Mga Pa'O
Ang mga Pa'O (Birmano: ပအိုဝ်းလူမျိုး, IPA: [pəo̰ lùmjóʊ], o တောင်သူ; Shan: ပဢူဝ်း;Eastern Poe Karen|တံင်သူ; S'gaw Karen: တီသူ; binabaybay din bilang Pa-O o Paoh) ay ang ikapitong pinakamalaking etnikong nasyonalidad sa Burma, na may populasyon na humigit-kumulang 1,800,000[1] hanggang 2,000,000.[2] Ang ibang pangalan ng Pa-O ay PaU, PhyaU, Piao, Taungthu, Taungsu, Tongsu at Kula.
 Isang babaeng Pa'o na malapit sa bayan ng Kalaw, sa katimugang Shan State | |
| Kabuuang populasyon | |
| 1,400,000 (2014 est.) | |
| Mga rehiyong may malaking bilang nila | |
| Myanmar, Thailand | |
| Wika | |
| Pa'O, Burmese, Thai | |
| Relihiyon | |
| Theravada Buddhism | |
| Kaugnay na mga pangkat-etniko | |
| Mga Karen |
Kasaysayan
baguhinAng mga Pa'O ay nanirahan sa rehiyon ng Thaton ng kasalukuyang Myanmar noong mga 1700 AD. Sa kasaysayan, ang mga Pa'O ay nagsuot ng mga makukulay na damit hanggang sa matalo ni Haring Anawratha ang hari ng mga Mon na si Makuta ng Thaton. Ang mga Pa'O ay inalipin at pinilit na magsuot ng damit na kulay indigo upang ipahiwatig ang kanilang katayuan.[kailangan ng sanggunian]
Mga tao
baguhinAng mga Pa'O ay ang pangalawang pinakamalaking pangkat etniko sa Estado ng Shan . Naninirahan din sila sa mga estado ng Kayin, Kayah, Mon, at Bago Division. Marami sa modernong Pa'O ang tumakas sa Lalawigan ng Mae Hong Son, sa hilagang Thailand, dahil sa patuloy na labanang militar sa Myanmar. Pinaniniwalaan silang mula sa lahi ng Tibeto-Burman, at ibinabahagi nila ang wika at kultura ng mga taong Karen .
Mga subgroup
baguhinBinubuo ang mga Pa'o ng dalawang natatanging grupo: ang Lowland Pa'O, na nakabase sa Thaton, at ang Highland Pa'O, na nakabase sa Taunggyi. Ito ay pinaniniwalaan na mayroong kasing dami ng dalawampu't apat na subgroup ng Pa'O.
Ang mga subgroup ng mga Pa'O ay Htee Ree, Jamzam, Jauk Pa'O, Khrai, Khunlon, Khonlontanyar, Kon jam, Loi Ai, Padaung, Pahtom, Pa nae, Pan Nanm, Nan kay, Mickon, Miclan, Ta Kyor, Taret, Tahtwe, Tatauk, Taungthar, Tayam, Ta Noe, Warphrarei at Yin Tai .
Agrikultura
baguhinAng mga Pa'O ay nagpapatubo ng mga dahon ng puno ng thanapet, sibuyas, bawang, sili, patatas, kanin, mani, beans, sesame seeds, dahon ng mustasa, at berdeng tsaa.
Kultura
baguhinFire Rocket Festival
baguhinAng pwe lu-phaing (Fire Rocket Festival), ay ipinagdiriwang mula Abril hanggang Hulyo. Layunin ng pagdiriwang ang magdala ng sapat na ulan sa mga nayon sa panahon ng pagtatanim. Ayon sa tradisyon ng Pa'O, ang mga paputok ay pinaputok upang tulungan ang mga ulap na gumawa ng ulan. Tinutukoy ng punong nayon ang laki ng mga paputok. Ang pinakamalaking paputok ay maaaring maglaman ng hanggang 20 kilo ng pulbura at may saklaw na 5–6 milya. Ang mga rocket, na orihinal na gawa sa kawayan, ay kasalukuyang gawa sa bakal. Bago ang pagpapaputok, ang rocket ay dinadala minsan sa paligid ng lokal na templo sa balikat ng isang tao. Ang pagdiriwang ay nagpapakita rin ng pagkakaisa at pagkakaibigan sa iba't ibang nayon habang sila ay nagtitipon sa loob ng isang linggo. Ang ibig sabihin ng "Pwe" ay festival, "Lue" ay nangangahulugang donasyon at ang "Phaing" ay nangangahulugan ng pagtanggal ng mga kasalanan.[3]
Pambansang Araw
baguhinIpinagdiriwang ang Pa'O National Day, o Den See Lar Bway, sa araw ng kabilugan ng buwan ng Tabaung, na pumapatak sa Marso.[4] Ang Pambansang Araw ay isang araw para alalahanin ang mga ninuno at mga nakaraang pinuno, gaya ni Haring Suriya Janthar, na ang kaarawan ay ipinagdiriwang din sa Pambansang Araw. Mayroong isang engrandeng parada sa pamamagitan ng Taunggyi na sinusundan ng isang pagdiriwang.[5]
