Propesiyang tumutupad sa sarili

Ang propesíyang tumutupád sa sarili, (Ingles: Self-fulfilling prophecy) ay isang prediksiyon na tuwiran o di-tuwirang nagpapatotoo sa kaniyang sarili, dahil lang sa propesiya mismo, dahil sa positibong feedback sa pagitan ng paniniwala at asal. Bagaman marami nang halimbawa ng mga propesiyang ganito noong panahon pa ng Sinaunang Gresya at Sinaunang India, ang ika-20 dantaong sosyologo na si Robert K. Merton ang nagbigay ng tawag na "self-fulfilling prophecy" at nagpormalisa ng estruktura nitó at mga kahihinatnan. Sa kaniyang artikulong Self-Fulfilling Prophecy noong 1948, binigyang-kahulugan ito ni Merton na:

Ang self-fulfilling prophecy, sa simula, isang palsong depinisyon ng isang sitwasyon na pumupukaw sa isang bagong pananaw na nagpapatotoo naman sa dáting orihinal na palsong konsepsiyon. Ang specious validity na ito ng self-fulfilling prophecy ay nagpe-perpetuates ng reign of error. Dahil babanggitin ng propeta ang mga aktuwal na pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari bílang patotoo na tama siya buhat pa noong simula.

Sa madalíng salita, ang isang positibo o negatibong propesiya, paniniwalang positive or negative prophecy, strongly held belief, o delusyong pinaniniwalaang katotohanan na sa katunayan ay hindi naman totoo — ay maaaring makaimpluwensiya sa mga tao upang ultimo ang kanilang mga reaksiyon ang tutupad sa dáting di-totoong propesiya.

Ang self-fulfilling prophecy ay mga epekto sa behavioral confirmation effect, kung saan ang inaasal, na may impluwensiya ng inaasahang bunga, ay dahilan upang mga ekpektasyon iyon ay magkatotoo. Kontra naman ito sa self-defeating prophecy.

Kasaysayan ng konsepto

Ang konsepto ni Merton ng hulang tumutupad sa sarili ay nagmula sa teorema ni Thomas na nagsasaad na "Kung inilalarawan ng mga tao ang mga sitwasyon bilang totoo, ang mga ito ay totoo sa mga kalalabasan nito." Ayon kay Thomas, ang mga tao ay tumutugon hindi lamang sa mga sitwasyon na kinalalagyan nito kundi pati at kadalasang pangunahin sa paraan na kanilang natatanto ang mga sitwasyon at sa kahulugang kanilang ibinibigay sa mga pagtantong ito. Kung gayon, ang kanilang kahit pa hindi isasaalang-alang kung ito ay totoo, kanilang gagawin ang mga tunay na aksiyon bilang epekto nito. Pinalawig ni Merton ang konseptong ito at inilapat sa nakaraang phenomena na panglipunan.

Sa kanyang aklat na Social Theory and Social Structure, kanyang naisipan ang isang pagtakbo sa bangko na pinangangasiwaan ni Cartwright Millingville. Ito ay isang tipikal na bangko at pinatakbo ni Millingville ng tapat at lubos na tama. Dahil dito, ito ay may mga likidong ari-arian(cash) tulad ng ibang mga bangko ngunit ang karamihan ng mga pag-aari nito ay pinuhunan sa iba't ibang mga venture. Isang araw, ang isang malaking bilang ng mga kustomer ay pumunta sa bangkong ito nang sabay-sabay. Ang eksaktong dahilan ay hindi kailanman naging maliwanag. Sa pagkakita ng mga kustomer nito sa ibang maraming mga kustomer na nagwiwithdraw sa bangko ay nagsimulang mabahala. Ang mga hindi totoong tsismis ay kumalat na may mali sa bangko at ang mas maraming mga kustomer ay sumugod sa bangko upang kunin ang kanilang pera ang magagawa pa nila. Ang bilang ng mga kustomer ay lumalaki na gumatong pa sa karagdagang mga tsismis ng insolbensiya at paparating na pagka-bangkarota ng bangko na lalo pang nagsanhi ng pagdating ng maraming mga kustomer upang i-withdraw ang kanilang salapi. Sa panimula ng araw, na huli para sa bangko ni Millingville, ang bangko ay hindi insolbente. Gayunpaman, ang tsismis ng insolbensiya ay nangsanhi ng biglaang pagwiwithdraw ng maraming mga kustomer na hindi masagot na nagsanhi sa bangko na maging insolbente at magdeklara ng pagkabangkarota.

Ayon kay Merton, ang tanging paraan upang mapatid ang siklo ng hulang tumutupad sa sarili ay muling paglalarawan ng mga proposisyon kung saan ang mga maling pagpapalagay ay orihinal na nakabatay.Sa mga modelong ekspektasyon ng implasyon, ang mga ekspektasyon ng mga tao ng nahaharap ng implasyon ay nagtutulak sa kanilang mas gumastos ngayon at humingi ng mas mataas na mga nominal na rate ng interest para sa anumang mga pag-iipon dahil umaasa silang ang mga presyo ay tataas. Ang paghinging ito ng mas mataas na mga rate ng interest at tumaas na paggugol sa kasalukuyan ay nagsanhi naman ng mga presyur na implasyon at makapagsasanhi ng implasyon kahit pa ang mga ekspektasyon ng hinaharap na implasyon ay walang basehan. Ang teoriyang ekspektasyon ng implasyon ay gumanap ng isang malaking papel sa mga aksiyon ni Paul Volcker sa kanyang panunungkulan bilang Chairman of the Federal Reserve sa paglaban sa stagplasyon noong mga 1970. Tinawag ng pilosopong si Karl Popper ang hulang tumutupad sa sarili na epektong Oedipus dahil ang orakulo ay gumaganap ng isang pinakamahalagang papel sa sunod sunod na mga pangyayari na humantong sa pagtupad ng hula.

Ayon kay Popper, kanyang naisip sa isang panahon ang pag-iral ng epektong Oedipus ay nagtatangi ng panlipunan mula sa mga natural na agham. Ngunit kahit sa biolohiya, at kahit sa biolohiyang molekular, ang mga ekspektasyon ay kadalasang gumagampan ng isang papel sa pagdudulot ng inaasahan. Ang isang maagang prekursor ng konseptong ito ay lumitaw sa Decline and Fall of the Roman Empire ni Edward Gibbon: Noong maraming mga panahon, ang hula gaya ng karaniwan ay nag-aambag sa sariling nagawa nito.

Panitikan, midya, at mga sining

Klasikal

Griyego

Ang pinakakilalang halimbawa nito mula sa mga alamat ng Gresya ay iyong patungkol kay Oedipus. Dahil binalaan siya na iwanan ang kaniyang anak dahil isang araw ay papatayin siya nito, iniwanan ni Laius ang bagong-panganak na si Oedipus upang mamatay. Ngunit si Oedipus ay natagpuan at pinalaki ng ibang tao, at dahil dito ay ignorante siya sa mga pinagmulan niya. Nang lumaki na siya, may nagbigay ng babala kay Oedipus na papatayin niya ang kaniyang ama at papakasalan niya naman ang kaniya ina. Dahil akala niya ang mga nagpalaki sa kaniya ay ang mga tunay niyang magulang, naglayas siya patungo sa Gresya, at natunton niya ang lungsod kung saan nakatirá ang mga biolohikal na magulang niya. Doon, may nakaayaw siyang estranghero at napatay niya ito at pinakasalan naman ang asawa nito. Ang estrangherong ito palá ang tunay niyang ama at ang pinakasalan niya ay ang tunay niyang ina.