Wikipedia

Kasaysayan ng Cuba

Ang isla ng Cuba ay pinanahanan ng iba't ibang kultura ng Amerindian bago dumating ang explorer Christopher Columbus noong 1492. Pagkarating niya, sinakop ng Espanya ang Cuba at hinirang Mga gobernador ng Espanya na mamumuno sa Havana. Ang mga administrador sa Cuba ay sumailalim sa Viceroy of New Spain at sa mga lokal na awtoridad sa Hispaniola. Noong 1762–63, ang Havana ay saglit na sinakop ng Britanya, bago ibinalik sa Espanya kapalit ng Florida. Ang isang serye ng mga paghihimagsik sa pagitan ng 1868 at 1898, sa pangunguna ni Heneral Máximo Gómez, ay nabigong wakasan ang pamumuno ng Espanya at kumitil sa buhay ng 49,000 Cuban gerilya at 126,000 sundalong Espanyol.[1] Gayunpaman, ang Spanish–American War ay nagresulta sa pag-alis ng Espanyol mula sa isla noong 1898, at kasunod ng tatlo-at- kalahating taon ng kasunod na US military rule,[2] Nagkamit ng pormal na kalayaan ang Cuba noong 1902.[3]

Sa mga taon kasunod ng pagsasarili nito, ang Cuban na republika ay nakakita ng makabuluhang pag-unlad ng ekonomiya, ngunit pati na rin ang pampulitikang katiwalian at sunud-sunod na mga despotikong pinuno, na nagtapos sa pagpapatalsik sa diktador [[Fulgencio Batista] ]] ng 26th of July Movement, pinangunahan ni Fidel Castro, noong 1953–1959 Cuban Revolution.[4] Ang bagong pamahalaan ugnayan sa Unyong Sobyet at yumakap sa komunismo [a] Noong unang bahagi ng 1960s, ang rehimen ni Castro napaglabanan ang pagsalakay, humarap sa nuclear Armageddon,[b] at nakaranas ng digmaang sibil na kinabibilangan ng suporta ng Dominican para sa mga kalaban ng rehimen.[c] Kasunod ng Warsaw Pact invasion of Czechoslovakia (1968), ipinahayag ni Castro sa publiko ang suporta ng Cuba. Ang kanyang talumpati ay minarkahan ang simula ng kumpletong pagsipsip ng Cuba sa Eastern Bloc.[9] Noong Cold War, sinuportahan din ng Cuba ang patakaran ng Sobyet sa Afghanistan, Poland, Angola, Ethiopia, Nicaragua, at El Salvador.< ref>Cuban Communism. Transaction Publishers. 1995. p. 167.</ref> Ang Cuban economy ay halos sinusuportahan ng Soviet subsidies.

Sa paglusaw ng USSR noong 1991, ang Cuba ay nasadlak sa isang matinding krisis pang-ekonomiya na kilala bilang Espesyal na Panahon na natapos noong 2000 nang ang Venezuela ay nagsimulang magbigay sa Cuba ng subsidyo. langis. Ang bansa ay sa pulitika at ekonomiyang ibinukod ng Estados Unidos mula noong Rebolusyon, ngunit unti-unting nakakuha ng access sa dayuhang komersiyo at paglalakbay habang ang pagsisikap na gawing normal ang relasyong diplomatiko umunlad.[10][11][12][13][14] Ang mga domestic na reporma sa ekonomiya ay nagsisimula na ring harapin ang mga umiiral na problema sa ekonomiya na lumitaw pagkatapos ng espesyal na panahon (i.e. ang pagpapakilala ng dual currency system).

