Wikipedia

Wikang Kalinga

Ang Kalinga (PPA: [kaliŋɡa]) ay isang kontinuong diyalekto ng lalawigan ng Kalinga sa Pilipinas, na sinasalita ng mga Kalinga, kaagapay ng Ilokano. Ang bariyedad na Banag Itneg ay hindi isa sa mga katabing mga wikang Itneg.

Kalinga
Katutubo saPilipinas
RehiyonKaramihan sa lugar ng Kalinga, hilagang bahagi ng Lalawigang Bundok, silangang bahagi ng Abra at katimugang bahagi ng Apayao, na lahat sa Luzon
Mga natibong tagapagsalita
(110,000 ang nasipi 1998–2008)[1]
Walang taya para sa Lambak ng Mabaka
Austronesyo
Mga kodigong pangwika
ISO 639-3Marami:
bjx – Banao Itneg
tis – Masadiit Itneg
ity – Moyadan Itneg
kyb – Butbut Kalinga
kmk – Limos Kalinga
kml – Tanudan Kalinga
knb – Lubuagan Kalinga
kkg – Mabaka Valley Kalinga
kmd – Madukayang Kalinga
ksc – Katimugang Kalinga (Bangad)
Glottologkali1311
Lugar kung saan sinasalita ang kontinuong diyalektong Kalinga ayon sa Ethnologue

Mga diyalekto

baguhin

Hinati ni Ronald Himes (1997) ang Kalinga sa tatlong diyalekto: Masadiit (sa Abra), Hilagang Kalinga, at Timog-Gitnang Kalinga.[2]

Iniulat ng Ethnologue ang sumusunod na mga lokasyon para sa bawat walong wika ng Kalinga na tinukoy nila. Inuri ang Banao Itneg ng Ethnologue bilang Kalinga imbis na Itneg.

  • Butbut Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga: Tinglayan at Butbut; Buscalan, Bugnay, Loccong, at Ngibat; Lungsod ng Tabuk, Lucnang, Pakak, Kataw, at Dinongsay. Sa Rizal din: Annunang, Malapiat, Andarayan, at Bua. 15,000 tagapagsalita. Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad),[3] 1,000 monoglote. [3]
  • Limos Kalinga (Limos-Liwan Kalinga, Hilagang Kalinga): sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (Lungsod ng Tabuk, hilaga tungong hangganan) at bayan ng Conner, lalawigan ng Apayao. 12,700 tagapagsalita. Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). [4]
  • Lubuagan Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (Lubuagan at Lungsod ng Tabuk). 30,000 tagapagsalita. Ang mga diyalekto ay Guinaang, Balbalasang, Ableg-Salegseg, at Balatok-Kalinga (Balatok-Itneg). Pasil Kalinga. [5], Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). [5]
  • Kalinga ng Lambak ng Mabaka (Kal-Uwan, Mabaka, Mabaka Itneg): sinasalita sa bayan ng Conner, lalawigan ng Apayao, gayon din sa kanlurang Abra at hilagang lalawigan ng Kalinga.
  • Majukayang Kalinga (Madukayang): sinasalita sa Lungsod ng Tabuk, lalawigan ng Kalinga at sa bayan ng Paracelis, Lalawigang Bundok. 1,500 tagapagsalita noong 1990. [6], ang katayuan ng wika ay 6a. (Vigorous o Masigla). [6]
  • Katimugang Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (bayan ng Lubuagan; may ilan din sa Lungsod ng Tabuk) at Lalawigang Bundok (13 nayon ng mga bayan ng Sadanga at Sagada). 11,000 tagapagsalita ayon noong 1980.[7] Ang mga diyalekto ay Mallango, Sumadel, Bangad, at Tinglayan.[8]
  • Tanudan Kalinga (Mababang Tanudan, Mababang Tanudan Kalinga, Mangali Kalinga): sinasalita sa dulong timog ng lambak ng Tanudan sa lalawigan ng Kalinga. 11,200 tagapagsalita ayon noong 1998. Ang mga diyalekto ay Minangali (Mangali), Tinaloctoc (Taluctoc), Pinangol (Pangul), Dacalan, at Lubo.ng katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). 1,120 monoglote. [9]
  • Banao Itneg (Banao, Banaw, Itneg, Timggian, Tinguian, Vanaw, Vyanaw, Bhanaw Tinggian): sinsalita sa mga lalawigan ng Kalinga (mga bayan ng Balbalan at Pasil) at Abra (mga bayan ng Daguioman at Malibcong). 3,500 tagapagsalita ayon noong 2003. Ang mga diyalekto ay Malibcong Banao, Banao Pikekj, Gubang Itneg at Daguioman. [10]

