Ang Pagong at ang Matsing
Ang Pagong at ang Matsing o Si Pagong at si Matsing (Ingles:The Tortoise and the Monkey o The Monkey and the Turtle ay isang pabulang Pilipino. Ito ay tungkol sa isang pagong nagawang lokohin ang isang unggoy o matsing para sa isang puno ng saging. Pinauso ni Jose Rizal ang kuwento sa pamamagitan ng paglathala ng kuwento sa wikang Ingles sa edisyong Hulyo 1889 ng Trübner's Oriental Record sa Inglatera. Ang pangyayari ito ay tinuturi na nagmarka sa pormal na pagsisimula ng pambatang literaturang Pilipino.[1][2]
Maaring nagmula sa mga Ilokano ang kuwento. Ang bersyong Ilokano ng kuwento ay isang alamat kung bakit hindi kumakain ng karne ang mga unggoy. Ang mga bersyon ng kuwento ang may magkakatulad na tema na may isang mas nalalamangan ngunit matalalinong tauhan (ang pagong) na nadaigan ang isang mas malakas na kalaban (ang unggoy).[3]
Sa pagbisita kay Juan Luna noong Enero 1886 sa Pransiya, inilarawan ni Rizal ang kuwento sa 34 na mga plate na ginawa niyang isang album na pag-aari ng asawa ni Luna. Si Rizal ay tinuturing unang cartoo which he made in an album belonging Luna's wife. Rizal is considered as the first Filipino karikaturista sa tagumpay na ito at sa paglalarawan ng limang kuwento ni Hans Christian Andersen which Rizal. Ito at ang mga kuwento ni Hansen ay ginawa sa wikang Tagalog.[4][5]
May isang bersyon na na nakatala sa aklat ni Dean Fansler na Filipino Popular Tales na sinalaysay sa kanya ni Eutiquiano Garcia ng Mexico, Pampanga. May dalawa pang bersyon sa aklat ni Fansler.
Mga iba pang Kwentong nakakatawa:
Isang araw sa maliit na barangay ng Brgy. Kabaliwan, may isang doktor kawak kwak na nagngangalang Gilbert Manubay na magaling magluto ng ginataang santol. Kilala siya sa buong lugar dahil sa mga kakaibang pamamaraan niya sa paggamot sa iba't ibang karamdaman. Isang araw, dumating sa kanya ang limang pasyente na may kakaibang mga kondisyon.
Una sa lahat, dumating si Guilbert Esguiera, isang magsasaka na may problema sa leeg. Ayon kay Guilbert Esguiera, bigla na lang daw siyang nabuntis ang leeg niya at hindi niya alam kung paano nangyari. Si Gilbert Manubay naman, nagmamadaling maghanap ng solusyon at agad na naghalungkat ng mga halamang gamot sa kanyang barrio. Pinainom niya si Guilbert Esguiera ng kakaibang tea mula sa halaman na may pangalan na "Pampalitaw-ng-Buntis" at sa gulat ng lahat, biglang lumabas ang isang maliit na baby mula sa leeg ni Guibert Esguiera at nag aangkin na siya ang Chosen One! Nawala ang kanyang kakaibang kondisyon.
Sumunod naman si Mark Gil Solsona, isang VIP sa Manila Zoo na biglang natakot sa lahat ng hayop, kahit sa mga hindi dapat katakutan lalo na pag nakita niya ang sarili niya sa salamin. Naisip ni Gilbert Manubay na ang solusyon ay ang pagsama sa kanya sa isang mirror house. Sa tuwing nakakakita siya ng salamin, biglang sumisigaw si Mark Gil ng "ang gandang lalake ko!" na ikinatawa ng lahat ng mga tao doon. Sa katatawanan ng sitwasyon, unti-unti nang nawala ang takot ni Mark Gil sa salamin.
Pagkatapos nito, dumating si Ben Cosme, kapatid ni Kevin Cosme, na palaging nagugutom kahit kumakain na siya nang sapat. Sa halip na gamot, pinagawa ni Gilbert Manubay si Ben ng kakaibang "Mekus mekus Dance" na mag aalis ng kanyang katakawan. Sa kabila ng kakaibang ritwal, mukhang tumalab naman ang sayaw ni Ben at hindi na siya nagugutom nang basta basta at kalaunay nakahanap pa siya ng jowa na isang pharmacist.
