Gapan
Ang Gapan (pagbigkas: ga•pán) ay isang ika-4 na klase na lungsod sa probinsiya ng Nueva Ecija. Ang Gapan ay pinamagatang "Kabisera ng Sapin sa Paa ng Hilaga" at ito ay isang mahalagang bahagi ng Granaryo ng Kanin ng Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 122,968 sa may 30,186 na kabahayan. Ito ay may laki na 185.68 km².
Gapan Lungsod ng Gapan | |
|---|---|
 Mapa ng Nueva Ecija na nagpapakita ng lokasyon ng Lungsod ng Gapan. | |
 | |
.svg)  Gapan Lokasyon sa Pilipinas | |
| Mga koordinado: 15°18′44″N 120°56′56″E / 15.3122°N 120.9489°E | |
| Bansa |  Pilipinas |
| Rehiyon | Gitnang Luzon (Rehiyong III) |
| Lalawigan | Nueva Ecija |
| Distrito | Pang-apat na Distrito ng Nueva Ecija |
| Mga barangay | 23 (alamin) |
| Pagkatatag | 1732 |
| Ganap na Lungsod | 25 Agosto 2001 |
| Pamahalaan | |
| • Punong Lungsod | Christian Tinio |
| • Manghalalal | 90,203 botante (2022) |
| Lawak | |
| • Kabuuan | 118.00 km2 (45.56 milya kuwadrado) |
| Populasyon (Senso ng 2020) | |
| • Kabuuan | 122,968 |
| • Kapal | 1,000/km2 (2,700/milya kuwadrado) |
| • Kabahayan | 30,186 |
| Ekonomiya | |
| • Kaurian ng kita | ika-4 na klase ng kita ng lungsod |
| • Antas ng kahirapan | 12.26% (2021)[2] |
| • Kita | ₱745,394,649.22 (2020) |
| • Aset | ₱1,600,648,055.92 (2020) |
| • Pananagutan | ₱310,311,289.94 (2020) |
| • Paggasta | ₱563,083,155.05 (2020) |
| Sona ng oras | UTC+8 (PST) |
| Kodigong Pangsulat | 3105 |
| PSGC | 034908000 |
| Kodigong pantawag | 44 |
| Uri ng klima | Tropikal na monsoon na klima |
| Mga wika | wikang Kapampangan wikang Tagalog Wikang Iloko |
| Websayt | cityofgapan.gov.ph |
Ang lungsod ay nasa katimugang bahagi ng probinsiya. Katabi nito ang Peñaranda at San Leonardo sa hilaga, Gen. Tinio sa silangan, ang bayan ng San Miguel naman sa timog na nasa katabing probinsiya ng Bulacan at sa kanluran naman ang San Isidro.
Mga Barangay
baguhinAng lungsod ng Gapan ay may 23 na mga barangay.
|
|
Kasaysayan
baguhinAyon sa mga lumang tala, ang dating tawag sa Gapan ay Ibon. Kung paano ito naging Gapan ay isang interesanteng alamat: Noong mga panahon na ang lugar ay kahuyan pa, ang mga Kastila ay dumating sa isang misyon nang may nakita silang mga taga-roon at gumagapang. Pinahinto sila at dahil hindi alam kung paano magsalita ng lokal na diyalekto ay tinanong sila sa wikang Kastila. Ang mga taga-roon ay walang alam sa wikang Kastila at sa pag-aakalang tinatanong kung ano ang ginagawa nila, sumagot sila sa Tagalog, "Gumagapang gapang kami." Kinuha itong pangalan ng mga Kastila at sa paglipas ng panahon, nawala ang "g" at nanatili ang pangalan na Gapan hanggang ngayon. Ayon sa isa pang alamat, ang pangalan ay nanggaling sa umaakyat at gumagapang na mga halaman na sagana sa lugar.
