Wikipedia

Gastroenteritis

Pamamaga ng tiyan at maliit na bituka

Ang gastroenteritis ay isang medikal na kondisyon na nakikilala sa pamamaga ("-itis") ng gastrointestinal tract (tiyan at mga bituka) na kinasasangkutan ng parehong tiyan ("gastro"-) at ng maliit na bituka ("entero"-) na nagreresulta mula sa ilang mga kombinasyon ng pagtatae, pagsusuka, sakit ng sa may tiyan at pamumulikat.[1] Ang gastroenteritis ay tinutukoy din bilang gastro, bug sa tiyan, at birus ng tiyan. Bagaman walang kaugnayan sa trangkaso, tinatawag din itong trangkaso ng tiyan at trangkaso sa tiyan at bituka.

Gastroenteritis
Gastroenteritis viruses: A = rotavirus, B = adenovirus, C = Norovirus and D = Astrovirus. The virus particles are shown at the same magnification to allow size comparison.
EspesyalidadGastroenterology Edit this on Wikidata

Sa buong mundo, karamihan ng mga kaso sa mga bata ay sanhi ng rotabirus.[2] Sa mga nasa sapat na gulang, ang norobirus[3] at Campylobacter[4] ang mas pangkaraniwan. Ang mas hindi pangkaraniwang sanhi ay kinabibilangan ng ibang bakterya (o ang kanilang mga lason) at mga parasito. Ang pagsasalin ay maaaring mangyari sanhi ng pagkonsumo ng mga pagkaing hindi maayos ang paghahanda o kontaminadong tubig o sa pamamagitan ng malapit na pagkakadikit sa mga taong may arthritis

Ang pundasyon ng pamamahala ay ang sapat na pagbibigay ng tubig sa katawan. Para sa mga hindi malubha o katamtaman na mga kaso, sa karaniwan maaari itong makamit sa pamamagitan ng solusyon na iniinom para sa muling pagbibigay ng tubig. Para sa mga kasong mas malubha, maaaring kailanganin ng likidong itinuturok sa ugat. Ang pangunahing naaapektuhan ng gastroenteritis ay ang mga bata at ang mga nasa mahirap na mga bansa.

Mga sintomas at palatandaan

baguhin

Ang gastroenteritis ay karaniwang kinasasangkutan ng parehong pagtatae at pagsusuka,[5] o mas hindi karaniwan, ay nagpapakita ng isa lamang o ng isa pa.[1] Maaari ring magkaroon ng pamumulikat ng tiyan.[1] Ang mga palatandaan at sintomas ay karaniwang nagsisimula ng 12–72 oras pagkatapos makuha ang nakakahawang agent.[6] Kung sanhi ng birus na agent, ang kondisyon ay karaniwang nalulutas sa loob ng isang linggo.[5] Ang ilan sa mga sanhi ng birus ay maaaring may kasama ring lagnat, pagkapagod, sakit ng ulo, at pananakit ng kalamnan.[5] Kung ang ang dumi ay may dugo, ang sanhi ay malamang na hindi birus[5] at mas malamang na sanhi ng bakterya.[7] Ang ilang mga impeksiyon na sanhi ng bakterya ay maaaring may kasamang matinding pananakit ng tiyan at maaaring tumagal ng ilang mga linggo.[7]

Ang mga batang nahawahan ng rotabirus ay karaniwang ganap na gumagaling sa loob ng tatlo hanggang walong araw.[8] Gayunpaman, sa mga mahihirap na bansa, ang paggamot ng mga matinding impeksiyon ay madalas na hindi nakukuha at ang paulit-ulit na pagtatae ay karaniwan.[9] Ang pagkaubos ng tubig sa katawan ay isang karaniwang kumplikasyon ng pagtatae,[10] at ang isang bata na may malaking antas ng pagkaubos ng tubig sa katawan ay maaaring magkaroon ng matagal na capillary refill o muling pagpuno ng capillary sa dugo, mahinangpagkabanat ng balat, at hindi normal na paghinga.[11] Ang paulit-ulit na impeksiyon ay karaniwang nakikita sa mga lugar na may hindi sapat na kalinisan at malnutrisyon,[6] naantalang paglaki, at maaaring magresulta sa pangmatagalang pagkaantala ng kamalayan.[12]

Ang reaktibong arthritis ay nangyayari sa 1% ng mga tao kasunod ng pagkakaroon ng impeksiyon sa Campylobacter na uri, at ang Guillain-Barre syndrome ay nangyayari sa 0.1%.[7] Ang hemolytic uremic syndrome (HUS) ay maaaring mangyari bilang resulta ng impeksiyon sa Escherichia coli o Shigella na mga uri na gumagawa nglason na Shiga, na nagreresulta sa mababang bilang ng platelet, mahinang paggana ng bato, at mababang bilang ng pulang selula ng dugo (sanhi ng kanilang pagkasira).[13] Mas madaling mahawa ang mga bata ng HUS kaysa sa mga nasa sapat na gulang.[12] Ang ilang mga impeksiyon na sanhi ng birus ay maaaring lumikha ng hindi malalang mga kumbulusyon sa sanggol.[1]

Sanhi

baguhin

Ang mga birus (lalo na ang rotabirus) at ang mga uri ng bakterya na Escherichia coli at Campylobacter ang mga pangunahing sanhi ng gastroenteritis.[6][14] Gayunpaman, maraming ibang nakakahawang bagay ang maaaring magdulot sa sakit na ito.[12] Ang mga hindi nakakahawang sanhi ay nakikita paminsan-minsan, ngunit ang mga ito ay malamang na hindi sanhi ng birus o bakterya.[1] Ang panganib ng impeksiyon ay mas mataas sa mga bata dahil sa kanilang kakulangan sa panlaban sa sakit at medyo hindi sapat na kalinisan.[1]

