Dinastiyang Zand

Dinastiyang Zand
Mga Dominyong Binabantayan ng Iran
ممالک محروسهٔ ایران
Dinastiyang Zand Mga Dominyong Binabantayan ng Iran; ممالک محروسهٔ ایران
1751–1794
	Watawat Sagisag
	Ang dinastiyang Zand at kaitaasan nito sa ilalim ni Karim Khan noong 1776.
Kabisera	Shiraz
Wikang opisyal	Persa
Relihiyon	Imamismo
Pamahalaan	Monarkiya
Vakilol Ro'aya (Tagapagtaguyod ng mga Tao)
• 1751–1779	Karim Khan Zand (una)
• 1789–1794	Lotf Ali Khan Zand (huli)
Kasaysayan
• Naitatag	1751
• Pananakop ng Qajar	1794
Pinalitan	Pumalit
	Azad Khan Afghan
	Afsharid Iran
Qajar Iran

Ang dinastiyang Zand (Persa: دودمان زندیان‎, Dudmane Zandiyan) ay isang dinastiyang Irani,^[1] na itinatag ni Karim Khan Zand (r. 1751–1779) na unang pinamunuan ang katimugan at gitnang Iran noong ika-18 dantaon. Mabilis na lumawak ito para mapabilang ang karamihan ng kontemporaryong Iran (maliban sa mga lalawigan ng Balochistan at Khorasan) gayon din ang ilang bahagi ng Iraq. Kinontrol ang mga lupain sa kasalukuyang Armenia, Azerbaijan, at Georgia ng mga kanato na bahagi ng lupaing Zand, subalit de facto na awtonomo ang rehiyon.^[2] Hinawakan ang pulo ng Bahrain para sa mga Zand sa pamamagitan ng awtonomong jecatong Al-Mazkur ng Bushire.^[3]

Ang paghahari ng pinakamahalagang pinuno nito, si Karim Khan, ay minarkahan ng kasaganaan at kapayapaan. Sa kabisera nito sa Shiraz, umunlad ang sining at arkitektura sa ilalim ng pamumuno ni Karim Khan, na may ilang tema sa arkitektura na muling binuhay mula sa katabing lugar ng Akemenida (550–330 BC) at ang panahon ng Sasanida (224–651 AD) ng Iran bago ang Islam. Ang mga libingan ng mga medyebal na makatang Persang sina Hafez at Saadi Shirazi ay kinumpini din ni Karim Khan. Ang katangi-tanging sining na nagawa sa utos ng mga namumunong Zand ay naging pundasyon ng kalaunang sining at kasanayang Qajar. Kasunod ng kamatayan ni Karim Khan, humina ang Iran na Zand dahil sa panloob na alitan sa mga kasapi ng dinastiyang Zand. Binitay sa kalaunan ni Agha Mohammad Khan Qajar (r. 1789–1797) noong 1794 ang huling pinuno nito, si Lotf Ali Khan Zand (r. 1789–1794).

Nakasulat sa The Oxford Dictionary of Islam, "Karim Khan Zand holds an enduring reputation as the most humane Iranian ruler of the Islamic era" (hinahawakan ni Karim Khan Zand ang isang matatag na reputasyon bilang pinakamakataong pinunong Irani ng panahong Islamiko).^[4] Kapag sinusunod ang Rebolusyong Islamiko noong 1979, naging bawal banggitin ang nakaraang mga pinuno ng Iran, tinanggihan ng mga mamamayan ng Shiraz na palitan ang pangalan ng mga kalyeng Karim Khan Zand at Lotf Ali Khan Zand, ang pangunahing kalye ng Shiraz.^[5]

Mga namuno/hari

Karim Khan Zand, 1751–1779 کریم خان زند
Mohammad Ali Khan Zand, 1779 محمدعلی خان زند
Abol-Fath Khan Zand, 1779 ابوالفتح خان زند
Sadeq Khan Zand, 1779–1782 صادق خان زند
Ali-Morad Khan Zand, 1782–1785 علیمراد خان زند
Jafar Khan, 1785–1789 جعفر خان زند
Sayed Morad Khan, 1789 سيد مراد خان زند
Lotf Ali Khan, 1789–1794 لطفعلی خان زند

Mga sanggunian

↑ "Welcome to Encyclopaedia Iranica" (sa wikang Ingles).
↑ Perry, John R. (2015-05-14). Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779 (sa wikang Ingles). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-66102-5.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Floor, Willem M. (2007). The Persian Gulf: The Rise of the Gulf Arabs : the Politics of Trade on the Persian Littoral, 1747-1792 (sa wikang Ingles). Mage Publishers. ISBN 978-1-933823-18-8.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Esposito, John L., pat. (2003). "Zand Dynasty". The Oxford Dictionary of Islam (sa wikang Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512558-0.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Frye, Richard N. (2009). "Zand Dynasty". Sa Esposito, John L. (pat.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (sa wikang Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530513-5.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1] "Welcome to Encyclopaedia Iranica" (sa wikang Ingles).

[2] Perry, John R. (2015-05-14). Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779 (sa wikang Ingles). University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-66102-5.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[3] Floor, Willem M. (2007). The Persian Gulf: The Rise of the Gulf Arabs : the Politics of Trade on the Persian Littoral, 1747-1792 (sa wikang Ingles). Mage Publishers. ISBN 978-1-933823-18-8.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[ODoI-4] Esposito, John L., pat. (2003). "Zand Dynasty". The Oxford Dictionary of Islam (sa wikang Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512558-0.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[OxfordIslam-5] Frye, Richard N. (2009). "Zand Dynasty". Sa Esposito, John L. (pat.). The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (sa wikang Ingles). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530513-5.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]