Bakit mas Maliwanag ang Araw kaysa sa Buwan

Ang "Bakit mas Maliwanag ang Araw kaysa sa Buwan" (Ingles: Why the Sun Shines more Brightly than the Moon) ay isang kwentong-bayan mula sa Pilipinas. Maari itong ituring na isang alamat  — isang uri ng kuwentong bayan na nagpapaliwanag o naglalaman ng mga kwento tungkol sa pinagmulan ng isang lugar, pangalan ng mga tao, hayop, halaman o bagay-bagay. Karaniwan, ang mga alamat ay naglalaman ng mga elementong mahika o di-karaniwan na tumutugma sa paniniwala at kultura ng isang lugar o grupo ng mga tao. Ito ay isang mahalagang bahagi ng mga tradisyonal na kwento ng isang kultura o bansa.

Pinapaliwanag ng kuwentong-bayan na ito ang dahilan kung bakit mas maliwanag ang araw kaysa sa buwan na ang pasasalaysay ay nasa anyong pabula. Nilahad ito ng isang taong nagngangalang Francisco M. Africa, at may isang bersyong Pangasinense na kinuwento ni Emilio Bulatao ng San Carlos, Pangasinan.

Koleksyon

Ang kwentong ito ay isa sa mga nilikom ni Dean S. Fansler, PhD sa kaniyang librong: Filipino Popular Tales. Ang naturang aklat ay nailimbag ng American Folklore Society noong 1921 sa Lancaster, PA at sa New York. Bagamat ang kwento ay naisalin sa Tagalog at iba pang diyalekto, nailimbag ito sa Ingles. Sa kaniyang paliwanag, pampanitikan at hindi linggwista ang layunin ng kaniyang paglilimbag ng kwentong ito sa Ingles. Bagamat muli, maaring ilimbag ang kwento sa Espanyol, minarapat ni Fansler na gamitin ang Ingles dahil ayon sa kaniya, ito ang mas umiiral na lengwahe noong mga panahong yaon.

Teksto ng kuwento

Noong unang panahon, may isang engkanto na may dalawang napakagandang mga anak na babae. Ang nakatatandang si Araw ay mabait at may magandang disposisyon, samantalang si Buwan ay masungit, mapang-api at malupit. Isang gabi, nang makitang sinasaktan ni Buwan ang nakababatang kapatid, nanalangin ang engkanto sa Diyos para humingi ng tulong laban sa kanyang anak na pasaway. Bago pa man nangyari ito, naghandog na ang Diyos ng dalawang mahalagang biyaya para sa dalawang kapatid. Ang mga biyayang ito ay dalawang napakalaking diyamante na kayang magbigay-liwanag sa buong uniberso. Nang marinig ng Diyos ang dasal ng engkanto, bumaba siya sa lupa na nakasuot bilang pulubi. Sa kanyang paglalakbay, nakita niya kung gaano kasama ang ugali ni Buwan at gaano naman kagiliw-giliw at mabait si Araw. Kaya't ibinigay ng Diyos ang diyamante sa nakatatandang kapatid bilang gantimpala sa kanyang kabutihan. Galit na galit si Buwan sa paboritismo ng Diyos, kaya pumunta siya sa kaharian ng langit at nagnakaw ng isa sa mga diyamante ng Diyos. Nang bumalik siya sa lupa kasama ang mahalagang bato, napagtanto niya na hindi kasing-garang ng kay Araw ang kanyang nakaw na biyaya. Nang malaman ng Diyos ang ginawa ni Buwan, nagpadala siya ng dalawang anghel upang parusahan ito. Ngunit hindi ginampanan ng dalawang anghel ang kanilang misyon; sa halip ay sinakop nila ang dalawang kapatid at itinapon sila sa dagat. Pagkatapos, itinapon nila ang dalawang bato sa langit, kung saan ito'y nakatanim. Ngunit ang diyamante ni Araw ay mas malaki at mas maliwanag kaysa sa kay Buwan. Mula noon, ang mas malaking diyamante ay tinatawag na Araw ("araw" o "kamatayan"); at ang mas maliit na diyamante naman ay tinatawag na Buwan ("buwan" o "pagkabighani").

Isa pang bersyon

Noong unang panahon, nag-iisa ang liwanag at walang dilim dahil sa mag-asawang sina Adlaw at Bulan. Sila ay namumuhay ng masayang magkasama at nagkaroon ng maraming anak na mga bituin. Dahil sa kanilang mga anak, lalong nagliwanag ang kalangitan.

Ngunit isang araw, nagkaroon ng matinding alitan ang mag-asawa at naghiwalay sila. Pinamili ng mga bituin kung kanino sila sasama. Dahil mas mabait ang ina, sa kanya sumama ang lahat ng mga tala at bituin. Naiwan si Adlaw na nag-iisa at tanggap na lamang niya ang kanyang kapalaran. Mula noon, kapag araw, nagbibigay ng liwanag si Adlaw mag-isa. Ngunit sa mga gabi naman, nagtutulungan ang mag-iinang Bulan, mga tala at bituin upang magbigay ng ilaw at paliwanag sa dilim.

Mula sa kanilang paghihiwalay, nagkaroon ng dilim sa kalangitan sa mga gabi. Ngunit dahil sa pagtutulungan ng mag-iinang Bulan, mga tala at bituin, hindi na kailanman naging lubusan ang kadiliman. Sa kabila ng pagkakahiwalay ng mag-asawa, patuloy pa rin silang nagbibigay ng kani-kanilang liwanag upang magbigay ng kagandahan sa kalangitan.

Mga tauhan

Sa isang bersyon ng parehong kwento, may dalawang pangunahing tauhan: Adlaw at Bulan.

Sa iba't ibang wika sa Pilipinas, mayroong mga katumbas ang salitang "araw," tulad ng "aldaw" sa Ilokano at Bikolano at "adlaw" sa Cebuano, Hiligaynon, at Kinaray-a. Ang "araw" ay mahalaga bilang simbolo ng liwanag at pag-asa sa mga rehiyong ito. Ang pagkakaroon ng iba't ibang wika ay nagpapakita ng kasaganahan ng kultura at tradisyon ng Pilipinas, kaya't mahalaga ang pag-unawa sa bawat diyalekto at salita upang magkaisa at magpahalaga sa isa't isa.

Ang salitang "bulan" naman ay karaniwang ginagamit sa mga wikang Tagalog, Bikolano, at Waray, at tumutukoy ito sa "moon" sa Ingles. Ito ay isang mahalagang bahagi ng kultura ng Pilipinas bilang isang simbolo ng kagandahan, romantikismo, at inspirasyon. Sa pamamagitan ng paggamit ng salitang "bulan," nagagawa ng mga Pilipino na ipahayag ang kanilang mga damdamin at karanasan sa kultura at panitikan. Ito rin ay may kahalagahan bilang bahagi ng lunar calendar na patuloy na sinusunod sa maraming tradisyunal na kultura sa Pilipinas, at nagagamit upang magtakda ng mga espesyal na okasyon, ritwal, at tradisyon. Ang salitang "bulan" ay patuloy na ginagamit sa mga tula, awit, at panitikan sa Pilipinas upang ipahayag ang mga karanasan, damdamin, at kultura ng mga Pilipino.