Sanhi ng birus

baguhin

Ang mga birus na kilalang nagdudulot ng gastroenteritis ay kinabibilangan ng rotabirus, norobirus, adenobirus, at astrobirus.[5][15] Ang rotabirus ang pinaka-karaniwang sanhi ng gastroenteritis sa mga bata,[14] at lumulikha ng parehong mga bilang ng pangyayari sa parehong maunlad at sa mga mahirap na bansa.[8] Ang mga birus ang nagdudulot ng 70% ng mga kaso ng nakakahawang pagtatae sa pambatang pangkat na edad.[16] Ang rotabirus ay mas hindi karaniwan sa mga nasa sapat na gulang dahil sa kanilang nakuhang panlaban sa sakit.[17]

Ang norobirus naman ang pangunahing sanhi ng gastroenteritis sa mga nasa sapat na gulang sa Amerika, na nagdudulot ng mas mataas sa 90% ng mga paglaganap.[5] Ang mga lokal na epidemya na ito ay karaniwang nagaganap kapag may ilang grupo ng mga tao na gumugugol ng oras nang magkakalapit sa isa’t-isa, tulad ng sa mga barkong pang-krusero,[5] sa mga ospital, o kahit sa mga restawran.[1] Maaaring manatiling nakakahawa ang mga tao kahit natapos na ang kanilang pagtatae.[5] Ang norobirus ang sanhi ng humigit-kumulang na 10% ng mga kaso sa mga bata.[1]

Sanhi ng bakterya

baguhin
 
Salmonella enterica serovar Typhimurium (ATCC 14028) tulad ng nakikita sa pamamagitan ng isang mikroskopyo na pinalaki ng 1000 beses at pagkatapos ng pagsunod sa Gram staining o ang paraan ng pag-uuri ng bakterya

Sa mga maunlad na bansa, ang Campylobacter jejuni ang pangunahing sanhi ng gastroenteritis na sanhi ng bakterya at kalahati ng mga kasong ito ay iniuugnay sa pagkakalantad sa manok.[7] Sa mga bata, ang bakterya ang sanhi ng humigit-kumulang 15% ng mga kaso at ang mga pinaka-karaniwang mga uri ay ang Escherichia coli, Salmonella,Shigella, at Campylobacter.[16] Kung ang pagkain ay nakontamina ng bakterya at nanatili sa temperatura ng silid ng ilang oras, dumadami ang mga bakterya at tumataas ang panganib ng impeksiyon sa mga kumakain ng pagkaing ito.[12] Ang ilang mga pagkain na karaniwang iniuugnay sa sakit ay kinabibialngan ng hilaw o hindi masyadong luto na karne, manok, pagkaing-dagat at itlog; mga hilaw na talbos; gatas na hindi pinakuluan at mga malalambot na keso; at mga katas galing sa prutas at gulay.[18] Sa mga bansang mahirap, lalo na sa bahagi ng Sahara sa Aprika at Asya, ang kolera ang isang karaniwang sanhi ng gastroenteritis. Ang impeksiyon na ito ay karaniwang naisasalin sa pamamagitan ng kontaminadong tubig o pagkain.[19]

Ang nakakalason na Clostridium difficile ay isang mahalagang sanhi ng pagtatae na mas nangyayari sa mga matatanda.[12] Maaaring madala ng mga sanggol ang bakteryang ito nang hindi nagkakaroon ng mga sintomas.[12] Ito ang isang karaniwang sanhi ng pagtatae sa mga nasa ospital at ito ay madalas na iniuugnay sa paggamit ng mga antibyotiko.[20] Ang nakakahawang pagtatae na Staphylococcus aureus ay maaari ring mangyari sa mga gumamit ng mga antibyotiko.[21] " Ang pagtatae ng manlalakbay" ay isang karaniwang uri ng gastroenteritis na sanhi ng bakterya. Ang gamot na nagpapahupa ng asido ay mukhang dinadagdagan ang panganib ng malubhang impeksiyon pagkatapos ng pagkakalantad sa ilang bilang ng mga organismo, kabilang ang mga Clostridium difficile, Salmonella, at Campylobacter na uri.[22] Mas mataas ang panganib para sa mga umiinom ng mga proton pump inhibitor kaysa sa mga gumagamit ng mga H2 antagonist.[22]

Parasitiko

baguhin

Maaaring maging sanhi ng gastroenteritis ang ilang bilang ng mga mga protozoan – ang pinaka-karaniwan ay ang Giardia lamblia – ngunit ang mga uri na Entamoeba histolytica at Cryptosporidium ay kasama rin.[16] Bilang isang grupo, ang mga bagay na ito ay binubuo ng humigit-kumulang na 10% ng mga kaso sa mga bata.[13] Ang Giardia ay mas karaniwang nangyayari sa mga mahihirap na bansa, ngunit ang bagay na ito ang nagiging sanhi ng ganitong uri ng sakit sa halos lahat ng lugar.[23] Karaniwang nangyayari ito sa mga taong naglakbay sa mga lugar na may mataas na pagkalat nito, mga batang inaalagan sa mga sentro ng pang-umagang pag-aalaga (daycare) , mga lalaking nakikipagtalik sa ibang lalaki, at pagkatapos ng mga kalamidad.[23]

Pagsasalin

baguhin

Ang pagsasalin ay maaaring mangyari sa pamamagitan ng pag-inom ng kontaminadong tubig, o kapag ang mga tao ay nagbabahagi ng mga personal na bagay.[6] Sa mga lugar na mayroong tag-ulan at tag-init na mga panahon, ang kalidad ng tubig ay karaniwang lumalala sa panahon ng tag-ulan, at ito ay iniuugnay sa panahon ng mga paglaganap.[6] Sa mgamga lugar sa mundo na may mga panahon, mas karaniwan ang mga impeksiyon sa taglamig.[12] Ang Pagpapasuso sa botelya sa mga sanggol na mayroong hindi wastong dinisimpektang mga botelya ay isang kapuna-punang sanhi sa isang pandaigdigang sukatan.[6] Ang bilang ng pagsasalin ay iniuugnay rin sa kakulangan sa kalinisan, lalo na sa mga bata,[5] sa mga masikip na sambahayan,[24] at sa mga mayroong mga umiiral na kalagayan ng kakulangan sa nutrisyon.[12] Pagkatapos bumuo ng toleransiya, maaaring magdala ng ilang mga organismo ang mga nasa sapat na gulang nang hindi nagpapakita ng mga palatandaan o sintomas, at sa gayon, gumaganap bilang mga natural na imbakan ng pagkakahawa.[12] Habang ang ilan sa mga agent (tulad ng Shigella) ay makikita lamang sa mga primates o unggoy, ang iba ay maaaring makita sa malawak na sari-saring uri ng mga hayop (tulad ng Giardia).[12]

Hindi nakakahawa

baguhin

Maraming mga hindi nakakahawang dahilan ng pamamaga ng gastrointestinal tract (tiyan at mga bituka).[1] Ang ilan sa mga mas karaniwan ay kinabibilangan ng mga gamot (tulad ng mga NSAID), ilang mga pagkain tulad ng lactose (para sa mga hindi hiyang), at gluten (para sa mga mayroong sakit na celiac o sakit sa tiyan). Ang Crohn's disease ay isa ring hindi nakakahawang pagmumulan ng (kadalasang malubhang) gastroenteritis (pamamaga ng tiyan at mga bituka).[1] Ang pumapangalawang sakit sa mga lason ay maaari ring mangyari. Ang ilan sa mga kondisyon na may kaugnayan sa pagkain kasama ang pagkahilo, pagsusuka, at pagtatae ay kinabibilangan ng: pagkakalason sa ciguatera dahil sa pagkain ng kontaminadong naninilang (predatory) isda, scombroid na iniuugnay sa pagkain ng ilang mga uri ng sirang isda, pagkakalason sa tetrodotoxin mula sa pagkain sa puffer na isda higit sa lahat, at botulismo karaniwang sanhi ng hindi wastong nakapreserbang pagkain.[25]

Ukol sa Pagbabago ng Paggana ng Katawan Sanhi ng Sakit

baguhin

Ang gastroenteritis ay tinutukoy bilang pagsusuka o pagtatae sanhi ng impeksiyon ng maliit o malaking bituka.[12] Ang mga pagbabago sa maliit na bituka ay karaniwang hindi namamaga, habang ang mga nasa malaking bituka ay namamaga.[12] Ang bilang ng mga pathogen (birus o bakterya na nagdudulot ng sakit) na kinakailangan upang magdulot ng isang impeksiyon ay nagiiba-iba mula sa kasing kaunti ng isa (para sa Cryptosporidium) hanggang sa kasing dami ng 108 (para saVibrio cholerae).[12]

Diyagnosis

baguhin

Ang gastroenteritis ay karaniwang klinikal na nasusuri, batay sa mga palatandaan at sintomas ng isang tao.[5] Ang pag-alam sa eksaktong sanhi ay karaniwang hindi kailangan dahil hindi nito nababago ang pamamahala sa kondisyon.[6] Gayunpaman, dapat isagawa ang mga pagsusuri sa dumi sa mga mayroong dugo sa dumi, sa mga maaaring nalantad sa pagkakalason sa pagkain, at sa mga kamakailan na naglakbay sa mahirap na bansa.[16] Ang diyagnostikong pagsusuri ay maaari ring gawin para sa pagbabantay.[5] Habang nangyayari ang hypoglycemia o kakulangan ng glucose sa dugo sa humigit-kumulang na 10% ng mga sanggol at mga bata, ang pagsukat sa serum na glucose sa populasyon na ito ay inirerekomenda.[11] Ang mga Elektrolaytes at ang paggana ng bato ay dapat ding suriin kapag mayroong problema tungkol sa malubhang pagkaubos ng tubig sa katawan.[16]

Pagkaubos ng tubig sa katawan

baguhin

Ang pag-alam kung ang isang tao ay mayroong pagkaubos ng tubig sa katawan o wala, ay isang mahalagang bahagi ng pagtatasa, kung saan ang pagkaubos ng tubig sa katawan ay karaniwang nahahati sa hindi malubha (3–5%), katamtaman (6–9%), at malubha (≥10%) na mga kaso.[1] Sa mga bata, ang pinakatamang mga palatandaan ng katamtaman o malubhang pagkaubos ng tubig sa katawan ay ang isang matagal na capillary refill o muling pagpuno ng capillary sa dugo, mahinang pagkabanat ng balat, at hindi normal na paghinga.[11][26] Ang ibang kapaki-pakinabang na mga matutuklasan (kapag ginamit nang magkasama) ay kinabibilangan ng pagkalubog ng mga mata, nabawasan na aktibidad, kakulangan sa mga luha, at tuyong bibig.[1] Ang isang normal na pag-ihi at pag-inom ng likido ay nakakaalis ng alalahanin.[11] Ang pagsusuri sa laboratoryo ay mayroong kaunting klinikal na benepisyo sa pagtukoy ng tindi ng pagkaubos ng tubig sa katawan.[1]

Sistematikong diyagnosis

baguhin

Ang ibang mga posibleng palatandaan at sintomas na gumagaya sa mga nakikitang sintomas sa gastroenteritis na kailangang ihiwalay ay kinabibilangan ng apendisitis,volvulus, inflammatory bowel disease o pamamaga ng kolon, mga impeksiyon sa daluyan ng ihi, at dyabetis melitus.[16] Ang kakulangan ng paglalabas ng pancreas ng enzyme na panunaw, short bowel syndrome o sakit pagkatapos tanggalin ang maliit na bahagi ng maliit na bituka, Whipple's disease, coeliac disease, at ang pang-aabuso sa laksatiba ay dapat ding isaalang-alang.[27] Ang sistematikong diyagnosis ay maaaring maging medyo mahirap maunawaan kung ang tao ay nagpapakita lamang ng pagsusuka o pagtatae (sa halip na pareho nito).[1]

Maaaring magkaroon ng apendisitis na may kasamang pagsusuka, pananakit ng tiyan, at isang maliit na dami ng pagtatae sa hanggang 33% ng mga kaso.[1] Ito ay salungat sa malaking dami ng pagtatae na tipikal sa gastroenteritis.[1] Ang mga impeksiyon sa baga o sa daluyan ng ihi sa mga bata ay maaari ring madulot ng pagsusuka o pagtatae.[1] Ang klasikal na diyabetikong ketoacidosis (DKA) ay nagpapakita ng pananakit ng tiyan, pagkahilo, at pagsusuka, ngunit walang pagtatae.[1] Natuklasan ng isang pag-aaral na ang 17% ng mga bata na mayroong DKA ay inisyal na nasuri bilang mayroong gastroenteritis.[1]

Pag-iwas

baguhin
 
Porsiyento ng mga pagsusuri sa rotabirus na may mga positibong resulta, sa pamamagitan ng isang linggong pagsubaybay, Estados Unidos, Hulyo 2000 – Hunyo 2009.

