Republikang Tseko

(Idinirekta mula sa Tsekya)

Ang Tsekya (Tseko: Česko), opisyal na Republikang Tseko, ay bansang walang pampang sa Gitnang Europa. Hinahangganan ito ng Austria sa timog, Alemanya sa kanluran, Polonya sa hilagang-silangan, at Eslobakya sa timog-silangan. Sumasaklaw ito ng lawak na 78,871 km2 at tinatahanan ng mahigit 10.8 milyong mamamayan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Praga.

Republikang Tseko
Česká republika (Tseko)
Salawikain: Pravda vítězí
"Ang katotohana'y nananaig"
Awitin: Kde domov můj
"Saan ang tahanan ko"
Location of Tsekya
Kabisera
at pinakamalaking lungsod
Praga
50°05′N 14°28′E / 50.083°N 14.467°E / 50.083; 14.467
Wikang opisyalTseko
KatawaganTseko
PamahalaanUnitaryong republikang parlamentaryo
• Pangulo
Petr Pavel
Petr Fiala
LehislaturaParlamento
• Mataas na Kapulungan
Senado
• Mababang Kapulungan
Kapulungan ng mga Diputado
Establishment history
c. 870
1198
28 October 1918
1 January 1993
Lawak
• Kabuuan
78,871 km2 (30,452 mi kuw) (115th)
• Katubigan (%)
2.16 (as of 2022)
Populasyon
• Pagtataya sa 2023
Neutral increase 10,827,529 (85th)
• Senso ng 2021
Neutral increase 10,524,167
• Densidad
133/km2 (344.5/mi kuw) (ika-91)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2023
• Kabuuan
Increase $539.318 bilyon (46th)
• Bawat kapita
Increase $49,025 (39th)
KDP (nominal)Pagtataya sa 2023
• Kabuuan
Increase $335.243 bilyon (ika-47)
• Bawat kapita
Increase $30,474 (37th)
Gini (2020)24.2
mababa
TKP (2021)Increase 0.889
napakataas · ika-32
SalapiCzech koruna (CZK)
Sona ng orasUTC+1 (CET)
• Tag-init (DST)
UTC+2 (CEST)
Kodigong pantelepono+420
Kodigo sa ISO 3166CZ
Internet TLD.cz[a]

Unang itinatag ang Dukado ng Bohemia sa huling bahagi ng ika-9 na siglo sa ilalim ng Great Moravia. Ito ay pormal na kinilala bilang isang Imperial State ng Holy Roman Empire noong 1002 at naging isang kaharian noong 1198.[16][17] Kasunod ng Labanan sa Mohács noong 1526, ang lahat ng mga lupain ng Korona ng Bohemia ay unti-unting isinama sa monarkiya ng Habsburg. Makalipas ang halos isang daang taon, ang Protestant Bohemian Revolt ay humantong sa Tatlumpung Taon na Digmaan. Pagkatapos ng Labanan sa White Mountain, pinagsama ng mga Habsburg ang kanilang pamumuno. Sa pagbuwag ng Holy Roman Empire noong 1806, ang mga lupain ng Crown ay naging bahagi ng Austrian Empire. Ang Republikang Tseko ay isa sa mga miyembro na Unyong Europeo (EU).

Etimolohiya

baguhin

Politika

baguhin

Sumali ang Tsekya sa NATO noong 12 Marso 1999 at sa Unyong Europeo noong 1 Mayo 2004.

Ang pinuno ng estado ng Republikang Tseko ay ang pangulo. Karamihan sa kapangyarihang tagapagpaganap ay nakasalalay sa pinuno ng pamahalaan, ang punong ministro, na madalas ding pinuno ng pinakamalaking partido o ng pinakamalaking koalisyon sa parlamento at itinatakda ng pangulo. Ang natitira sa gabinete ay itinatakda ng pangulo sa rekomendasyon ng punong ministro.

Ang pinakamataas na katawang tagapagbatas ay ang bicameral na Parlament České republiky (Parlyamento ng Republikang Tseko), na may 281 kinatawan. Ang pinakamataas na tagapaghukom ay ang Ústavní soud (Hukumang konstitusyonal), na nasusunod sa lahat ng mga isyung konstitusyonal.

Pagkakahati

baguhin

Tatlo na estado (historical lands) ang bumubuo sa Tsekya at ang kani-kaniyang kabisera:

  1. Bohemya, wikang Tseko: Čechy (kabisera Praga)
  2. Morabya, wikang Tseko: Morava (kabisera Brno)
  3. Silesya, wikang Tseko: Slezsko (kabisera Ostrava)

Sa dibisyong administratibo, nahahati ang Republikang Tseko sa 14 kraj (rehiyon), ang bawat isa na isinasapangalan sa kanilang mga pangunahing lungsod:


Rehiyon    Punong lungsod Populasyon
(2009)

hlavní město Praha Praga 1 233 211
Středočeský kraj Praga 1 230 691
Jihočeský kraj Budweis 636 328
Plzeňský kraj Pilsen 569 627
Karlovarský kraj Karlovy Vary 308 403
Ústecký kraj Ústí nad Labem 835 891
Liberecký kraj Liberec 437 325
Královéhradecký kraj Hradec Králové 554 520
Pardubický kraj Pardubice 515 185
kraj Vysočina Jihlava 515 411
Jihomoravský kraj Brno 1 147 146
Olomoucký kraj Olomouc 642 137
Zlínský kraj Zlín 591 412
Moravskoslezský kraj Ostrava 1 250 255

Tignan din

baguhin

Mga kawing panlabas

baguhin

Mga sanggunian

baguhin

49°45′N 15°30′E / 49.750°N 15.500°E / 49.750; 15.500
Maling banggit (May <ref> tag na ang grupong "lower-alpha", pero walang nakitang <references group="lower-alpha"/> tag para rito); $2