Relihiyosong paniniwala
baguhinKaramihan sa mga taong Pa'O ay sumusunod sa Budismo,[6] na nangangahulugang karamihan sa kanilang mga pagdiriwang ay batay sa mga araw ng pagdiriwang ng Budismo. Ang ilang Pa'O ay Kristiyano, at ang ilan ay nagpapanatili ng mga paniniwalang Animista. Poy Sang Long (Birmano: ရှင်ပြုပွဲ; Pa'O: ပွယ်ꩻသျင်ႏလောင်ꩻ) ang pagdiriwang ng mga batang lalaki bilang mga baguhang monghe. Sa pag-abot ng pagtanda, ang pagiging monk ay itinuturing na isang pagdiriwang ng pamilya. Sa panahon ng Buddhist Lent, mula Agosto hanggang Oktubre, ang mga kabataang Pa'O ay lumahok sa Pwe Lip May Bo (Pa'O: ပွယ်ꩻလေပ်လူႏမေႏဗို; Birmano: မီးကြာလှည့်ပွဲ) seremonya. Sa kabilugan ng buwan, gabi ng bagong buwan, at parehong gabi ng kalahating buwan, napapalibutan nila ang kanilang lokal na templo ng mga parol na nakabitin sa mga string na nakasabit sa pamamagitan ng pagsuporta ng mga bamboo stand. Ang mga bamboo stand ay ginagamit upang dalhin ang mga parol sa paligid ng templo ng tatlong beses, ang mga kandila ay sinisindihan habang dinadala ang mga ito, bilang pagpapakita ng paggalang kay Buddha.
Kwento ng pinagmulan
baguhinAng kuwento na pinagmulan ng mga Pa'O ay nagsasaad na sila ay nagmula sa isang shaman (weizza), at isang babaeng dragon.
Kasuotan
baguhin
Ang mga taong Pa'O sa itaas na Myanmar ay karaniwang nagsusuot ng itim o navy blue na kasuotan. Ang tradisyonal na kasuotan ng Pa'O ay binubuo ng turban, puting kamiseta, itim o navy jacket at mahabang itim na pantalon para sa mga lalaki. Ang tradisyonal na kasuotan ng mga ng mga kababaihang Pa'O ay binubuo ng limang piraso: isang blouse, isang jacket, isang longyi na nakatakip sa mga tuhod, isang turban, at dalawang malalaking pin ng buhok na hugis conical. Parehong mga kalalakihan at kababaihan ang nagsasabit ng mga pin ng watawat ng mga Pa'O sa kanilang mga jacket. Kinakatawan nito ang Zawgyi at dragon mula sa kanilang pinagmulang kuwento. Gumagamit ang mga lalaki ng malaking pulang sling bag upang magdala ng mga kutsilyo, asarol o mahabang chopper. Ang mga babae naman ay gumagamit ng mga baston o bamboo sling basket. Ang mga nagmula naman sa lower Myanmar ay nagsusuot ng Burmese style na damit.
Mga kasal
baguhinUpang simulan ang isang kasal, ang mga magulang ng binata ay humihiling sa mga magulang ng dalaga upang ibigay sa kanila ang kamay ng kanilang anak na babae sa kasal sa ngalan o sa kanilang anak na lalaki. Ang mga paguusap ng mga magulang ay maaaring tumagal ng apat o limang araw upang pag-usapan ang kagustuhan ng kanilang anak na babae. Ayon sa kaugalian, ang mga panauhin ng seremonya ng kasal ay magtatali ng mga sinulid na koton sa mga pulso ng parehong kasintahang lalaki at nobya, ito ay habang pinagsasama-sama silang binabasbasan ng kanilang mga kagustuhan. Kasama sa mga karaniwang regalo ang pera, lupang sakahan, bahay, kalabaw, lalaking baka at mga gamit sa bahay.
Mga libing
baguhinInaasikaso ng mga taganayon ang mga kaayusan sa libing. Ang katawan ay pinananatili sa loob ng ilang gabi sa bahay. Ang mga pagkain ay niluluto upang ihandog sa mga monghe, at ang mga tao ay naglalaro ng mga laro ng baraha bilang isang paraan ng pagbibigay ng patuloy na pagsasama sa mga yumao. Pagkaraan ng dalawa o tatlong araw, pinupuri ng pamilya ang taong namatay. Ang mga karaniwang tao ay inililibing, habang ang mga monghe ay sinusunog.