Pamumuhay

baguhin

Ang isang suplay ng madaling makuhang hindi kontaminadong tubig at magandang kasanayan sa kalinisan ay mahalaga sa pagbawas ng mga bilang ng impeksiyon at ang kapansin-pansing gastroenteritis.[12] Ang mga personal na pamamaraan (tulad ng paghuhugas ng kamay) ay napag-alaman na pinapababa ang pangyayari at pagkalat ng bilang ng mga gastroenteritis sa kapwa maunlad at mahirap na bansa na katumbas ng 30%.[11] Ang mga gel na gawa sa alkohol ay maaaring mabisa rin.[11] Ang Pagpapasuso ay mahalaga, lalo na sa mga lugar na mahina ang kalinisan, gayundin ang pagpapahusay sa kalinisan sa pangkalahatan.[6] Binabawasan ng pagpapasuso ng gatas ang parehong dalas ng mga impeksiyon at ang tagal nito.[1] Ang pag-iwas sa kontaminadong pagkain o inumin ay dapat ding mabisa.[28]

Pagbabakuna

baguhin

Dahil sa parehong bisa at kaligtasan nito, noong 2009 inirekomenda ng World Health Organization na ang bakunang rotabirus ay dapat ibigay sa lahat ng mga bata sa buong daigdig.[14][29] Dalawang mga bakunang rotabirus ang mayroon at marami pa ang binubuo.[29] Sa Aprika at Asya binawasan ng mga bakunang ito ang malubhang sakit sa mga sanggol[29] at ang mga bansa na naglagay ng mga programa para sa imunisasyon ay nakakita ng pagbaba sa mga bilang at kalubhaan ng sakit.[30][31] Maaari ring iwasan ng bakunang ito ang sakit sa mga hindi binakunahang bata sa pamamagitan ng pagbawas sa bilang ng umiikot na mga impeksiyon.[32] Simula noong 2000, ang pagpapatupad ng isang programa para sa pagbabakuna ng rotabirus sa Estados Unidos ay nabawasan ang bilang ng mga kaso ng pagtatae sa pangkalahatan na katumbas ng 80 porsiyento.[33][34][35] Ang unang dosis ng bakuna ay dapat ibigay sa mga sanggol na nasa pagitan ng 6 at 15 linggo ng edad.[14] Ang iniinom na bakuna para sa kolera ay natuklasan na 50–60% mabisa sa mahigit na 2 taon.[36]

Pamamahala

baguhin

Ang gastroenteritis ay karaniwang isang malala at sakit na tumatagal sa isang nakatakdang panahon na hindi kinakailangan ng paggamot.[10] Ang mas gugustuhing paggamot sa mga mayroong hindi malubha hanggang katamtaman na pagkaubos ng tubig ay ang oral rehydration therapy o terapewtika sa muling paglalagay ng tubig sa katawan sa pamamagitan ng pag-inom (ORT).[13] Ang Metoclopramide at/o ondansetron, gayunpaman, ay maaaring makatulong sa ilang mga bata,[37] at ang butylscopolamine ay kapaki-pakinabang sa paggamot ng pananakit ng tiyan.[38]

Muling paglalagay ng tubig sa katawan

baguhin

Ang pangunahing paggamot sa gastroenteritis sa kapwa mga bata at nasa sapat na gulang ay ang muling paglalagay ng tubig sa katawan. Ito ay natatamo sa pamamagitan ng oral rehydration therapy o terapewtika sa muling paglalagay ng tubig sa katawan sa pamamagitan ng pag-inom, bagaman ang intravenous therapy o pagtuturok ng gamot sa ugat na paghahatid ay maaaring kailanganin kung mayroong pagbaba ng antas ng kamalayan o kung ang pagkaubos ng tubig sa katawan ay malubha.[39][40] Ang mga produkto ng terapewtika na iniinom para sa pagpapalit sa nawalang tubig na gawa sa masalimuot na carbohydrates (iyon ay ang mga gawa mula sa trigo o palay) ay maaaring nakalalamang sa mga gawa sa simpleng asukal.[41] Ang mga inumin lalo na ang mataas sa simpleng asukal, tulad ng mga soft drinks at mga fruit juice, ay hindi inirerekomenda sa mga bata na mababa sa 5 taong gulang dahil maaari nitong pataasin ang pagtatae.[10] Maaaring gamitin ang walang halong tubig kung walang magagamit na tiyak at mabisang mga paghahanda ng ORT o hindi kaaya-aya sa panlasa.[10] Ang isang tubo na ipinapasok sa ilong ay maaaring gamitin sa mga bata upang magbigay ng mga likido kung iniuutos.[16]

Pandiyeta

baguhin

Inirerekomenda na ang mga sumususong sanggol ay patuloy pa ring pasusuhin sa karaniwang gawi, at ang mga batang umiinom ng tinitimplang gatas (pormula) ay dapat kaagad na ipagpatuloy ang pag-inom pagkatapos ng muling paglalagay ng tubig sa katawan sa pamamagitan ng pag-inom (oral rehydration therapy o ORT).[42] Hindi karaniwang kailangan ng tinitimplang gatas (pormula) na wala o binawasan ng lactose.[42] Dapat ipagpatuloy ng mga bata ang kanilang karaniwang diyeta sa panahon ng pagtatae maliban sa mga pagkaing mataas sa mga simpleng asukal na dapat iwasan.[42] Ang diyetang BRAT (saging (banana), kanin (rice), sabaw ng mansanas (applesauce) at tostadong tinapay at tsaa) ay hindi na inirerekomenda, dahil ito ay kulang sa sapat na sustansiya at walang naidudulot na kabutihan kung ihahambing sa karaniwang pagpapasuso.[42] Ang ilang mga probiyotiko ay napatunayang nakabubuti sa pagbawas ng parehong tagal ng sakit at dalas ng pagdumi.[43] Maaari rin silang maging kapaki-pakinabang sa pag-iwas at paggamot ng pagtataeng sanhi ng antibiyotiko.[44] Ang mga produktong gatas na binuro o fermented (tulad ng yogurt) ay nakabubuti din.[45] Ang karagdagan ng sink ay mukhang mabisa sa parehong paggamot at pag-iwas sa pagtatae sa mga batang nasa mahirap na bansa.[46]

