Bahay

Ang bahay o tahanan, sa kaniyang pinaka-pangkalahatang kamalayan, ay isang kayarian o istrukturang gawa ng tao o mangangaso, at isang tirahan na napapalibutan ng mga dindingat may bubong. Nagbibigay ito ng kanlungan sa isang nilalang laban sa presipitasyon, hangin, init, lamig, at mga tao o hayop na ibig pumasok na walang pahintulot.

Isang tradisyonal na bahay na istilong ng rantso sa California, Estados Unidos.

Kapag ginagamit bilang isang kinagawiang tirahan para sa mga bisiro, tinatawag na tahanan ang isang bahay (bagaman kadalasang tumitira sa loob ng bahay ang mga hayop, mga alaga man o hindi katulad ng mga dagang naninirahan sa loob ng mga dinding). Maaaring wala sa tahanan ang mga tao, sa halos buong araw, upang magtrabaho at maglibang, ngunit karaniwang umuuwi sila sa bahay para mamahinga, kumain at matulog.^[1]

Sa pangkalahatan, sa maliit na bilang, kadalasang may isang pasukan ang isang bahay sa anyo ng isang pinto o isang portal, at maaaring mayroong ilang bilang ng mga durungawan o wala man. Tahan ang salitang-ugat ng tahanan, na nangangahulugang pagtigil ng pag-iyak (katulad ng pagpapatigil ng pag-iyak ng isang sanggol) o pagpawi ng kalungkutan. Sinasabing napapawi ang lahat ng lungkot ng tao kapag nasa loob siya ng kaniyang sariling tahanan. Sa isang metapor, pinaghihiwalay ang kahulugan ng bahay at tahanan, sapagkat ang salitang bahay ay tumutukoy sa pangkalahatang kayarian, samantalang tumutukoy naman ang tahanan sa pakikipag-ugnayan sa pamilya sa loob ng isang bahay.^[1]

Larawan ng isang pangkaraniwang bahay.

Larawan ng isang bahay-kubo.

Larawan ng isang pamilyang nasa loob ng kanilang tahanan, habang nakaharap sa hapagkainan.

Mga kanlungan

sa Estados Unidos, Oregon at California, ang mga walang tirahan ay nakatira sa mga tent city

Kabilang sa mga kanlungan na mas payak kaysa sa isang masasabing tunay na bahay ang lungaw, tolda (tignan din kampo), mga tent, kubo, bubong na walang dinding, o isang kayarian na may bubong ngunit may bahaging dingding (katulad ng hintuan ng bus), at mga gazebo.

Sa loob ng bahay

Mga bahagi ng tahanan

Pangkaraniwan na ang mga bahay ay may iba't ibang uri ng silid na ginagamit para sa maraming dahilan. Kabilang dito ang hapag-kainan, silid na pambisita, silid-tulugan, labahan at plantsahan, paliguan, kusina, paradahan ng sasakyan, at iba pa.

Mga piling bahagi ng bahay:

Larawan ng isang silid-tulugan.

• bubong
• silong
• banyo
  • paliguan
  • palikuran
• silid-tulugan
• silid-kainan
• sala
• garahe
• daanan
• kusina
• paminggalan
• labahan
• silid-aklatan
• silid-libangan
• sambahan
• hagdanan
• balkonahe
• taguan
• gawaan

Paggawa ng bahay

Planong pang-arkitetura para sa isang bahay

Kabilang sa mga tanyag na makabagong pamamaraan sa paggawa ng bahay ang magaang na balangkas (light-frame construction) sa mga lugar na may sapat na kahoy at adobe; o kadalasan ang mga yari sa pinatibay na mga lupa (rammed-earth construction) sa mga tigang na rehiyong may kakulangan sa kahoy na pantabla. Kailan lamang nakuha (o nakuhang muli) na maging tanyag ang mga alternatibong paggawa ng mga kayarian sa mga nakaraang taon. Halimbawa na ng mga ito ang cordwood construction, straw table construction, at mga geodesic dome.

Kabilang sa mga tanyag na makabagong pamamaraan sa paggawa ng bahay ang magaang na balangkas (light-frame construction) sa mga lugar na may sapat na kahoy at adobe; o kadalasan ang mga yari sa pinatibay na mga lupa (rammed-earth construction) sa mga tigang na rehiyong may kakulangan sa kahoy na pantabla. Kailan lamang nakuha (o nakuhang muli) na maging tanyag ang mga alternatibong paggawa ng mga kayarian sa mga nakaraang taon. Halimbawa na ng mga ito ang cordwood construction, straw table construction, at mga geodesic dome.

Mga uri ng bahay

Ang mga uri ng bahay-pantao ay karaniwang ayon sa klima ng pook na kinapapamuhayan ng mga tao, mga materyales na likas at madaling makuha sa rehiyong iyon, at sa mga peligrong karaniwang nararanasan sa lugar na iyon (katulad ng mga bagyo, lindol, o pagbaha). Mas matipid magtayo ng bahay kung gagamitin ang materyales na madaling makuha ayon sa pook.

Ilan sa mga uri ng bahay ang mga bahay na may mga tiyakad at mataas sa lupa kung malapit sa kailugan, mga bahay na yari sa pawid ang mga nasa may sakahan at bukirin, mga bahay na yari sa yelo kung naninirahan sa Alaska, mga bahay na yari sa bato katulad ng sa mga lungsod, at mayroon ding mga bahay na yari sa tisa, kahoy, pinatuyong putik, at maging papel man (katulad ng sa bansang Hapon). May mga bahay ding nabubuhat o natitiklop para maililipat-lipat ng lugar habang naglalakbay sa ilang.

Bahay para sa mga hayop

Larawan ng isang bahay na pang-aso.

Sa kadalasan, gumagawa ang mga tao ng mga bahay para sa mga maamo o mabangis na hayop. Ang bahay pang-hayop ay isang mukhang maliit na bersyon ng tirahan ng tao. Ang mga naninirahan sa kabukiran, ang bahay pang-hayop ay tinatawag namang kwadra, katulad ng para sa mga kabayo, baka, baboy, at kalabaw.

Gayon man, hindi tumitigil sa mga alagang hayop lamang ang interes ng tao na gumawa ng mga bahay para sa mga hayop. Maaari ding gumawa ng mga bahay para sa mga ibon o paniki, mga pugad para sa mga mailap na pato, at iba pa.

Tingnan din

• Mga uri ng bahay
• Mga bahagi ng bahay
• Mga kagamitang pambahay
• Mga bahay ng sodyak