Mga literatura
baguhinKhun Sein Win, pen-name Kanbawza Maung Phone Yee, ay ipinanganak noong 31 Agosto 1948 sa nayon ng North Inya sa katimugan ng Shan State ng Myanmar. Mula nang magtapos sa Mandalay Arts and Science University na may BA, nakatanggap siya ng maraming mga parangal at premyo para sa kanyang mga nobela at tampok na artikulo sa magazine.[7] Ang kanyang pinakatanyag na libro, ang I Want to Say, tungkol sa kasaysayan ng Pa'O, ay nai-publish noong 1985. Nagsulat siya ng mga artikulo para sa Myawaddy, Shu Ma Wa, Ngwe Tayi, Myat Mingala at Doh Kyaungtha magazine. Mula noong 1993 pinamunuan niya ang Literature and Magazine Association sa Taunggyi. Nagtrabaho siya bilang editor para sa buwanang magazine ng Shan State Peaceful and Development Council, Kanbawza New Bulletin, at naging miyembro siya ng Shan State Women Committee. Nakatira siya sa Taunggyi, kung saan patuloy siyang nag-aaral at nagsusulat ng literatura. Siya rin ay isang kilalang tagapagsalita.
Musika
baguhinSi Khun Thar Doon (1940–1978) ay isa sa mga naunang recording star ng Pa'O music. Itinatag niya ang unang modernong banda ng mga Pa'O noong unang bahagi ng 1970s. Isa sa kanyang mga sikat na kanta ay ang "Tee Ree Ree", isang kanta tungkol sa Pa'O solidarity.[8] Ang kantang ito ay kinakanta pa rin sa mga tradisyonal na pagdiriwang ngayon. Nasa cover siya ng Guitars of the Golden Triangle: Folk and Pop Music of Myanmar (Burma), Vol. 2.[9] Ilan sa mga artistang lumalabas sa compilation cover songs na sinulat niya. Maaaring kabilang sa ilan pang mga artista sina Lashio Thein Aung, Saing Saing Maw, at Khun Paw Yann.
Mga institusyong pampulitika
baguhinSi Aung Kham Hti ang pinuno ng Pa-O National Organization (PNO). Ang partido ay kasalukuyang mayroong tatlong kinatawan sa People's Assembly, isa sa National Assembly at anim sa Local Assembly.[10] Si Khun San Lwin, isang dating miyembro ng PNO, ay kasalukuyang Chairman ng Pa'O Self-Administered Zone.[11]
Mga tanyag na Pa'O
baguhin- Thamanya Sayadaw
- Aung Kham Hti, pinuno ng PNO (Pa-O National Organization)
- Kyaing Kyaing,[12] asawa ni Than Shwe
- Nang Khin Zay Yar, Miss Myanmar International (2012)
- Naw Phaw Eh Htar
- Billy La Min Aye
- Doe Lone
- Khun Thar Doon
- Khun Paw Rann
- Khun Rai Han
- Khun Htetz Naing
- Hpra Bwar Hla Phe'
Mga sanggunian
baguhin- ↑ Interactive Myanmar map, inarkibo mula sa orihinal noong 8 Hulyo 2013, nakuha noong 22 Abril 2014
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Pa-Oh National Organization (2010). Pyidaungzu De-Ga Pa-Oh: Union of Pa-Oh (ပြည်ထောင်စု ထဲက ပအိုဝ်း. Pa-Oh National Organization. p. 23.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Ni Lu Phaing (A song about the Fire Rocket Festival), nakuha noong 10 Abril 2014
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Nandar Chann (Mayo 2004). "Pa-O: The Forgotten People". The Irrawaddy. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 Enero 2011. Nakuha noong 8 Marso 2012.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ News report about Pa-Oh National Day, inarkibo mula sa orihinal noong 2016-08-01, nakuha noong 2 Abril 2014
{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Pa'o Religious and Literary Manuscripts | Southeast Asia Digital Library". sea.lib.niu.edu. Nakuha noong 2022-06-30.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Bhamo Tin Aung (Oktubre 1978). ကိုလိုနီခေတ် မြန်မာ့သမိုင်း (Myanmar History of Colony Era). p. 22.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Tee Ree Ree Cover Version, inarkibo mula sa orihinal noong 2016-06-30, nakuha noong 2 Abril 2014
{{citation}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Sublime Frequencies: Guitars of the Golden Triangle: Folk and Pop Music of Myanmar (Burma), Vol. 2., inarkibo mula sa orihinal noong 5 Mayo 2014, nakuha noong 18 Abril 2014
{{citation}}:|archive-date=/|archive-url=timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Altsean, inarkibo mula sa orihinal noong 22 Disyembre 2015, nakuha noong 22 Abril 2014
{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Kyaw, Hsu Mon (3 Hunyo 2014). "Without Knowledge, We Can't Attempt to Develop". The Irrawaddy. Nakuha noong 19 Hunyo 2014.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Than Shwe—Man in the Iron Mask". Inarkibo mula sa orihinal noong 2015-01-06. Nakuha noong 2022-12-15.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)