Mga Antiemetiko

baguhin

Ang mga gamot na antiemetiko ay maaaring makatulong sa paggamot ng pagsusuka sa mga bata. Ang ondansetron ay may kapakinabangan, na may isang dosis na iniuugnay sa kakaunting pangangailangan ng likidong itinuturok sa ugat, mas kaunting pagka-ospital at binawasan na pagsusuka.[47][48][49] Ang metoclopramide ay maaari ring makatulong.[49] Gayunpaman, ang paggamit ng ondansetron ay maaaring maugnay sa pagtaas ng dami ng pagbalik sa ospital sa mga bata.[50] Ang paghahanda ng ondansetron na itinuturok sa ugat ay maaaring ibigay sa pamamagitan ng pag-inom kung ginagarantiya ng klinikal na pagpapasiya.[51] Ang dimenhydrinate, bagaman binabawasan ang pagsusuka, ay mukhang walang malaking klinikal na kabutihang naidudulot.[1]

Mga Antibiyotiko

baguhin

Ang mga antibiyotiko ay hindi karaniwang ginagamit para sa gastroenteritis, bagaman ang mga ito ay inirerekomenda minsan kung ang mga sintomas ay talagang malubha[52] o kung ang mahahawahan ng sanhi ng bakterya ay ibinukod o pinaghihinalaan.[53] Kung gagamit ng mga antibiyotiko, ang isang macrolide (tulad ng azithromycin) ay mas gugustuhin kaysa sa fluoroquinolone dahil sa mas mataas na bilang ng panlaban kaysa sa nahuling binanggit na gamot.[7] Ang pseudomembranous colitis, karaniwang dulot ng paggamit ng antibiyotiko, ay napapamahalaan sa pamamagitan ng pagtigil sa agent na nagdudulot nito at ginagamot ito gamit ang alinman sa metronidazole o vancomycin.[54] Ang mga bakterya at protozoan na tumutugon sa paggamot ay kiinabibilangan ng Shigella[55] Salmonella typhi,[56] at Giardia na uri.[23] Sa mga may Giardia o Entamoeba histolytica na uri, ang paggamot gamit angtinidazole ay inirerekomenda at mas mahusay sa metronidazole.[23][57] Ang Pandaigdigang Organisasyon sa Kalusugan (WHO) ay inirerekomenda ang paggamit ng mga antibiyotiko sa mga batang may parehong madugong pagtatae at lagnat.[1]

Mga antimotility agent (mga agent na pumipigil sa pagliit ng bituka)

baguhin

Ang mga gamot na pumipigil sa pagliit ng bituka ayon sa teorya ay may panganib na magdulot ng mga komplikasyon, at bagaman naipakita ng karanasan sa klinika na ito ay maaaring hindi mangyari,[27] ang mga gamot na ito ay hindi hinihikayat na gamitin sa mga taong may madugong pagtatae na pinalubha ng lagnat.[58] Ang loperamide, isang opioid na kapareho ang hitsura, ay karaniwang ginagamit sa paggamot ng mga sintomas ng pagtatae.[59] Gayunpaman, ang loperamide ay hindi inirerekomenda sa mga bata, dahil ito ay maaaring tumawid sa wala pa sa gulang na hangganan ng dugo at utak at magdulot ng pagkalason. Ang bismuth subsalicylate, isang hindi natutunaw na complex ng trivalent bismuth at salicylate, ay maaaring gamitin sa mga kasong hindi malubha hanggang katamtaman,[27] ngunit maaaring magkaroon ng pagkalason sa salicylate.[1]

Agham tungkol sa pagsasalin at pagkontrol ng sakit

baguhin
 
Nagbagong taon ng buhay sanhi ng disabilidad para sa pagtatae kada 100,000 na naninirahan noong 2004.
  no data
  ≤less 500
  500–1000
  1000–1500
  1500–2000
  2000–2500
  2500–3000
  3000–3500
  3500–4000
  4000–4500
  4500–5000
  5000–6000
  ≥6000

Tinatayang may tatlo hanggang limang bilyong mga kaso ng gastroenteritis na nangyayari sa buong mundo sa taun-taon,[13] na pangunahing nakakaapekto sa mga bata at sa mga nasa mahirap na bansa.[6] Ito ay nagdulot ng halos 1.3 milyong pagkamatay sa mga batang wala pang limang taong gulang noong 2008,[60] ang karamihan sa mga ito ay nagaganap sa mga pinakamahihirap na bansa sa buong mundo.[12] Mahigit sa 450,000 na mga pagkamatay na ito ay sanhi ng rotabirus sa mga batang wala pang limang taong gulang.[61][62] Ang kolera ay nagdudulot ng humigit-kumulang na tatlo hanggang limang milyong mga kaso ng sakit at kumikitil sa humigit-kumulang na 100,000 tao taun-taon.[19] Sa mga mahirap na bansa, ang mga batang wala pang dalawang taong gulang ay madalas na makakuha ng anim o mahigit pang impeksiyon sa loob ng isang taon na nagreresulta sa malaking epekto ng gastroenteritis.[12] Ito ay hindi karaniwan sa mga nasa sapat ng gulang, dahil sa pagbuo ng nakuhang panlaban sa sakit.[5]

