Buwis

Ang isang buwis ay isang sapilitan na singil sa pananalapi o ilang iba pang uri ng levy na ipinataw sa isang nagbabayad ng buwis (isang indibidwal o ligal na nilalang) ng isang samahang pang-gobyerno upang mapondohan ang paggasta ng gobyerno at iba`t ibang mga gastos sa publiko. Ang isang kabiguang magbayad, kasama ang pag-iwas o paglaban sa pagbubuwis, ay pinaparusahan ng batas. Ang mga buwis ay binubuo ng direkta o hindi direktang buwis at maaaring bayaran sa pera o katumbas ng paggawa. Ang unang kilalang pagbubuwis ay naganap sa Sinaunang Ehipto mga 3000–2800 BC.

Karamihan sa mga bansa ay mayroong sistemang buwis upang magbayad para sa publiko, pangkaraniwan, o sumang-ayon na pambansang mga pangangailangan at pag-andar ng gobyerno. Ang ilan ay nagkakarga ng isang patag na porsyento na rate ng pagbubuwis sa personal na taunang kita, ngunit ang karamihan sa mga buwis sa antas batay sa taunang halaga ng kita. Karamihan sa mga bansa ay naniningil ng buwis sa kita ng isang tao pati na rin sa kita ng korporasyon. Ang mga bansa o subunits ay madalas ding nagpapataw ng mga buwis sa kayamanan, mga buwis sa mana, mga buwis sa estate, buwis sa regalo, buwis sa pag-aari, buwis sa pagbebenta, buwis sa payroll o taripa.

Sa mga tuntuning pang-ekonomiya, inililipat ng pagbubuwis ang kayamanan mula sa mga sambahayan o negosyo sa gobyerno. Ito ay may mga epekto na maaaring kapwa tumataas at mabawasan ang paglago ng ekonomiya at kapakanan ng ekonomiya. Dahil dito, ang pagbubuwis ay isang lubhang pinagtatalunan na paksa.

Mga pangunahing tungkulin

May apat na pangunahing tungkulin o epekto ang pagbubuwis:

1. Ang unang silbi ay ang rentas (revenue): ang buwis ay naglilikom ng pera upang may pampagawa ng mga daan, paaralan, ospital at pagbuo ng lakas militar, at sa ibang hindi direktang silbing pampamahalaan tulad ng regulasyon ng merkado o sistemang legal.
2. Ang ikalawa ay ang muling pamamahagi (redistribution). Sa karaniwan, ito ay nangangahulugang paglipat ng kayamanan mula sa mayayaman papunta sa mga mahihirap na lipunan.
3. Ang ikatlong tangka ay ang muling pagtatakda ng presyo (repricing). Pinapataw ang buwis sa mga eksternalidad (externalities): halimbawa, ang tabako ay pinapatawan ng buwis upang pahinain ang loob ng mga nagsisigarilyo, at ang buwis naman sa karbon ay pinapataw upang pigilan ang paggamit ng mga panggatong na mula sa karbon (tulad ng gasolina)
4. Ang ikaapat, ang consequential effect ng pagbubuwis sa kasaysayan, ay tinatawag na pagkakatawan (representation). May mga pagaaral na ang direktang pagbubuwis (tulad ng buwis sa kita) ay naglilikom ng pinakamataas na antas ng pananagutan at mas magandang pamamahala, habang ang 'di-direktang pagbubuwis ay may alit na epekto lamang.

Tingnan din

• Excise
• Taripa

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.