Pre-Columbian (hanggang 1500) baguhin

 
Taíno women preparing cassava bread

Ang pinakaunang kilalang tao na naninirahan sa Cuba ay nanirahan sa isla noong 4th millennium BC.[15] Ang pinakalumang kilalang Cuban archeological site, Levisa, ay mula sa humigit-kumulang 3100 BC.[16] Ang isang mas malawak na pamamahagi ng mga site ay nagmula pagkatapos ng 2000 BC, pinaka-kapansin-pansing kinakatawan ng mga kultura ng Cayo Redondo at Guayabo Blanco ng kanlurang Cuba. Ang mga neolithic na kulturang ito ay gumamit ng ground stone at shell na mga kasangkapan at palamuti, kabilang ang parang dagger na gladiolitos.[17] Ang mga kultura ng Cayo Redondo at Guayabo Blanco ay namuhay ng isang subsistence lifestyle batay sa pangingisda, pangangaso at pagkolekta ng mga ligaw na halaman.[17]

Ang mga katutubo Guanajatabey, na nanirahan sa Cuba sa loob ng maraming siglo, ay itinulak sa dulong kanluran ng isla sa pagdating ng kasunod na mga alon ng mga migrante, kabilang ang Taíno at Ciboney. Ang mga taong ito ay lumipat sa hilaga kasama ang Caribbean island chain. Ang Taíno at Siboney ay bahagi ng isang kultural na grupo na karaniwang tinatawag na Arawak, na naninirahan sa mga bahagi ng hilagang-silangan ng Timog Amerika bago ang pagdating ng mga Europeo. Sa una, nanirahan sila sa silangang dulo ng Cuba, bago lumawak pakanluran sa buong isla. Tinataya ng Spanish Dominican na klerigo at manunulat Bartolomé de las Casas na ang populasyon ng Taíno ng Cuba ay umabot na sa 350,000 sa pagtatapos ng ika-15 siglo. Nilinang ng Taíno ang yuca na ugat, inani ito at inihurnong para makagawa ng cassava bread. Nagtanim din sila ng cotton at tabako, at kumain ng mais at sweet potatoes.[18]

Pananakop ng mga Espanyol baguhin

 
Isang watercolor painting ng Havana Bay, c. 1639

Si Christopher Columbus, sa kanyang unang Spanish-sponsored voyage to the Americas noong 1492, ay naglayag sa timog mula sa ngayon ay Bahamas upang tuklasin ang hilagang-silangan na baybayin ng Cuba at ang hilagang baybayin ng Hispaniola. Si Columbus, na naghahanap ng ruta papuntang India, ay naniniwalang ang isla ay isang peninsula ng Asian mainland.[19][20] Dumating si Columbus sa Cuba noong Oktubre 27, 1492, at dumaong siya noong Oktubre 28, 1492, sa Puerto de Nipe.[21][22]

Sa ikalawang paglalayag noong 1494, dumaan si Columbus sa kahabaan ng timog na baybayin, dumaong sa iba't ibang mga pasukan kasama na ang magiging Guantánamo Bay. Sa pamamagitan ng Papal Bull of 1493, inutusan ni Papa Alexander VI ang Espanya na sakupin at i-convert ang mga pagano ng New World sa Catholicism .[23] Ang mga Espanyol ay nagsimulang lumikha ng mga permanenteng pamayanan sa isla ng Hispaniola, silangan ng Cuba, sa lalong madaling panahon pagkatapos ng pagdating ni Columbus sa Caribbean, ngunit ang baybayin ng Cuba ay hindi ganap na na-map ng Europeans hanggang 1508, ni Sebastián de Ocampo.[24] Noong 1511, si Diego Velázquez de Cuéllar ay umalis mula sa Hispaniola upang bumuo ng unang pamayanang Espanyol sa Cuba, na may mga utos mula sa Espanya na sakupin ang isla. Ang paninirahan ay nasa Baracoa, ngunit ang mga bagong settler ay binati ng mahigpit na pagtutol mula sa lokal na populasyon ng Taíno. Ang mga Taíno ay unang inorganisa ng cacique (punong) Hatuey, na mismong lumipat mula sa Hispaniola upang makatakas sa pamumuno ng mga Espanyol. Pagkatapos ng matagal na gerilya kampanya, si Hatuey at ang magkakasunod na mga pinuno ay dinakip at sinunog nang buhay, at sa loob ng tatlong taon ay nakuha ng mga Espanyol ang kontrol sa isla. Noong 1514, itinatag ang isang pamayanan sa timog baybayin sa kung ano ang magiging Havana. Ang kasalukuyang lungsod ay itinatag noong 1519.

