Dilis

Dilis (Philippine Anchovy)
Klasipikasyong pang-agham
Kaharian:	Animalia
Kalapian:	Chordata
Hati:	Actinopterygii
Orden:	Clupeiformes
Pamilya:	Engraulidae
Genera
	Amazonsprattus; Anchoa; Anchovia; Anchoviella; Cetengraulis; Coilia; Encrasicholina; Engraulis; Jurengraulis; Lycengraulis; Lycothrissa; Oligobranchus; Papuengraulis; Pterengraulis; Setipinna; Stolephorus; Thryssa

Ang dilis (Ingles: Philippine Anchovy) ay isang uri ng isda. Sa Pilipinas, pinatutuyo ito o ibinibilad sa araw para maging pagkain. Ito ay maliit na "forage fish" na kabilang sa pamilyang Engraulidae. Kadalasang makikita ito sa tubig dagat o maaalat na tubig sa karagatan, ngunit maari rin itong makita sa ibang bahagi ng karagatan. Ito ay pinagmumulan ng malusog na omega-3 na taba, protina, calcium, selenium, iron, at bitamina B12.

Katangian

Dahil sa isang longhitudinal na kulay-pilak na guhit na umaabot mula sa base ng caudal (buntot) na palikpik, ang mga "Dilis" ay maliliit, berdeng isda na may mga asul na repleksyon. Ang haba ng kanilang paglaki ay nag-iiba mula 2 hanggang 40 sentimetro (1 hanggang 15 at kalahating pulgada)[4], at mayroon silang iba't ibang uri ng katawan, na may mas payat na isda na makikita sa hilagang rehiyon.

Ang Dilis ay maliliit, makinis na isda na kahawig ng herrings sa hitsura. Ito ay makikilala sa pamamagitan ng malawak na bibig nito, na nakausli pabalik sa mata. Tuwid na lateral line at matulis ang ibabang panga na nakausli ang ilong. Malaki, madaling matanggal na kaliskis. Madilim na berde sa likod, pilak ang mga gilid na may steel blue band sa magkabilang gilid.

Ang magkabilang panga ay may maliliit at matulis na ngipin sa kahabaan ng patag na ilong. Ang isang espesyal na rostral organ na matatagpuan sa nguso ay pinaniniwalaang may likas na electro-sensory, gayunpaman ang tiyak na layunin nito ay hindi tiyak. [5] [6] Ang bibig ng dilis ay mas malaki kaysa sa herrings at silversides, dalawang isda na katulad nila sa ibang paraan. Plankton at kamakailang napisa na isda ang pangunahing pagkain ng dilis.

Tirahan

Pangunahing nabubuhay ang mga isdang ito sa tubig-alat, bagama't sila rin ay nasa maalat-alat na tubig. Ang mga ito ay pangunahing pelagic, na nangangahulugang nakatira sila sa bukas na karagatan. Sa maalat-alat na tirahan, nakatira sila sa mga look at estero, pangunahin ang mga may putik o banlik sa ilalim

Distribusyon

Ang mga dilis ay nakakalat sa mga karagatan ng mundo, gayunpaman, mas karaniwan ang mga ito sa mga rehiyong mapagtimpi at bihira o wala sa sobrang lamig o sobrang init na tubig. Sa pangkalahatan, masasabing mapagparaya ang mga ito sa iba't ibang uri ng temperatura at kaasinan. Ang mababaw, maalat, maputik na ilalim ng mga estero at look ay magandang lugar upang makahanap ng maraming dilis.

Ang rehiyon ng Mediteraneo, partikular ang Dagat Alboran,[7] Dagat Aegean, at Black Sea, ay tahanan ng malalaking populasyon ng mga dilis Europeo. Madalas mahuli ang mga ito sa mga baybayin ng Crete, Greece, Sicily, Italy, France, Turkey, Northern Iran, Portugal, at Spain.. Sa hilagang baybayin ng Africa, mahahanap mo rin sila. Sa kahabaan ng baybayin ng Atlantiko ng Europa, sa timog ng Norway, ang hanay ng mga species ay umaabot din dito. Kadalasang marami ang mga dilis sa buwang ng Oktubre hanggang Marso.

Ecology

Ang dilis ay isang mahalagang pinagkukunan ng pagkain para sa halos bawat mandaragit na isda sa kapaligiran nito,

Pag-uugali sa pagpapakain

Ang dilis, tulad ng karamihan sa mga clupeoid (herrings, sardines at bagoong), ay mga filter-feeders na bumubukas ng kanilang mga bibig habang sila ay lumalangoy. Habang ang tubig ay dumadaan sa bibig at lumabas sa mga hasang, ang mga particle ng pagkain ay sinasala ng mga gill raker at inililipat sa esophagus

Mga Benepisyo sa Kalusugan

Ang dilis ay isang sikat na pinagmumulan ng pagkain para sa isang hanay ng mga mandaragit na isda at maaaring matagpuan sa parehong dagat at tubig-tabang na kapaligiran sa buong mundo. Pinahahalagahan ng mga tao ang maliliit na subo na ito para sa kanilang maasim na lasa, at maaari silang magdagdag lasa sa iba't ibang recipe. Ang dilis ay isang sikat na seafood dish sa loob ng libu-libong taon. Ang mga ito ay isang mahalagang sangkap sa isang pampalasa na pinahahalagahan gaya ng pinakamagagandang pabango noong panahon sa Sinaunang Roma. Karamihan sa mga tao ay pamilyar sa dilis dahil sa kanilang maikling katanyagan bilang isang topping ng pizza noong 1990s. Mabilis silang nawala sa kasikatan, ngunit kasalukuyang nagbabalik sa mga piling chef. Ang bagoong ay nagbibigay ng iba't ibang bitamina at mineral na kapaki-pakinabang sa kalusugan ng isang tao.

