Himpapawid

(Idinirekta mula sa Atmospera)

Ang atmospero, atmospera, o panganorin ay ang "kapisanan ng mga hangin at ng sari-saring mga singaw ng panahon na nakaliligid sa sangdaigdig hanggang sa sanggayong lawak".[1] Tinatawag din itong himpapawid, agay-ay, alangaang, o kahanginan dahil ito ang hangin na bumabalot sa daigdig.[2] Nagmula ang salitang atmospera sa wikang Griyego na binubuo ng mga salitang ἀτμός - atmos, "singaw"[3] at σφαῖρα - sphaira, "bilog" o "timbulog"[4]). Isang sapin ng mga gas o mga singaw (mga hangin) ang atmospera na maaaring pumaligid sa isang katawang materyal na may sapat na masa[5] sa pamamagitan ng grabidad ng katawang iyon, at napapanatili sa loob ng matagal na panahon kapag mataas ang grabidad at mababa ang temperatura ng atmospera. May ilang mga planeta ang pangunahing naglalaman lamang ng sari-saring mga gas o singaw, subalit tanging ang kanilang panlabas na sapin o patong (balot) lamang ang tinatawag na atmospera nila (tingnan ang mga higanteng gas).

Ang manipis na atmospera ng Marso
Ang mga patong ng atmospera ng Daigdig

Nilalarawan ng katagang atmosperang istelar o atmosperang pambituin ang panlabas na rehiyon ng isang bituin, at karaniwang nagsasama ng bahaging nagsisimula sa malabo o malamlam na potospero papalabas. Maaaring bumuo ng mga molekulang kumpuwesto ang mga bituing may mababang temperatura sa kanilang panlabas na atmospera. Ang atmospera ng daigdig ay naglalaman ng oksihenong ginagamit ng karamihan sa mga organismo para sa respirasyon o paghinga, at ng karbong dioksidong ginagamit naman ng mga halaman, mga lumot, at mga siyanobakterya para sa potosintesis. Pinupruteksyunan din ng atmospera ng daigdig ang mga organismong may buhay mula sa mga kapinsalaang henetikong dulot ng radyasong ultrabiyoleta mula sa sinag ng araw. Ang pangkasalukuyang komposisyon ng atmospera ng daigdig ay isang produkto ng bilyun-bilyong mga taong pagbabagong biyokimikal ng paleoatmospera ng mga organismong nabubuhay.

Mga sanggunian baguhin

  1. Blake, Matthew (2008). "Atmosphere, panganorin, atmospera". Tagalog English Dictionary-English Tagalog Dictionary. Bansa.org.
  2. Gaboy, Luciano L. Atmosphere, atmospera - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.
  3. ἀτμός, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, nasa Perseus Digital Library
  4. σφαῖρα, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, nasa Perseus Digital Library
  5. Ontario Science Centre website