Aman Dangat
Si Aman Dangat, na kilala rin bilang "Kenan", ay isang makapangyarihang Mangpus ng bayan ng Malakdang sa isla ng Sabtang sa Batanes, Pilipinas na nag-himagsik laban sa mga Espanyol mula 1785 hanggang 1791.[1]
Aman Dangat | |
|---|---|
 | |
| Kapanganakan | Pulo ng Sabtang, Batanes |
| Kamatayan | September 1791 |
| Dahilan | Binitay sa pamamagitan ng pagbigti |
| Nasyonalidad | Filipino |
| Ibang pangalan | Kenan, Buenaventura |
| Trabaho | Pinuno ng Malakdang |
| Kilala sa | Paghihimagsik ng mga Ivatan/Dangat Revolt (1785-1791) |
Himagsikan laban sa Espanya
baguhinPagtatag ng lalawigan
baguhinNoong 1782, ipinadala ng Gobernador-Heneral na si José Basco y Vargas ang isang ekspedisyon sa isla ng Batanes at pormal na sinakop ang mga Ivatan sa ilalim ng Hari ng Espanya. Ang panuntunang Espanyol ay itinatag sa isla ng Batanes noong Hunyo 26, 1783, at si Jose Huelva y Melgarejo bilang unang gobernador ng isla[2] at ang bagong probinsya ay pinangalanang Provincia de la Concepcion. Patuloy na pinamamahalaan ni Aman Dangat ang kanyang bayan bilang isang pinuno ayon sa batas ng mga katutubong kaugalian.[3]
Paglaban sa mga patakaran
baguhinPara sa mas madaling pangangasiwa ng mga tao, ang mga tagabaryo ng Sabtang at Vuhus ay inilipat sa San Vicente at San Felix sa bayan ng Ivana noong 1785[4] at sa taong ito unang nagkaproblema si Aman Dangat sa mga awtoridad ng Espanya. Tinanong niya kung bakit dapat niyang sundin ang mga patakaran ng Espanya.[5][6] Tinanggihan niya ang mga patakaran ng Espanya at sa una ito ay isang pagpapakita ng lakas habang sinusuri niya ang mga kahinaan at lakas ng mga awtoridad ng Espanya.[7] Noong 1789, ang ikatlong gobernador ng Batanes na si Joaquin del Castillo ay nag-utos na ang mga Ivatan ay dapat na manirahan sa mga bagong tatag na bayan, baguhin ang kanilang mga kasuutan at kaugalian at sundin ang sistema ng gobyerno ng Espanya[8] at sundin ang batas sa pamamagitan ng pagsunod sa gobernador bilang kinatawan ng hari.[9] Naramdaman niya na ang kautusan ay laban sa kanya dahil siya ang pinuno ng Malakdang. Siya at mga 150 kalalakihan ay pinaligiran ang bahay ng misyonarong paring Dominicano na si Padre Bartolome Artiguez at hiniling na malaman kung may plano ang gobernador na arestuhin siya, at tiniyak ng pari na walang ganoong plano. Tinanong din niya si Gobernador del Castillo at tiniyak sa kanya ng gobernador na walang ganoong plano at sinabi sa kanya na hindi siya dapat mag-atubiling mag-apela sa gobernador kung sa palagay niya ay hindi makatarungan ang pagtrato sa kanya sa anumang paraan.[10][11]
Paghihimagsik at kamatayan
baguhinNoong 1791, ang mga Pilipinong hindi Ivatan na nagtatrabaho sa ilalim ng pamahalaan ng Espanya ay kumuha mula sa mga tauhan ni Aman Dangat ng mga kahoy ng walang bayad, siya ay nagprotesta sa gobernador ngunit sa halip, ang kanyang mga tauhan ay ikinulong.[1] Sa ilalim ng kanyang pamumuno, nag-organisa siya ng isang pag-aalsa. Mahigit sa isang daang kalalakihan mula sa Sabtang ay sumali sa kanya sa isang pag-aalsa at pitong tauhan ng pamahalaan ang kanilang napatay.[2] Ang mga awtoridad ng Espanya na may labis na lakas ay nagapi ang puwersa ni Aman Dangat at higit na mas marami at mas malakas ang puwersa ng Espanya. Karamihan sa kanyang mga tauhan ay napatay at nahatulan.[12]
Si Aman Dangat, isang malakas at matapang na pinuno na nakikipaglaban para sa mga karapatan at kalayaan ng mga katutubo, ay binigti ng nakabitin sa publiko noong Setyembre 1791 sa bayan ng Basco, Batanes.[13] Bago ang pagpapatupad nito, nabinyagan sya at nabautismuhan at tinawag sa pangalang Buenaventura.[3]
Ang mga tao ng Sabtang pagkatapos nito ay inutusan kaagad na manirahan sa San Vicente at San Felix sa bayan ng Ivana sa Isla ng Batan.
Sanggunian
baguhin- ↑ 1.0 1.1 Churchill, Bernardita Reyes; Quiason, Serafin D.; Tan, Samuel K. (1998). The Philippine Revolution and Beyond: Papers from the International Conference on the Centennial of the 1896 Philippine Revolution (sa wikang Ingles). Philippine Centennial Commission, National Commission for Culture and the Arts. p. 586. ISBN 9789719201823. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 2.0 2.1 "In 1754 Fr Vicente Garcia OP professor of theology at the Universidad de Santo". www.coursehero.com (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 30 Septiyembre 2019. Nakuha noong 30 September 2019.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(tulong) - ↑ 3.0 3.1 HORNEDO, FLORENTINO H. (1983). "Batanes, 1686-1898: History of an Attempt to Change a Culture". Philippine Studies. 31 (4): 491–496. ISSN 0031-7837. JSTOR 42632669.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Batanes: 9 Interesting Facts About The "Paradise Of The North"". FilipiKnow. 2 Agosto 2019. Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Enero 2018. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Churchill, Bernardita Reyes; Quiason, Serafin D.; Tan, Samuel K. (1998). The Philippine Revolution and Beyond: Papers from the International Conference on the Centennial of the 1896 Philippine Revolution (sa wikang Ingles). Philippine Centennial Commission, National Commission for Culture and the Arts. ISBN 9789719201823. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Places to see – Provincial Government of Batanes". Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link] - ↑ Reyes Churchill, Bernardita; D. Quiason, Serafin; K. Tan, Samuel (1998). The Philippine Revolution and Beyond. p. 586. ISBN 9789719201823. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Philippine Studies (sa wikang Ingles). Ateneo de Manila University Press. 1983. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ González Alonzo, Fr. Julio, O.P. (1966). "The Batanes Islands", in Acta Manilana, Manila: University of Santo Tomas Research Center
- ↑ Acta Manilana (sa wikang Ingles). University of Santo Tomás Research Center. 1965. p. 44. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Sabtang, Batanes". BATANES: MÁVID a LUGAR. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Guillermo, Artemio R. (2012). Historical Dictionary of the Philippines (sa wikang Ingles). Scarecrow Press. p. 31. ISBN 9780810872462. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Historical markers, 1992-2006. National Historical Institute. 2008. p. 101. ISBN 9789715382168. Nakuha noong 30 Setyembre 2019.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)