Pinlandiya
Ang Pinlandiya (Pinlandes: Suomi; Suweko: Finland), opisyal na Republika ng Pinlandiya, ay bansang Nordiko na matatagpuan sa Hilagang Europa. Pinapaligiran ito ng Noruwega sa hilaga, Suwesya sa hilagang-kanluran, Rusya sa silangan, Golpo ng Botniya sa kanluran, at Golpo ng Pinlandiya sa timog. Sumasaklaw ito ng lawak na 338,145 km2 at tinatahanan ng mahigit 5.6 milyong mamamayan. Ang kabisera at pinakamalaking lungsod nito ay Helsinki.
Republika ng Pinlandiya | |
|---|---|
 Watawat
 Eskudo
| |
 | |
| Kabisera at pinakamalaking lungsod | Helsinki 60°10′15″N 24°56′15″E / 60.17083°N 24.93750°E |
| Wikang opisyal | |
| Katawagan | Pinlandes • Pines |
| Pamahalaan | Unitaryong republikang parlamentaryo |
• Pangulo | Alexander Stubb |
| Petteri Orpo | |
| Lehislatura | Parlamento |
| Kasarinlan mula sa  Sobyetikong Rusya | |
| 6 Disyembre 1917 | |
| 15 Mayo 1918 | |
| 17 Hulyo 1919 | |
| Lawak | |
• Kabuuan | 338,145 km2 (130,559 mi kuw) (ika-65) |
• Katubigan (%) | 9.71 |
| Populasyon | |
• Pagtataya sa 2023 |  5,604,558 (ika-114) |
• Densidad | 16.4/km2 (42.5/mi kuw) (ika-213) |
| KDP (PLP) | Pagtataya sa 2023 |
• Kabuuan |  $335.760 bilyon (ika-59) |
• Bawat kapita | $59,869 (ika-24) |
| KDP (nominal) | Pagtataya sa 2023 |
• Kabuuan | $305.689 bilyon (48th) |
• Bawat kapita | $54,507 (16th) |
| Gini (2022) | 26.6 mababa |
| TKP (2022) | 0.942 napakataas · 11th |
| Salapi | Euro (€) (EUR) |
| Sona ng oras | UTC+2 (EET) |
• Tag-init (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Kodigong pantelepono | +358 |
| Internet TLD | .fi, .axa, .eub |
Mula sa huling bahagi ng ika-13 siglo, naging bahagi ang Pinlandiya ng Imperyong Suweko sa bilang resulta ng Baltikong Krusadas. Nakuha ang bansa ng Imperyong Ruso sa Digmaang Pinlandes noong 1809, at naging awtonomong estado na binansagang Dukadong Maringal. Noong 1906, ito ang naging kauna-unahang estado sa Europa na nagbigay ng karapatang pagboto, at ang una sa mundo na inaprubahan ng pangkalahatang karapatang tumakbo sa pampublikong tungkulin. Kasunod ng Himagsikang Ruso ng 1917, idineklara ng Pinlandiya ang ganap nitong kasarinlan mula sa bagong Sobyetikong Rusya. Gayunpaman, nahati ito sa pagsiklab ng Digmaang Sibil sa pagitan ng Guwardiya Puti at Pula. Pagsapit ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, kinalaban ng bansa ang Unyong Sobyetiko sa Digmaang Taglamig at Karugtong, at sa kalauna'y Alemanyang Nazi sa Digmaang Laponiya. Bagama't nawalan ito ng teritoryo, napanatili nito ang kasarinlan.
Noong 2013, ang populasyon ng Finland ay umabot na ng 5.5 milyon, at ang kalakhang bahagi nito ay naninirahan sa timugang bahagi ng bansa. Ito ang ikawalo sa pinakamalawak na bansa sa Europa. Mahigit 1.4 milyong katao ang nakatira sa Helsinki, ang kabisera nito, at sa mga nakapaligid na bayan nito.
Mula noong ika-12 siglo hanggang 1809, bahagi ng Sweden ang Finland. Naging bahagi naman ito ng ng Imperyo ng Rusya bilang isang Grand Duchy of Finland. Nagdeklara ng kalayaan ang Finland sa kasagsagan ng Himagsikan sa Rusya noong 1917. Lumaban ang Finland kapwa sa Unyong Sobyet noong 1939-1940 (Digmaan sa Taglamig) at 1941-1944 (Karugtong na Digmaan) at sa Alemanyang Nazi noong 1944-1945 (Digmaang Laponiya). Sumapi sa Mga Nagkakaisang Bansa ang Finland noong 1955, sa Unyong Europeo noong 1995.
Mga sanggunian
baguhin