Haplogrupo

Sa ebolusyong molekular, ang haplogrupo (Ingles: haplogrupo) ay isang pangkat ng magkakaparehong haplotipo(haplotype) na nagsasalo ng isang karaniwang ninuno na may parehong isang nucleotide polimorpismo(single nucleotide polymorphism o SNP) na mutasyon sa parehong mga haplotipo. Dahil sa ang isang haplogrupo ay binubuo ng parehong mga haplotype, ito ang gumagawa rito na posibleng mahulaan ang isang haplogrupo mula sa mga haplotipo. Ang isang pagsubok(test) na SNP ay kumokompirma ng isang haplogrupo. Ang mga haplogrupo ay tinatakdaan ng mga letra ng alpabeto at ang mga pagpipino ay binubuo ng karagdagang bilang at kombinasyon ng mga letra, halimbawa ang R1b1. Ang Y-kromosoma at mitochondrial DNA na haplogrupo ay may ibang mga designasyong haplogrupo. Ang mga haplogrupo ay umuukol sa malalim na pinagmulang pangninuno na may petsang bumabalik mga libong taon ang nakalilipas.

Sa henetika ng tao, ang mga haplogrupo na pinakakaraniwang pinag-aaralan ang Y-Kromosomang(Y-DNA) mga haplogrupo at mitokondrial DNA (mtDNA) na mga haplogrupo na parehong magagamit upang ilarawan ang mga populasyong henetiko. Ang Y-DNA ay tanging ipinapasa sa kahabaang ng linyang patrilinyal(pang-ama) mula sa ama hanggang anak na lalake samantalang ang mtDNA ay ipinapasa sa linyang matrilinyal(pang-ina) mula sa ina patungo sa mga supling ng parehong kasarian(lalake at babae). Wala sa dalawang ito ay muling nagsasama(recombines) kaya ang Y-DNA at mtDNA ay tanging nagbabago sa pamamagitan ng mutasyon ng tsana(chance mutation) sa bawat henerasyon na walang paghahalo(intemixture) sa pagitan ng mga materyal henetika ng mga magulang.

Pantaong Y-kromosoma na DNA na mga haplogrupo

Ang mga pantaong Y kromosomang DNA (Y-DNA) haplogrupo ay pinangalan mula A hanggang T at karagdagang pang hinahati gamit ang mga bilang at mababang kasong(lower case) mga letra. Ang mga designasyon ng Y kromosoma haplogrupo ay nilikha ng Y Chromosome Consortium.

Ebolusyonaryong puno(tree) ng pantaong Y-kromosoma DNA na mga haplogrupo

pinaka-kamakailang(most recent) karaniwang ninunong-Y

A

A1b

A1a-T

A1a

A2-T

A2

A3

BT

B

CT

DE

CF

D

E

C

F

G

H

IJK

IJ

K

I

J

LT

K(xLT)

L

T

M

NO

P

S

O

N

Q

R

Y-DNA sa mga populasyon · Pamosong(famous) Y-DNA na mga haplotipo

Ang Y-kromosomal na Adam ang pangalang ibinigay ng mga mananaliksik sa lalakeng pinaka-kamakailang(most recent) karaniwang ninunong pang-ama ng lahat ng mga nabubuhay na tao. Ito ay walang kaugnayan sa Adan ng Bibliya dahil ang Y-kromosomal na Adan na ito ay nabuhay na kasama ng ibang mga lalake at may mas nauna pang mga lalakeng umiral dito kabilang ang sariling ama nito na hindi pinaka-kamakailang ninuno ng mga tao.

Ang malaking mga Y-kromosoma haplogrupo at ang kanilang mga rehiyong heograpikal na pinag-iiralan(bago ang kamakailang pananakop ng mga Europeo ay kinabibilangan ng:

Mga pangkat na walang mutasyong M168 haplogrupo A (M91) (Aprika, lalo na sa mga Khoisan, Ethiopians, at Nilotes) haplogrupo B (M60) (Aprika, lalo na sa mga Pygmies atHadzabe) Mga pangkat na may mutasyong M168 (Ang mutasyong M168 ay nangyari ~50,000 bp(before present o bago ang panahong kasalukuyan) haplogrupo C (M130) (Oceania, Hilaga/Sentral/Silangang Asya, Hilagang Amerika, at malaking presensiya sa India) presence in India) haplogrupo F (M89) Oceania, Europa, Asya, Hilaga- at Timog- Amerika YAP+ haplogrupos haplogrupo DE (M1, M145, M203) haplogrupo D (M174) (Tibet, Hapon, Andaman Islands) haplogrupo E (M96) haplogrupo E1b1a (V38) Kanlurang Aprika at mga karatig rehiyon; dating tinatawag na E3a haplogrupo E1b1b (M215) Silangang Aprika, Hilagaang Aprika, Silangang Aprika, Hilagang Aprika, Gitnang Silangan(Middle East), Mediterranean, Balkans; dating tinatawag na E3b Groups with mutation M89 (Ang mutasyong M89 ay nangyari noong ~45,000 bp(before present o bago ang panahong kasalukuyan) haplogrupo F (P14, M213) (Katimugang India, Sri Lanka, Tsina, Korea) haplogrupo G (M201) (present among many ethnic groups in Eurasia, usually at low frequency; pinakakaraniwan sa Caucasus, Iranian plateau, at Anatolia; sa Europa na pangunahin sa Gresya, Italya, Iberia, Tyrol, Bohemia; sukdulang bihira sa Hilagaang Europa) haplogrupo H (M69) (India, Sri Lanka, Nepal, Pakistan, Iran, Central Asia, and Arabia) haplogrupo IJK (L15, L16) Mga pangkat na may mutasyong L15 at L16 haplogrupo IJK (L15, L16) haplogrupo IJ (S2, S22) haplogrupo I (M170, P19, M258) (malawak sa Europa, matatagpuan ng hindi kalimitan sa mga bahagi ng Gitnang Silangan at halos hindi makikita sa iba pang lugar) haplogrupo I1 (M253, M307, P30, P40) (Northern Europe) haplogrupo I2 (S31) (Sentral at Timog Silangang Europa, Sardinia) haplogrupo J (M304) (the Middle East, Turkey, Caucasus, Italy, Greece, the Balkans, North and Northeast Africa) haplogrupo J* (Pangunahing matatagpuan saSocotra, na may ilang mga obserbasyon sa Pakistan, Oman, Greece, Czechia, at sa mga Turkic peoples) haplogrupo J1 (M267) (Pinakanauugnay sa mga taong Semitiko sa Gitnang Silangan, Ethiopia, and North Africa at sa Northeast Caucasian peoples in Dagestan; Ang J1 na may DYS388=13 ay nauugnay sa silanganing Anatolia) haplogrupo J2 (M172) (Pangunahing matatagpuan sa Kaluraning Asya, Sentral na Asya, Katimugang Europa at Hilagang Aprika) haplogrupo K (M9, P128, P131, P132) Mga pangkat na may mutasyong M9 (Ang mutasyong M9 ay nangyari noong ~40,000 bp(before present o bago ang kasalukuyan) haplogrupo K haplogrupo LT (L298/P326) haplogrupo L (M11, M20, M22, M61, M185, M295) (Timog Asya, Sentral Asya, Timog-kanlurang Asya, Mediterranean) haplogrupo T (M70, M184/USP9Y+3178, M193, M272) (Hilagang Aprika, Sungay(horn) ng Aprika, Timog kanlurang Asya, Mediterranean, Timog Asya); dating kilalang haplogrupo K2 haplogrupo K(xLT) (rs2033003/M526) Mga pangkat na may mutasyong M526 haplogrupo M (P256) (New Guinea, Melanesia, silanganing Indonesia) haplogrupo NO (M214) haplogrupo N (M231) (Pinakahilagaang Eurasia, lalo sa mga taong Uralic) haplogrupo O (M175) (East Asia, Southeast Asia, the South Pacific, South Asia, Central Asia) haplogrupo O1 (MSY2.2) haplogrupo O2 (P31, M268) haplogrupo O3 (M122) haplogrupo P (M45, 92R7, M74/N12) (M45 ay nangyari noong ~35,000 bp) haplogrupo Q (MEH2, M242, P36) (Nangyari noong ~15,000-20,000 mga taon ang nakalilipas. Natagpuan sa Asya at mga Amerikas ) haplogrupo Q1a3a1 (M3) (North America, Central America, and South America) haplogrupo R (M207) haplogrupo R1 (M173) haplogrupo R1a (M17) (Sentral na Asya, Katimugang Asya, at Sentral, Hilagaaan at Silanganang Europa) haplogrupo R1b (M343) (Europa, Caucasus, Sentral na Asya, Katimugan Asya, Hilagang Aprika, Sentral Aprika) haplogrupo R2 (M124) (Katimugang Asya, Caucasus, Sentral Asya) haplogrupo S (M230, P202, P204) (New Guinea, Melanesia, silanganing Indonesia)