Noong 1980, ang gastroenteritis na mula sa lahat ng sanhi ay nagdulot ng 4.6 na milyong mga pagkamatay sa mga bata, at karamihan sa mga ito ay nangyayari sa mga mahirap na bansa.[54] Ang mga bilang ng pagkamatay ay nabawasan nang husto (sa humigit-kumulang na 1.5 milyong pagkamatay taun-taon) sa taong 2000, dulot ng pagpapakilala at malawakang paggamit ng oral rehydration therapy o terapewtika ng muling paglalagay ng tubig sa katawan sa pamamagitan ng pag-inom.[63] Sa Estados Unidos, ang mga impeksiyong nagdudulot ng gastroenteritis ang pangalawang pinaka-karaniwang impeksiyon (pagkatapos ng pangkaraniwang sipon), at nagdulot ang mga ito ng sa pagitan ng 200 hanggang 375 milyong mga kaso ng malubhang pagtatae[5][12] at humigit-kumulang na sampung libong pagkamatay taun-taon,[12] na may 150 hanggang 300 sa mga ito sa mga batang wala pang limang taong gulang.[1]

Kasaysayan

baguhin

Ang unang paggamit ng “gastroenteritis” ay noong 1825.[64] Bago ang panahon na ito, mas partikular na kilala ito bilang tipus o "kolera morbus", bukod pa sa iba, at hindi gaanong partikular bilang "pasumpong-sumpong na pananakit ng bituka", "pagkabundat", "labis na pagdumi", "kabag", "pagrereklamo sa pagdumi", o anuman sa isa sa maraming bilang ng iba pang sinaunang pangalan para sa malubhang pagtatae.[65]

Lipunan at kultura

baguhin

Ang gastroenteritis ay inuugnay sa maraming pangkaraniwang mga pangalan, kabilang ang "ganti ni Montezuma", "tiyang Delhi", "ang turista", at "pagtakbo sa likuran ng pintuan", bukod sa iba.[12] Nagkaroon ito ng tungkulin sa maraming mga pangangampanya sa militar at ito ang pinaniniwalaang pinanggalingan ng kasabihang "walang bituka walang luwalhati".[12]

Ang gastroenteritis ang pangunahing dahilan ng 3.7 milyong mga pagbisita sa mga doktor kada isang taon sa Estados Unidos[1] at 3 milyong pagbisita sa Pransiya.[66] Sa Estados Unidos, ang gastroenteritis sa kabuuan ay pinaniniwalaang nagbubunga ng halagang 23  bilyong dolares kada taon[67] at iyan ay dahil sa rotabirus lamang na nagbubunga sa humigit-kulang na 1 bilyong dolyares na halaga kada isang taon.[1]

Pananaliksik

baguhin

Maraming mga bakuna ang binubuo pa lamang laban sa gastroenteritis. Halimbawa, mga bakuna laban sa Shigella at ang organismong lumilikha ng lason sa bituka at tiyan na Escherichia coli (ETEC), dalawa sa mga pangunahing bakterya na nagdudulot ng gastroenteritis sa buong mundo.[68][69]

Sa ibang mga hayop

baguhin

Ang gastroenteritis sa mga pusa at aso ay dulot ng maraming parehong mga agent katulad ng sa tao. Ang pinaka-karaniwang mga organismo ay ang: Campylobacter, Clostridium difficile, Clostridium perfringens, at Salmonella.[70] Maraming mga halaman na nakakalason ang maaari ring magdulot ng mga sintomas.[71] Ang ilang mga agent ay mas tiyak para sa ilang mga uri. Ang transmissible gastroenteritis coronavirus o naihahawang gastroenteritis sanhi ng koronabirus (TGEV) ay nangyayari sa mga baboy na nagdudulot ng pagsusuka, pagtatae at pagkaubos ng tubig sa katawan.[72] Ito ay pinaniniwalaang nadadala sa mga baboy ng mga ligaw na ibon at walang tiyak na magagamit na paggamot.[73] Ito ay hindi naihahawa sa mga tao.[74]