Naobserbahan ng klerigo Bartolomé de las Casas ang ilang mga masaker na pinasimulan ng mga mananakop, lalo na ang masaker malapit sa Camagüey ng mga naninirahan sa Caonao. Ayon sa kanyang salaysay, humigit-kumulang tatlong libong tagabaryo ang naglakbay patungong Manzanillo upang batiin ang mga Kastila ng pagkain, at sila ay "nang walang provocation, kinatay".[25] Ang mga nakaligtas na grupo ng mga katutubo ay tumakas sa mga bundok o sa maliliit na nakapalibot na isla bago mahuli at pinilit na magreserba. Ang isa sa naturang reserbasyon ay ang Guanabacoa, ngayon ay isang suburb ng Havana.[26]

 
Isang monumento sa Taíno chieftain Hatuey sa Baracoa, Cuba

Noong 1513, naglabas si Ferdinand II ng Aragon ng isang kautusan na nagtatatag ng encomienda sistema ng land settlement na isasama sa buong Spanish Americas. Si Velázquez, na naging Gobernador ng Cuba, ay binigyan ng tungkuling hatiin ang lupain at ang mga katutubo sa mga grupo sa buong bagong kolonya. Ang pamamaraan ay hindi naging matagumpay, gayunpaman, dahil ang mga katutubo ay pumanaw sa mga sakit na dinala mula sa Espanya tulad ng tigdas at smallpox, o tumanggi lamang na magtrabaho, at mas piniling lumipat sa mga bundok.[21] Desperado para sa paggawa para sa mga bagong pamayanang pang-agrikultura, ang mga Conquistador ay naghanap ng mga alipin mula sa mga nakapalibot na isla at sa kontinental mainland. Inilunsad ng tenyente ni Velazquez Hernán Cortés ang pananakop ng mga Espanyol sa Imperyong Aztec sa Cuba, naglalayag mula Santiago hanggang Yucatán Peninsula.[27] Gayunpaman, ang mga bagong dating na ito ay nagkalat din sa ilang o namatay sa sakit.[21]

Sa kabila ng mahihirap na ugnayan sa pagitan ng mga katutubo at ng mga bagong Europeo, ang ilang pakikipagtulungan ay naging katibayan. Ang mga Espanyol ay ipinakita ng mga katutubo kung paano alagaan ang tabako at ubusin ito bilang sigarilyo. Nagkaroon din ng maraming unyon sa pagitan ng karamihan sa mga lalaking Espanyol na kolonista at katutubong kababaihan. Ang mga modernong pag-aaral ay nagsiwalat ng mga bakas ng DNA na nagbibigay ng mga pisikal na katangian na katulad ng mga tribo ng Amazon sa mga indibidwal sa buong Cuba,[28] bagaman ang katutubong populasyon ay higit na nawasak bilang isang kultura at sibilisasyon pagkatapos ng 1550. Sa ilalim ng Mga Bagong Batas ng Espanyol ng 1552, ang mga katutubong Cuban ay napalaya mula sa encomienda, at itinayo ang pitong bayan para sa mga katutubo. Mayroong mga katutubong nagmula sa Cuban (Taíno) na mga pamilya sa ilang lugar, karamihan sa silangang Cuba. Ang lokal na katutubong populasyon ay nag-iwan din ng kanilang marka sa wika, na may mga 400 Taíno na termino at pangalan ng lugar na nananatili hanggang sa kasalukuyan. Halimbawa, ang Cuba at Havana ay nagmula sa Classic Taíno, at ang mga katutubong salita tulad ng tabako, hurricane at canoe ay inilipat sa English.[26]