Kilala sila sa pagiging mataas sa omega-3 fatty acids, na mabuti para sa iyong utak at puso. Ang mga dilis ay naglalaman din ng selenium, na maaaring mabawasan ang panganib ng ilang mga kanser kung palagiang kinakain. Ang dilis ay mayroon ding mga sumusunod na benepisyo sa kalusugan:

Kalusugan ng Cardiovascular (Puso).

Ang mga dilis ay mataas sa omega-3 fatty acids, na may mga katangiang nakapagpapalusog sa puso. Maaari nilang mapababa ang iyong mga antas ng triglyceride, bawasan ang pagbuo ng plaka sa iyong mga arterya, at babaan ang iyong presyon ng dugo, ayon sa mga pag-aaral. Maaari silang makatulong na mabawasan ang panganib ng isang stroke sa pamamagitan ng pagpigil sa mga clots.

Kalusugan ng thyroid

Ang dilis ay naglalaman ng 31 micrograms (mcg) ng selenium bawat serving. Ang mga matatanda at tinedyer ay dapat maghangad ng 55 micrograms ng selenium bawat araw. Noong 1990s, ang selenium ay ipinakita bilang isang bahagi ng isang enzyme na maaaring pasiglahin ang thyroid. Ang kakulangan ng selenium ay naiugnay din sa mga isyu sa thyroid, ayon sa mga bagong pag-aaral.

Kalusugan ng Mata

Ang mga lalaki ay dapat kumonsumo ng 1.6 gramo ng omega-3 fatty acids bawat araw, habang ang mga babae ay dapat kumonsumo ng 1.1 gramo, ayon sa mga eksperto. Ang bagoong ay naglalaman ng 0.45 gramo ng omega-3 eicosapentaenoic acid (EPA) at 0.77 gramo ng docosahexaenoic acid (DHA) bawat serving (DHA). Ayon sa mga pag-aaral, ang pagkain ng diyeta na mataas sa omega-3 fatty acids ay maaaring magpababa ng iyong panganib na magkaroon ng macular degeneration, na maaaring magdulot ng visual distortion.

Pag-iwas sa Alzheimer

Natuklasan ng mga mananaliksik mula sa Harvard Medical School na ang mga kumakain ng pinakamaraming omega-3 fatty acid ay may mas mababang antas ng protina na beta-amyloid, na isang Alzheimer's disease marker.

Pagluluto

Isang karaniwang isda na matatagpuan sa mga kapaligiran ng dagat at tubig-tabang sa buong mundo, ang Dilis ay isang nangungunang mapagkukunan ng pagkain para sa iba't ibang mga mandaragit na isda. Pinahahalagahan ng mga tao para sa kanilang maasim na lasa, ang maliliit na morsel na ito ay maaaring pagmulan ng iba't ibang pagkain.

Ang Dilis ay kadalasang pinoproseso at iniimbak sa pamamagitan ng pag-gutting, pag-brining, at pag-mature sa mga ito bago i-pack ang mga ito sa mantika o asin. Ang kanilang laman ay nakakakuha ng isang madilim na kulay-abo na kulay bilang isang resulta, na nagbibigay sa bagoong ng kanilang napakasarap na lasa. Ang mga anchovy fillet ay paminsan-minsan ay inilalagay sa paligid ng mga caper sa maliliit na lata o garapon para gawing pampasalubong, kasama ng asin o mantika. Parehong anchovy paste at anchovy essence ay pede ring gawin sa mga dilis. Dahil sa napakasarap na lasa at kakaibang lasa ng mga dilis, karaniwang ginagamit din ito sa pag gawa mga sauce.

Karaniwang ibinebenta ang mga ito na tuyo, ngunit popular din itong ginagamit sa mga fermented condiments tulad ng Philippine bagoong at Malaysian budu. Ang ikan bilis ay karaniwang ginagamit sa katulad na paraan sa pinatuyong hipon sa lutuing Malaysian. Sa Indonesia, Malaysia, Pilipinas at Singapore, ang dilis ay karaniwang ginagamit sa paggawa ng stock ng isda o pinirito. Ang bagoong ay sikat din na sangkap para sa tradisyonal na Javanese sambal.

Mga sanggunian

https://www.vedantu.com/animal/anchovy https://en.wikipedia.org/wiki/Anchovy https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/anchovy https://www.britannica.com/animal/anchovy https://www.bbcgoodfood.com/glossary/anchovy-glossary https://en.wiktionary.org/wiki/anchovy

Ang lathalaing ito na tungkol sa Isda ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa pagpapalawig nito.