Mga Sanggunian

baguhin
  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23 1.24 1.25 Singh, Amandeep (2010). "Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update". Emergency Medicine Practice. 7 (7). {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD (2012). "2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis". The Lancet Infectious Diseases. 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  3. ↑ Marshall JA, Bruggink LD (2011). "The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights". International Journal of Environmental Research and Public Health. 8 (4): 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. PMC 3118882. PMID 21695033. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Man SM (2011). "The clinical importance of emerging Campylobacter species". Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology. 8 (12): 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. PMID 22025030. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ 5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 5.12 Eckardt AJ, Baumgart DC (2011). "Viral gastroenteritis in adults". Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery. 6 (1): 54–63. PMID 21210762. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 Webber, Roger (2009). Communicable disease epidemiology and control : a global perspective (ika-3rd (na) edisyon). Wallingford, Oxfordshire: Cabi. p. 79. ISBN 978-1-84593-504-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 Galanis, E (2007 Sep 11). "Campylobacter and bacterial gastroenteritis". CMAJ : Canadian Medical Association. 177 (6): 570–1. doi:10.1503/cmaj.070660. PMC 1963361. PMID 17846438. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  8. ↑ 8.0 8.1 Meloni, A; Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC (2011 Oct). "Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?". The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians. 24 Suppl 2: 48–51. doi:10.3109/14767058.2011.601920. PMID 21749188. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  9. ↑ "Toolkit". DefeatDD. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Abril 2012. Nakuha noong 3 Mayo 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 "Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5". National Institute of Clinical Excellence. 2009. {{cite web}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. pp. 830–839. ISBN 0-07-148480-9.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ 12.00 12.01 12.02 12.03 12.04 12.05 12.06 12.07 12.08 12.09 12.10 12.11 12.12 12.13 12.14 12.15 12.16 12.17 12.18 12.19 Mandell 2010 Chp. 93
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 13.3 Elliott, EJ (2007 Jan 6). "Acute gastroenteritis in children". BMJ (Clinical research ed.). 334 (7583): 35–40. doi:10.1136/bmj.39036.406169.80. PMC 1764079. PMID 17204802. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 Szajewska, H; Dziechciarz, P (2010 Jan). "Gastrointestinal infections in the pediatric population". Current opinion in gastroenterology. 26 (1): 36–44. doi:10.1097/MOG.0b013e328333d799. PMID 19887936. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  15. ↑ Dennehy PH (2011). "Viral gastroenteritis in children". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1): 63–4. doi:10.1097/INF.0b013e3182059102. PMID 21173676. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 Webb, A; Starr, M (2005 Apr). "Acute gastroenteritis in children". Australian family physician. 34 (4): 227–31. PMID 15861741. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  17. ↑ Desselberger U, Huppertz HI (2011). "Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection". The Journal of Infectious Diseases. 203 (2): 188–95. doi:10.1093/infdis/jiq031. PMC 3071058. PMID 21288818. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ Nyachuba, DG (2010 May). "Foodborne illness: is it on the rise?". Nutrition Reviews. 68 (5): 257–69. doi:10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x. PMID 20500787. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  19. ↑ 19.0 19.1 Charles, RC; Ryan, ET (2011 Oct). "Cholera in the 21st century". Current opinion in infectious diseases. 24 (5): 472–7. doi:10.1097/QCO.0b013e32834a88af. PMID 21799407. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  20. ↑ Moudgal, V; Sobel, JD (2012 Feb). "Clostridium difficile colitis: a review". Hospital practice (1995). 40 (1): 139–48. doi:10.3810/hp.2012.02.954. PMID 22406889. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  21. ↑ Lin, Z; Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM (2010 May). "Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?". Digestive diseases and sciences. 55 (5): 1200–7. PMID 19609675. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  22. ↑ 22.0 22.1 Leonard, J; Marshall, JK, Moayyedi, P (2007 Sep). "Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression". The American journal of gastroenterology. 102 (9): 2047–56, quiz 2057. doi:10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x. PMID 17509031. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  23. ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 Escobedo, AA; Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S (2010 Oct). "Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease". Infectious disorders drug targets. 10 (5): 329–48. PMID 20701575. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  24. ↑ Grimwood, K; Forbes, DA (2009 Dec). "Acute and persistent diarrhea". Pediatric clinics of North America. 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  25. ↑ Lawrence, DT; Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP (2007 May). "Food poisoning". Emergency medicine clinics of North America. 25 (2): 357–73, abstract ix. doi:10.1016/j.emc.2007.02.014. PMID 17482025. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  26. ↑ Steiner, MJ; DeWalt, DA, Byerley, JS (2004 Jun 9). "Is this child dehydrated?". JAMA : the Journal of the American Medical Association. 291 (22): 2746–54. doi:10.1001/jama.291.22.2746. PMID 15187057. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  27. ↑ 27.0 27.1 27.2 Warrell D.A., Cox T.M., Firth J.D., Benz E.J., pat. (2003). The Oxford Textbook of Medicine (ika-4th (na) edisyon). Oxford University Press. ISBN 0-19-262922-0. Inarkibo mula sa orihinal noong 2012-03-21. Nakuha noong 2014-01-14.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga patnugot (link)
  28. ↑ "Viral Gastroenteritis". Center for Disease Control and Prevention. 2011. Nakuha noong 16 Abril 2012. {{cite web}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 World Health Organization (2009). "Rotavirus vaccines: an update" (PDF). Weekly epidemiological record. 51–52 (84): 533–540. Nakuha noong 10 Mayo 2012. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  30. ↑ Giaquinto, C; Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA (July). "Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries". Human Vaccines. 7. 7: 734–748. doi:10.4161/hv.7.7.15511. PMID 21734466. Nakuha noong 10 May 2012. {{cite journal}}: Check date values in: |year= (tulong); Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  31. ↑ Jiang, V; Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM (2010). "Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries". Human Vaccines. 6 (7): 532–542. PMID 20622508. Nakuha noong 10 Mayo 2012. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  32. ↑ Patel, MM; Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD (2011 Jan). "Real-world impact of rotavirus vaccination". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1 Suppl): S1-5. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID 21183833. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  33. ↑ US Center for Disease Control and Prevention (2008). "Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008". Morbidity and Mortality Weekly Report. 57 (25): 697–700. Nakuha noong 3 Mayo 2012.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  34. ↑ "Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009". MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 58 (41): 1146–9. 2009. PMID 19847149. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  35. ↑ Tate, JE; Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD (2011 Jan). "Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1 Suppl): S56-60. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID 21183842. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  36. ↑ Sinclair, D; Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM (2011 Mar 16). "Oral vaccines for preventing cholera". Cochrane database of systematic reviews (Online) (3): CD008603. doi:10.1002/14651858.CD008603.pub2. PMID 21412922. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  37. ↑ Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z (2009). Alhashimi, Dunia (pat.). "Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents". Cochrane Database Syst Rev (2): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub4. PMID 19370620.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  38. ↑ Tytgat GN (2007). "Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain". Drugs. 67 (9): 1343–57. PMID 17547475.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  39. ↑ "BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults". Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-02-12. Nakuha noong 2014-01-14.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  40. ↑ Canavan A, Arant BS (2009). "Diagnosis and management of dehydration in children". Am Fam Physician. 80 (7): 692–6. PMID 19817339. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  41. ↑ Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG (2009). Gregorio, Germana V (pat.). "Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea". Cochrane Database Syst Rev (2): CD006519. doi:10.1002/14651858.CD006519.pub2. PMID 19370638.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  42. ↑ 42.0 42.1 42.2 42.3 King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C (2003). "Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy". MMWR Recomm Rep. 52 (RR-16): 1–16. PMID 14627948. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  43. ↑ Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF (2010). Allen, Stephen J (pat.). "Probiotics for treating acute infectious diarrhoea". Cochrane Database Syst Rev. 11 (11): CD003048. doi:10.1002/14651858.CD003048.pub3. PMID 21069673.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  44. ↑ Hempel, S; Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG (2012 May 9). "Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis". JAMA : the journal of the American Medical Association. 307 (18): 1959–69. PMID 22570464. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  45. ↑ Mackway-Jones, Kevin (2007). "Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?". BestBets. Inarkibo mula sa orihinal noong 2013-05-17. Nakuha noong 2014-01-14. {{cite web}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  46. ↑ Telmesani, AM (2010 May). "Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea". Journal of family and community medicine. 17 (2): 79–82. doi:10.4103/1319-1683.71988. PMC 3045093. PMID 21359029. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  47. ↑ DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ (2008). "Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis". Arch Pediatr Adolesc Med. 162 (9): 858–65. doi:10.1001/archpedi.162.9.858. PMID 18762604. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  48. ↑ Mehta S, Goldman RD (2006). "Ondansetron for acute gastroenteritis in children". Can Fam Physician. 52 (11): 1397–8. PMC 1783696. PMID 17279195.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  49. ↑ 49.0 49.1 Fedorowicz, Z; Jagannath, VA, Carter, B (2011 Sep 7). "Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents". Cochrane database of systematic reviews (Online). 9 (9): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub5. PMID 21901699. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  50. ↑ Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK (2010). "Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses?". Ann Emerg Med. 55 (5): 415–22. doi:10.1016/j.annemergmed.2009.11.011. PMID 20031265. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  51. ↑ "Ondansetron". Lexi-Comp. 2011. Inarkibo mula sa orihinal noong 2012-06-06. Nakuha noong 2014-01-14. {{cite web}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  52. ↑ Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE (2010). "Antibiotics for the treatment of dysentery in children". Int J Epidemiol. 39 (Suppl 1): i70–4. doi:10.1093/ije/dyq024. PMC 2845863. PMID 20348130. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  53. ↑ Grimwood K, Forbes DA (2009). "Acute and persistent diarrhea". Pediatr. Clin. North Am. 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  54. ↑ 54.0 54.1 Mandell, Gerald L.; Bennett, John E.; Dolin, Raphael (2004). Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases (ika-6th (na) edisyon). Churchill Livingstone. ISBN 0-443-06643-4. Inarkibo mula sa orihinal noong 2013-10-18. Nakuha noong 2014-01-14.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  55. ↑ Christopher, PR; David, KV, John, SM, Sankarapandian, V (2010 Aug 4). "Antibiotic therapy for Shigella dysentery". Cochrane database of systematic reviews (Online) (8): CD006784. doi:10.1002/14651858.CD006784.pub4. PMID 20687081. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  56. ↑ Effa, EE; Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA (2011 Oct 5). "Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever)". Cochrane database of systematic reviews (Online) (10): CD004530. doi:10.1002/14651858.CD004530.pub4. PMID 21975746. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  57. ↑ Gonzales, ML; Dans, LF, Martinez, EG (2009 Apr 15). "Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis". Cochrane database of systematic reviews (Online) (2): CD006085. doi:10.1002/14651858.CD006085.pub2. PMID 19370624. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  58. ↑ Harrison's Principles of Internal Medicine (ika-16th (na) edisyon). McGraw-Hill. ISBN 0-07-140235-7. Inarkibo mula sa orihinal noong 2012-08-04. Nakuha noong 2014-01-14.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  59. ↑ Feldman, Mark; Friedman, Lawrence S.; Sleisenger, Marvin H. (2002). Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease (ika-7th (na) edisyon). Saunders. ISBN 0-7216-8973-6.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  60. ↑ Black, RE; Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF (2010 Jun 5). "Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis". Lancet. 375 (9730): 1969–87. doi:10.1016/S0140-6736(10)60549-1. PMID 20466419. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  61. ↑ Tate, JE; Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network (2012 Feb). "2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis". The Lancet infectious diseases. 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  62. ↑ World Health Organization (2008). "Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 47 (83): 421–428. Nakuha noong 10 Mayo 2012. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  63. ↑ Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R (2000). "Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy". Bull. World Health Organ. 78 (10): 1246–55. PMC 2560623. PMID 11100619.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  64. ↑ "Gastroenteritis". Oxford English Dictionary 2011. Nakuha noong Enero 15, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  65. ↑ "Rudy's List of Archaic Medical Terms". Inarkibo mula sa orihinal noong 2007-07-09. Nakuha noong 2014-01-14.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  66. ↑ Flahault, A; Hanslik, T (2010 Nov). "[Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe]". Bulletin de l'Academie nationale de medecine. 194 (8): 1415–24, discussion 1424-5. PMID 22046706. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  67. ↑ Albert, edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. (2008). Essential infectious disease topics for primary care. Totowa, NJ: Humana Press. p. 66. ISBN 978-1-58829-520-0. {{cite book}}: |first= has generic name (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  68. ↑ World Health Organization. "Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC)". Diarrhoeal Diseases. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Mayo 2012. Nakuha noong 3 Mayo 2012. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  69. ↑ World Health Organization. "Shigellosis". Diarrhoeal Diseases. Nakuha noong 3 Mayo 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  70. ↑ Weese, JS (2011 Mar). "Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential". The Veterinary clinics of North America. Small animal practice. 41 (2): 287–309. doi:10.1016/j.cvsm.2010.12.005. PMID 21486637. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (tulong)
  71. ↑ Rousseaux, Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin (2009). Fundamentals of toxicologic pathology (ika-2nd ed. (na) edisyon). London: Academic. p. 182. ISBN 9780123704696. {{cite book}}: |edition= has extra text (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  72. ↑ MacLachlan, edited by N. James; Dubovi, Edward J. (2009). Fenner's veterinary virology (ika-4th ed. (na) edisyon). Amsterdam: Elsevier Academic Press. p. 399. ISBN 9780123751584. {{cite book}}: |edition= has extra text (tulong); |first= has generic name (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  73. ↑ al.], edited by James G. Fox ... [et (2002). Laboratory animal medicine (ika-2nd ed. (na) edisyon). Amsterdam: Academic Press. p. 649. ISBN 9780122639517. {{cite book}}: |edition= has extra text (tulong); |first= has generic name (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  74. ↑ al.], edited by Jeffrey J. Zimmerman ... [et. Diseases of swine (ika-10th ed. (na) edisyon). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. p. 504. ISBN 9780813822679. {{cite book}}: |edition= has extra text (tulong); |first= has generic name (tulong)
Notes
  • Dolin, [edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael (2010). Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases (ika-7th ed. (na) edisyon). Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 0-443-06839-9. {{cite book}}: |edition= has extra text (tulong); |first= has generic name (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gastroenteritis&oldid=2129633"