Wikipedia

Papa Juan Pablo II

(Idinirekta mula sa Papa San Juan Pablo II)

Si Papa San Juan Pablo II (Latin: Ioannes Paulus II), ipinanganak bilang Karol Józef Wojtyła (Polish: ['kar?l 'juz?f v?j't?wa]; 18 Mayo 1920 - 2 Abril 2005), kilala din bilang San Juan Pablo Ang Dakila ang ika-264 na Papa ng Simbahang Romano Katoliko mula 16 Oktubre 1978 hanggang sa kaniyang pagpanaw noong 2 Abril 2005.[1][2] