Antique

Ang Antique ay isang lalawigan ng Pilipinas na matatagpuan sa Rehiyon ng Kanlurang Visayas. San Jose de Buenavista ang kabisera nito. Matatagpuan ang lalawigan sa kanlurang bahagi ng pulo ng Panay. Umaabot sa mga lalawigan ng Aklan, Capiz, at Iloilo ang hangganan nito sa silangan. Nakaharap ang Antique sa Dagat Sulu sa kanluran.

Antique
Lalawigan
Lalawigan ng Antique
Watawat Sagisag
Mapa ng Pilipinas na magpapakita ng lalawigan ng Antique
Mga koordinado: 11°10'0.01"N, 122°4'59.99"E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Kanlurang Kabisayaan
Kabisera	San Jose de Buenavista
Pagkakatatag	1780
Pamahalaan
• Uri	Sangguniang Panlalawigan
• Gobernador	Rhodora Cadiao
• Manghalalal	371,244 na botante (2019)
Lawak
• Kabuuan	2,729.17 km2 (1,053.74 milya kuwadrado)
Populasyon  (senso ng 2020)
• Kabuuan	612,974
• Kapal	220/km2 (580/milya kuwadrado)
• Kabahayan	128,753
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-2 klase ng kita ng lalawigan
• Antas ng kahirapan	18.20% (2021)
• Kita	₱1,939,887,719.37 (2020)
• Aset	₱8,712,104,537.81 (2020)
• Pananagutan	₱3,293,301,091.53 (2020)
• Paggasta	₱1,282,887,465.27 (2020)
Pagkakahating administratibo
• Mataas na urbanisadong lungsod	0
• Lungsod	0
• Bayan	18
• Barangay	590
• Mga distrito	1
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Kodigo postal	5700–5717
PSGC	060600000
Kodigong pantawag	36
Kodigo ng ISO 3166	PH-ANT
Klima	tropikal na klima
Mga wika	wikang Karay·a
Websayt	https://antique.gov.ph/

Ang Antique ay isa sa tatlong dating mga sakup (mga distrito) ng Panay bago dumating sa isla ang mga mananakop na Kastila. Ang Antique ay kilala noon sa katawagang Hantik, na ipinangalan sa malalaki at maiitim na mga langgam na matatagpuan sa isla, na ang tawag ay hantik-hantik. (Tingnan ang Seksiyon ng Kasaysayan sa ibaba.)

Kasaysayan

Pinaniniwalaan ng mga mananalaysay na ang mga unang tao na nanirahan sa pulo ng Panay ay mga pangkat ng Negrito o Atis. Ayon sa mga pinasapasang alamat gaya ng "Alamat ng Maragtas", na binanggit na noong 1212, sampung Datung Malay ang tumakas sa pag-uusig mula sa Imperyong Sri-Vishaya sa Borneo at Sumatra. Ang sampung datu, na pinamumunuan ni Datu Puti, ay naglakbay pahilaga kasama ang kanilang mga pamilya at pamayanan, at dumaong sa pulo ng Panay pagkatapos umalis ng Borneo.

Mga Tao at kultura

Karay-a ang tawag sa mga katutubo (tomanduk) ng Antique, bagaman kilala ang rin ang mga taga rito bilang Antiqueno. Ang salitang Kinaray-a ay hango sa salitang katutubong raya o iraya na ang ibig sabihin ay bundok. Ang wikang panlalawigan nito ay ginagamit ding wika sa kanlurang kalahati ng Iloilo, bulubunduking bahagi ng Capiz, ilang bayan sa Aklan at Guimaras, Isla ng Ilin sa Occidental Mindoro at maging sa ilang bahagi ng Timog Mindanao kung saan nagpunta at permanenteng nanirahan ang maraming Karay-a. Ayon sa mga kasalukuyang pananaliksik sa aghamtao, nagmula sa rehiyon ng Timog Tsina ang mga ninuno ng mga Karay-a at mga kayumangging taga-Panay.

Ekonomiya

Pangingisda at pagsasaka ang pangunahing kabuhayan ng Antique. Palay ang pangunahing produktong agrikultural ng lalawigan. Nagmumula ito sa mga malalaking bayang may sapat na patubig at matabang lupa kagaya ng Sibalom, Hamtic, Tibiao, Bugasong at Culasi. Sumusunod dito ang niyog na sagana din sa buong lalawigan. Kung kaya marami din ang ibang produkto kagaya ng tuba o alak ng niyog, suka mula sa niyog at kopra. Kilala naman ang muskubadong asukal na mula sa bayan ng Patnongon.

Samantala, pangingisda naman ang pangunahing kabuhayan sa halos lahat ng bayang humaharap sa saganang Dagat Sulu maliban sa Valderama at San Remigio na pawang landlocked. Pagpapastol at paghahayupan naman ang kabuhayan sa dalawang bayang ito kung saan maraming damuhan sa mga mababato nitong bulubundukin.

Sinusubukan ding palaguin ang lokal na ekonomiya sa pamamagitan ng turismo lalung lao na sa mga bayan ng Tibiao, Pandan, Sibalom, Caluya at Anini-y.

Heograpiya

Ang Antique ay isang makitid na lalawigang hugis kabayong-dagat. Sakop nito ang buong babayin ng kanlurang Panay, gayundin ang iilang mga pulo sa pagitan ng Panay at Mindoro na siyang bumubuo sa bayan ng Caluya at iilang mga pulo ng Culasi at Anini-y. Kilala ang Antique bilang 'ang lugar kung saan nagkikita ang bundok at dagat' dahil sa kakaibang heograpiya nito. Ang kanluran ng lalawigan ay ang baybaying humaharap sa Dagat Sulu, habang ang silangan nito ay binubuo ng mga burol, talampas at bulubundukin. Ang mga bulubundukin sa silangan ng lalawigan ang siyang humihiwalay sa Antique sa Aklan, Capiz at Iloilo na naghahati-hati sa Kapatagan ng Panay. Ang pinakamataas na bahagi ng lalawigan ay ang Nangtud sa bayan ng Barbaza na 2049m ang taas. Karamihan sa lupa ng Antique ay mabato at mabuhangin kung kaya hindi ito gaanong sagana.

Politika

Ang Antique nahahati sa 18 mga bayan.

Mga Bayan

Anini-y Barbaza Belison Bugasong Caluya Culasi Hamtic Laua-an Libertad

Pandan Patnongon San Jose de Buenavista San Remigio Sebaste Sibalom Tibiao Tobias Fornier (Dao) Valderrama

Kasaysayan

Sinasabing ang simula ng lahing Karay-a ay ang Maragtas. Kung saan sa pamumuno ni Datu Puti, naglayag ang sampung datu na galing Bornay (Borneo). Sa sampung datu si Datu Sumakwel ang siyang nanirahan at nagtayo ng pamayanan sa lupaing ngayong sakop ng Antique.

Mga kawing panlabas

• Official Website of the Provincial Government of Antique Naka-arkibo 2011-01-01 sa Wayback Machine. (sa wikang Ingles)
• Pandan.gov.ph - Official Website of the Municipality of Pandan, Antique, Philippines Naka-arkibo 2013-01-02 sa Wayback Machine. (sa wikang Ingles)
• PANDAN.PH - Pandan Antique Philippines (sa wikang Ingles)

Mga sanggunian

• Vanzi, Sol Jose. “The Many Facets of Antique.” Philippine Headline News Online. [1] Naka-arkibo 2006-01-08 sa Wayback Machine.
• Website of the Provincial Government of Antique (old) [2]
• The Antique Circle USA. [3]