Isang araw, may dumating na mabilis tumakbo sa klinika. Ito si Ranran Mirambil, isang atleta na may problema sa takbo. Ayon sa kanya, mabilis siyang tumakbo ngunit biglang may kakaibang pagka-"slow motion" ang kanyang jumpshoot na umaabot ng isang linggo bago lumapag sa lupa kapag siya ay naglalaro ng basketball. Naisip ni Gilbert Manubay na ang solusyon ay ang magkaroon ng "Mahiwagang Suklay" kung saan kailangan ni Ranran na magsuklay habang naglalaro. Sa pamamagitan nito, unti-unti nang bumilis ang takbo ni Ranran, at tuwang-tuwa siya na hindi na siya "slow motion" ang kanyang jumpshot.
Sa huli, dumating si Edmar Quidon, isang lalaking takot sa asawa niyang napakasungit na may pamatay na killer eye. Ayon kay Edmar, hindi niya alam kung paano haharapin ang asawa niya na laging galit. Sa halip na gamot, binigyan si Edmar ni Gilbert Manubay ng kakaibang "Basketball 1 on 1" seminar kung saan tinuruan siya kung paano i-dribble ang galit ng kanyang asawa at i-shoot sa 3 point line. Sa huli, natutunan ni Edmar kung paanu paaamuhin ang asawa.
Sa mga kakaibang pangyayari at nakakatawang solusyon ni Gilbert Manubay, hindi lang nagamot ang mga pasyente niya kundi naging masaya rin sila sa proseso. Ang kanyang kakaibang panggagamot ay nagdala ng tawa at saya sa buong barangay ng Brgy. Kabaliwan.
Abangan ang mga susunod na kabanata...
Mga karakter
baguhinAng dalawang karakter sa kwento ay ang unggoy at pagong. Ang unggoy ay nagpakita ng kasakiman sa pagkuha ng sanga ng saging at pagkain ng mga saging. Hindi niya binigyan ng tamang halaga ang kanyang kaibigan na pagong at naisip lang niya ang kanyang sariling interes. Sa kabilang banda, ang pagong ay nagpakita ng talino at pagpaplano upang mabawi ang kanyang nararapat na parte sa sanga ng saging. Hindi siya nagpadala sa panggagantso ng unggoy at naisip ang paraan upang maparusahan ang kasakiman ng kanyang kaibigan. Nagamit niya ang kanyang talino sa pagtataguyod ng kanyang kapakanan at hindi siya nagpadala sa kahinaan ng kanyang katawan.
Buod
baguhinIto ang mga bersyon sa aklat ni Dean Fansler:
Bersyon ni Eutiquiano Garcia
baguhinSa gitna ng araw, pumunta sa mga tabing ilog ang mga hayop na mahilig sa tubig tulad ng baboy, kalabaw, at pagongs upang magpalamig sa tubig. Nakita ng isang unggoy at pagong ang isang sanga ng saging na lumulutang. Nagpasya ang unggoy na magtanim ng saging pero hindi ito marunong lumangoy kaya naman nagkasundo sila ng pagong na ito ang kumuha ng sanga sa kundisyon na hati sila sa sanga at ang leaves ay mapupunta sa pagong. Ngunit nang ihatid na sa dalampasigan ang sanga, kinuha ng unggoy ang leaves at ibinigay sa pagong ang roots. Hindi nakalaban ang pagong kaya kinuha niya ang kanyang parte at itinanim sa kagubatan. Namatay ang parte ng unggoy pero lumaki ang parte ng pagong at nagbunga ng maraming saging.
Nalaman ng unggoy na handa na ang mga saging kaya nagpasya siyang bumisita sa pagong. Sabi ng pagong, hati sila ng saging kung aakyat ang unggoy sa puno para kumuha. Nang umakyat ang unggoy, kumain siya ng maraming saging at nagbato ng balat ng saging sa pagong. Dahil hindi kayang umakyat ng pagong, naisip niya na maglagay ng mga sanga sa paligid ng puno at sabihing may mga mangangaso. Natatakot ang unggoy kaya tumalon siya mula sa puno pero nakatanim na ang mga sanga sa paligid at namatay siya.
Pinatuyo ng pagong ang laman ng unggoy at ibinenta ito sa mga kapatid na unggoy. Ngunit nakalimutan niyang tanggalin ang balahibo ng unggoy kaya't isinipol ito ng mga kapatid na nagbayad sa kanya. Inakusahan ng pagpatay ang pagong at dinala sa harap ng mga chief ng mga unggoy. Nang matuklasang totoo ang akusasyon, inutos ng chief na sunugin siya. Pero sinabi ng pagong na hindi siya apektado ng apoy dahil sunog na ang likod niya. Nagdesisyon ang mga kapatid na itapon siya sa lawa. Hindi takot ang pagong dahil alam niyang hindi siya mamamatay sa tubig. Sa huli, naisipan niya na magpanggap na takot para iligaw ang mga unggoy at pinaliligiran nila ang lawa at hindi makabalik ang pagong. Sa ganitong paraan, nakaligtas ang pagong dahil sa kanyang pag-iisip.