Ponolohiya

baguhin

Mga katinig

baguhin
Labiyal Albeyolar Palatal Belar Glotal
Ekplosiba walang boses p t k ʔ
binoses b d ɡ
Nasal m n ŋ
Prikatibo s
Lateral l
Aproksimado w j

Mga patinig

baguhin
Harap Gitna Likod
Sarado i u
Gitna (ə) o
Bukas a

/a/ maaring may alopono din ng [ə]. [11][12]

Mga sanggunian

baguhin
  1. ↑ Banao Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    Masadiit Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    Moyadan Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    Butbut Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    Limos Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    Tanudan Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
    (Additional references under 'Language codes' in the information box)
  2. ↑ Himes, Ronald S. (1997). "Reconstructions in Kalinga-Itneg". Oceanic Linguistics (sa wikang Ingles). 36 (1): 102–134. doi:10.2307/3623072. JSTOR 3623072.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ 3.0 3.1 "Kalinga, Butbut". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)(kailangan ang suskripsyon)
  4. ↑ "Ethnologue" (sa wikang Ingles).(kailangan ang suskripsyon)
  5. ↑ 5.0 5.1 "Kalinga, Lubuagan". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)(kailangan ang suskripsyon)
  6. ↑ 6.0 6.1 "Kalinga, Majukayang". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)(kailangan ang suskripsyon)
  7. ↑ A Topical Vocabulary in English, Pilipino, Ilocano, and Southern Kalinga (sa wikang Ingles). Greenhills, Metro Manila: Summer Institute of Linguistics. 1980. pp. iv.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ "Ethnologue" (sa wikang Ingles).(kailangan ang suskripsyon)
  9. ↑ "Kalinga, Tanudan". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)(kailangan ang suskripsyon)
  10. ↑ "Kalinga, Vanaw". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)(kailangan ang suskripsyon)
  11. ↑ Gieser, C. Richard (1972). Kalinga sequential discourse (sa wikang Ingles). Philippine Journal of Linguistics 3. pp. 15–33.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location (link) CS1 maint: location missing publisher (link)
  12. ↑ Gieser, C. Richard (1958). The phonemes of Kalinga (sa wikang Ingles). In Studies in Philippine linguistics. pp. 10–23.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location missing publisher (link)

Karagdagang pagbabasa

baguhin
  • Ferreirinho, Naomi (1993). Selected topics in the grammar of Limos Kalinga, the Philippines. Pacific Linguistics Series B-109 (sa wikang Ingles). Canberra: Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, The Australian National University. doi:10.15144/PL-B109. hdl:1885/145804. ISBN 978-0-85883-419-4.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  • Brainard, Sherri (1985). Upper Tanudan Kalinga texts. Studies in Philippine Linguistics Supplementary Series: Philippine Texts, 1 (sa wikang Ingles). Maynila: Linguistic Society of the Philippines and Summer Institute of Linguistics.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  • Gieser, C. Richard (1987). Guinaang Kalinga texts. Studies in Philippine Linguistics Supplementary Series: Philippine Texts, 4 (sa wikang Ingles). Maynila: Linguistic Society of the Philippines and Summer Institute of Linguistics.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  • Olson, Kenneth S.; Machlan, Glenn; Amangao, Nelson (2008). "Minangali (Kalinga) Digital Wordlist: Presentation Form". Language Documentation & Conservation (sa wikang Ingles). 2 (1). hdl:10125/1772.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikang_Kalinga&oldid=2092235"