Mga pananda baguhin

  1. ↑ Ang Cuba ay opisyal na atheist mula 1962 hanggang 1992.[5]
  2. ↑ Napakalaking dami ng advanced na Sobyet Ang kagamitang militar, kabilang ang mga baterya ng surface-to-air missiles, ay dumaloy sa isla, at noong Oktubre 1962 ang Cuban Missile Crisis ay naganap.
  3. ↑ Matapos ang Dominican dictator Rafael Trujillo ay bumuo ng anti-Castro foreign legion ng 3,000 soldiers-of-fortune, kabilang ang 200 Cuban destiles at 400 Spanish volunteers mula sa Blue Division (na nakipaglaban para sa Germany sa Eastern Front noong WWII), si Castro ay nag-sponsor o nag-organisa ng ilang mga pagtatangka na patalsikin siya.[6] Noong 14 Hunyo 1959, humigit-kumulang 200 Dominican destiles at Cuban revolutionaries ang naglunsad ng pagsalakay sa Dominican Republika mula sa Cuba na may pag-asang ibagsak ang rehimeng Trujillo. Mabilis na nilusob ng mga puwersa ni Trujillo ang mga mananalakay.[6] Makalipas ang isang linggo, isa pang grupo ng mga mananakop sa 2 yate ang naharang at pinasabog ng mortar fire at mga bazooka mula sa baybayin.[7] Ang mga eroplano ni Trujillo, na pinamahalaan ng kanyang anak na lalaki Ramfis, kumander ng hukbong panghimpapawid, ay bumaba sa mga yate at bumaril ng mga rocket, na ikinamatay ng karamihan sa mga mananakop. Ang ilang mga nakaligtas ay nagawang lumangoy sa baybayin at tumakas sa kagubatan; ginamit ng militar ang napalm para ilabas sila.[7] Ang mga pinuno ng pagsalakay ay isinakay sakay ng isang eroplano ng Dominican Air Force at pagkatapos ay itinulak palabas sa himpapawid, na bumagsak sa kanilang kamatayan.[8] Tumugon si Trujillo sa pamamagitan ng pagsuporta sa isang pag-aalsa noong Oktubre 1960 sa Escambray Mountains ng 1,000 kontra-rebolusyonaryo ng Cuba.[6] Ang mga rebelde ay natalo at ang kanilang pinuno, William Morgan , ay nahuli at pinatay.[6]