Bersyon ni Bienvenido Gonzales
baguhinMay dalawang magkaibigang nabubuhay dati - isang unggoy at isang pagong - na nakakita ng isang halaman ng saging na nasa ibabaw ng tubig, at nang hatiin nila ito, naisip ng unggoy na kunin ang bahagi ng may dahon, pero namatay ito, samantalang ang sa pagong na may ugat ay namunga ng maraming prutas na hindi niya maaabot, kaya humiling siya sa unggoy na pumalaot at kunin ang mga prutas, ngunit hindi niya binigyan ng kalahati ang pagong at nanghihinayang dito, kaya naghiganti ang pagong sa pamamagitan ng paglalagay ng mga matalim na kahoy sa puno ng saging na sinisikapan ng unggoy, hanggang sa masaktan ito at mamatay, at ang pagong ay nakatagpo ng malalaking ahas at ng isang batingaw na siyang ginamit niya upang mapatay ang mga ahas, at noong hinanap siya ng unggoy, siya ay nagpakunwari at nagpakita ng isang kaldero na inakay, kaya naghagis ng bato ang unggoy sa kanyang tiyan at namatay dahil sa sobrang sakit.[6]
Beryon ni José M. Katigbak
baguhinNoong araw may isang pagong na mabait at mapagtiyaga at may kaibigang unggoy na sakim at gusto lagi ang pinakamagandang parte ng mga bagay; isang araw naglakbay sila at dahil sa pagkasakim ng unggoy sa pagdala ng pagkain, kinailangan niyang humingi ng pagkain sa pagong at nang maubos na ang pagkain, naisip ng unggoy na agawin ito at tumakas; nang mahuli ng isang mangangaso ang pagong, nangako itong ibibigay siya ng pagkain kada oras at itinago sa tabi ng isang puno, nang makita ng unggoy ang pagong na libre at maluwag ang buhay nito, naisip niyang palitan ang posisyon nila ng pagong at nang mamatay siya dahil binaril ng mangangaso, naging malaya ang pagong.[6]
Koleksyon
baguhinAng kwentong ito ay isa sa mga ginawa ni Dean S. Fansler, PhD sa kaniyang aklat na Filipino Popular Tales.[6]. Nailimbag ng American Folklore Society ang aklat na ito noong 1921 sa Lancaster, PA at sa New York. Bagaman naisalin ang kwento sa Tagalog at iba pang diyalekto, nailimbag ito sa Ingles. Hindi linggwista ang layunin ni Fansler sa kaniyang pagsulat ng aklat, ngunit pampanitikan. Dahil dito, mas minabuti niyang ilimbag ito sa Ingles kahit na pwedeng ilimbag sa Espanyol dahil ito ang mas umiiral na lengwahe noong mga panahong iyon. Napapabilang ang kwento ito sa unang kategoriya ng aklat: ang mga alamat at drolls. na talata. Sa tulong ng Proyektong Gutenberg, ang kwentong ito, at ang kabuuang aklat ay naisapubliko at nabigyan ng kopyang elektroniko.
Mga sanggunian
baguhin- ↑ Santa Romana-Cruz, Neni (Pebrero 16, 2015). "In Focus: Door to the World of Reading Must Be Unlocked for All Children". National Commission for Culture and Arts. Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 21, 2018. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Rodell, Paul A. (2002). Culture and customs of the Philippines. Westport, CT [u.a.]: Greenwood Press. p. 61. ISBN 0313304157. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.
...the story of "The Tortoise and the Monkey," a pedagogical story, popularized by Jose Rizal.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Stockinger, Johann. "The Tortoise and the Monkey". Universität Wien. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Komiks and Editorial Cartoon". CCP Encyclopedia of Philippine Art. Cultural Center of the Philippines. Inarkibo mula sa orihinal noong 2016-03-04. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Rizal in France". Jose Rizal website. Jose Rizal University. 2004. Nakuha noong Oktubre 4, 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ 6.0 6.1 6.2 Spruill, 1885–, Fansler, Dean. "Filipino Popular Tales". www.gutenberg.org (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2023-03-31.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)