɪˈdrɑrdʒɨrəm/ hye-DRAR-ji-rəm)), ay isang elementong kemikal nay may gamit sa simbolong Hg (Griyegong Latinisado: hydrargyrum, mula sa "hydr-" na ang ibigsabihin ay matubig o likido at "argyros" na ang ibig sabihin ay pilak). Ang bilang atomiko nito ay 80.
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Asoge | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hitsura | shiny, silvery liquid | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Hg) |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Asoge sa talahanayang peryodiko | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomikong bilang (Z) | 80 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pangkat | pangkat 12 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Peryodo | peryodo 6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bloke | d-block | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Konpigurasyon ng elektron | [Xe] 4f14 5d10 6s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga elektron bawat kapa | 2, 8, 18, 32, 18, 2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katangiang pisikal | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pase sa STP | liquid | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Punto ng pagkatunaw | 234.3210 K (−38.8290 °C, −37.8922 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Punto ng pagkulo | 629.88 K (356.73 °C, 674.11 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Densidad (malapit sa r.t.) | 13.534 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Puntong triple | 234.3156 K, 1.65×10−7 kPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Puntong kritikal | 1750 K, 172.00 MPa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Init ng pusyon | 2.29 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Init ng baporisasyon | 59.11 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar na kapasidad ng init | 27.983 J/(mol·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Presyon ng singaw
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Katangiang atomiko | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga estado ng oksidasyon | −2 , +1, +2 (isang katamtamang panimulang oksido) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronegatibidad | Eskala ni Pauling: 2.00 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mga enerhiyang ionisasyon |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radyong atomiko | emperiko: 151 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radyong Kobalente | 132±5 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Radyong Van der Waals | 155 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ibang katangian | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kayarian ng krystal | rhombohedral | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bilis ng tunog | liquid: 1451.4 m/s (at 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termal na pagpapalawak | 60.4 µm/(m⋅K) (at 25 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termal na konduktibidad | 8.30 W/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektrikal na resistibidad | 961 nΩ⋅m (at 25 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetikong pagsasaayos | diamagnetic[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molar na magnetikong susseptibilidad | −33.44×10−6 cm3/mol (293 K)[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bilang ng CAS | 7439-97-6 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kasaysayan | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pagkakatuklas | Ancient Egyptians (before 1500 BCE) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Simbolo | "Hg": from its Latin name hydrargyrum, itself from Greek hydrárgyros, 'water-silver' | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pangunahing isotopo ng asoge | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Isang mabigat at tila pilak na metal, ang asoge ay isa sa anim na elementong kemikal na tila tubig sa pangkaraniwang temperatura at presyon,[4] gaya ng sesyo, pransiyo, galyo, bromina at rubidyo. Ang asoge ang katangi-tanging metal na tila tubig na ginagamit sa panukat ng temperatura at presyun. Sa temperatura ng pagkatunaw na −38.83 °C at sa temperatura ng pagkulo sa 356.73 °C, ang asoge ang may pinakamanipis na antas kung kailan ito tila tubig kumpara sa anumaang metal.
Nahahanap ang asoge sa kung saan-sang lugar sa daigdig gaya ng mga deposito ng sinabar (cinnabar, asogeng asuprido o mercuric sulfide), na pinagkukunan ng pulang pangkulay na bermilyon, na halos nakukuha lamang sa tinastas na sinabar. Pawang nakalalason ang sinabar kapag nilanghap o nilunok ang mga alikabok nito. Ang pagkalason mula sa asoge ay maaaring resulta ng padapo sa mga natutunaw na uri nito (gaya ng asogeng klorido o mercuric chloride, o kaya methylmercury), paglanghap ng usok na asoge, o pagkain ng mga isdang na kinontamina ng elementong ito.
Ginagamit ang asoge sa mga termometro, barometro, manometro, float valve, at iba pang mga aparato. Ang mga haka-haka tungkol sa nakalalason nitong katangian ay nagdulot sa pagpapalit sa mga termometro at espigmomanometro (metrong sumusukat sa presyon ng dugo) na may laman nito sa mga ospital at iba pang klinika ng mga instrumentong ang ginagamit ay hango sa alkohol, digital, o termistor. Nananatili itong ginagamit sa iba't ibang instrumento at eksperimentong pang-agham. pati rin sa paggawa ng amalgam na ngipin sa mga operasyong dental. Sa mga pailaw, ang kuryente ay dumadaan sa usok ng asoge sa isang tubong posporo para makagawa ng isang shortwave ultraviolet na liwanag na nagdudulot ng pagkaliwanag ng posporo para makagawa ng nakikitang ilaw.
Mga sanggunian baguhin
- ↑ "Standard Atomic Weights: Mercury". CIAAW. 2011.
- ↑ "Magnetic Susceptibility of the Elements And Inorganic Compounds" (PDF). www-d0.fnal.gov. Fermi National Accelerator Laboratory: DØ Experiment (lagacy document). Inarkibo mula sa ang orihinal (PDF) noong 2004-03-24. Nakuha noong 18 February 2015.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
- ↑ Senese, F. "Why is mercury a liquid at STP?". General Chemistry Online at Frostburg State University. Nakuha noong May 1, 2007.
{{cite web}}
: Unknown parameter|dateformat=
ignored (tulong)