Mga sanggunian baguhin

  1. ↑ "Victimario Histórico Militar".
  2. ↑ /docs/notesanddefs.html?fieldkey=2028&term=Background "CIA World Factbook: Cuba: Panimula: Background". Nakuha noong 27 Nobyembre 2016. {{cite web}}: |archive-url= is malformed: flag (tulong); Check |url= value (tulong)CS1 maint: url-status (link)
  3. ↑ "Isang gabay sa kasaysayan ng pagkilala, diplomatiko, at konsulado ng Estados Unidos relasyon, ayon sa bansa, mula noong 1776: Cuba". US State Department – ​​Office of the Historian. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 Pebrero 2013. Nakuha noong 24 April 2013. {{cite web}}: zero width space character in |publisher= at position 23 (tulong)
  4. ↑ Rumbaut, Luis E.; Rumbaut, Rubén G. (2009). "Cuba: The Cuban Revolution sa 50". Latin American Perspectives. 36 (1): 84–98. doi:10.1177/0094582x08329137. JSTOR 27648162. S2CID 154491534.
  5. ↑ /outofdate/bgn/c/13238.htm "Cuba (09/01)". {{cite web}}: Check |url= value (tulong)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 Clodfelter 2017, p. 637.
  7. ↑ 7.0 7.1 Tunzelmann, Alex von (2012). Red Heat: Conspiracy, Murder and the Cold War in the Caribbean.
  8. ↑ ""The Assassination of Rafael Trujillo"". Inarkibo mula sa .com/daily/military-history/the-assassination-of-rafael-trujillo/ ang orihinal noong 28 August 2018. Nakuha noong 25 February 2020. {{cite web}}: Check |url= value (tulong)
  9. ↑ George, Edward (2004). The Cuban Intervention in Angola, 1965-1991: From Che Guevara to Cuito Cuanavale. Routledge. p. 42.
  10. ↑ "Natanggap ng Cuba ang unang padala sa US sa loob ng 50 taon". Al Jazeera. 14 Hulyo 2012. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 Hulyo 2012. Nakuha noong 16 Hulyo 2012.
  11. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang Permit2012); $2
  12. ↑ "Obama ay pinupuri ang 'bagong kabanata' sa relasyon ng US-Cuba". BBC News. 17 Disyembre 2014. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Disyembre 2014. Nakuha noong 18 Disyembre 2014.
  13. ↑ "Ang pag-ibig ng Cuba para kay Obama ay lumakas: Ang mga beterano ng Bay of Pigs ay sumasalamin sa 'di maisip'". The Guardian. 17 April 2015. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Abril 2015. Nakuha noong 18 April 2015.
  14. ↑ latin-america-33919484 "Itinaas ang watawat ng US sa muling binuksang embahada ng Cuba sa Havana". BBC News. 15 Agosto 2015. /web/20150818133248/http://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-33919484 Inarkibo mula sa orihinal noong 18 Agosto 2015. Nakuha noong 27 Agosto 2015. {{cite news}}: Check |archive-url= value (tulong); Check |url= value (tulong)
  15. ↑ Allaire, p. 678
  16. ↑ Allaire, p. 686
  17. ↑ 17.0 17.1 Allaire , p. 688
  18. ↑ Historia de las Indias (vol. 3). Biblioteca Ayacucho: Caracas (1986). pp. 81–101.
  19. ↑ Carla Rahn Phillips (1993). The Worlds of Christopher Columbus (reprint, illustrated pat.). Cambridge University Press. p. 205. ISBN 978-0-521-44652-5.
  20. ↑ Thomas Suarez (1999). id=ZG7ZMAbv_jAC Early Mapping of Southeast Asia. Tuttle Publishing. p. 109. ISBN 978-962-593-470-9. {{cite book}}: Check |url= value (tulong); Missing pipe in: |url= (tulong)
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 [[Richard Gott|Gott, Richard] ] (2004). Cuba: Isang bagong kasaysayan. Yale University Press. Kabanata 5.
  22. ↑ Hale, Edward Everett (1891). The Life of Christopher Columbus: Mula sa Kanyang Sariling Mga Liham at Journal at Iba Pang Mga Dokumento ng Kanyang Panahon (sa Filipino). G. L. Howe & Company. ISBN 978-0-7950-1143-6.
  23. ↑ Bakewell, Peter. Isang Kasaysayan ng Latin America. Mga Publisher ng Blackwell. pp. 129–130.
  24. ↑ "Historia de la Construcción Naval en Cuba". Inarkibo mula sa ang orihinal noong 8 Mayo 2007. Nakuha noong 10 Setyembre 2006. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)
  25. ↑ Las Casas, A Short Account, p. 29
  26. ↑ 26.0 26.1 Thomas, Hugh. Cuba: The Pursuit of Freedom (2nd edition). p. 14.
  27. ↑ {{cite book|last=Naimark |first=Norman M. |date=2017 |title=Genocide: A World History |publication-place=New York, NY |publisher=Oxford University Press |page=21 |isbn=978-0-19-063771-2|oclc=960210099} }
  28. ↑ "Ang Cuban Site ay Nagpapagaan sa isang Extinct People" {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060905230020/http://www.hartford-hwp.com/archives/41/310.html |date=5 Setyembre 2006 } }. Anthony DePalma. Ang New York Times. 5 Hulyo 1998. Nakuha noong Disyembre 8, 2012.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kasaysayan_ng_Cuba&oldid=2107842"