Ang Gapan ay itinatag ng mga curato at opisyales na mga Kastila, na sa simula pa lang, ay may malawak na kapangyarihan sa mga tao at sa mga gawain nila. Ang kasaysayan ay naglagay Gapan bilang isa sa mga unang bayan ng Pampanga na itinatag noong kalagitnaan ng ika-16 na dantaon. Ang mga unang tala tungkol sa unang misyong Katoliko sa malayong silangan ay nagsasaad na noong 1595, sina Padre Contres Tendilla, Caballo at Salazar ay ang mga responsable sa pagtatanggal ng kakahuyan na kinalaunang naging pueblo. Sa pueblong ito, ang simbahan, presendencia at ang mga kabahayan na gawa sa mga limo at bloke ay itinayo na ngayon ay mga ilang daang taon na ang edad.
Nang dahil sa itinatag ang Gapan noong 1595, ang Gapan ang naging pinakamatandang bayan sa Nueva Ecija at isa sa mga pinakamamatanda sa Pilipinas. Ito ay isang malaking pueblo na ang sakop ay napakalaki, sapat upang isaklaw ang lungsod ng Cabanatuan sa hilaga. Noong 1942, sinakop ng mga Hapon sa Gapan, Nueva Ecija. Noong 1945, ang mga papasok na mga hukbong Pilipino kasama ng mga gerilya ay binawi ang Gapan.
Sa pamamagitan ng Republic Act 9022 at ang ratipikasyon nito sa isang plebisito na isinagawa noong ika-25 ng Agosto 2001 ang bayan ng Gapan ay naging isang bahaging lungsod ng Nueva Ecija. Si Ernesto L. Natividad ang naging unang alkalde ng lungsod ng Gapan.
Ekonomiya
baguhinAng mga pangunahing pinagkukunan ng kita ng lungsod ay ang pagsasaka, paggawa ng tsinelas, palaisdaan, manukan at babuyan at mga establisimentong pangkalakalan (commercial).
Ang lungsod ng Gapan ay may pangako hindi lamang sa mga likas na yamat nito kundi pati sa mga potensiyal nito sa mga agrikulturang industriya at ang mga industriyang tsinelas na nakakatulong na panatilihin ang papel nito sa agrikultural at industriyal na produksiyon. Ang mga pangkalakalan (commercial) at mga kalakalan sa lungsod ay napapabilis pa lalo dahil sa pagdating ng mga bangko at mga bagong negosyo.[kailangang linawin]
Demograpiko
baguhin| Taon | Pop. | ±% p.a. |
|---|---|---|
| 1903 | 11,278 | — |
| 1918 | 13,617 | +1.26% |
| 1939 | 23,324 | +2.60% |
| 1948 | 25,719 | +1.09% |
| 1960 | 32,514 | +1.97% |
| 1970 | 45,426 | +3.40% |
| 1975 | 50,506 | +2.15% |
| 1980 | 60,014 | +3.51% |
| 1990 | 70,489 | +1.62% |
| 1995 | 77,735 | +1.85% |
| 2000 | 89,199 | +2.99% |
| 2007 | 98,795 | +1.42% |
| 2010 | 101,488 | +0.98% |
| 2015 | 110,303 | +1.60% |
| 2020 | 122,968 | +2.16% |
| Sanggunian: PSA[3][4][5][6] | ||
Mga sanggunian
baguhin- ↑
"Province: Nueva Ecija". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Census of Population (2015). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Census of Population and Housing (2010). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
Censuses of Population (1903–2007). "Region III (Central Luzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.
{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link) - ↑
"Province of Nueva Ecija". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Mga Kawing Panlabas
baguhin- Opisyal na Websayt ng Lungsod ng Gapan Naka-arkibo 2008-01-31 sa Wayback Machine.
- Pasyalan Nueva Ecija Naka-arkibo 2007-08-23 sa Wayback Machine.
- Pamantayang Heograpiya ng Pilipinas Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.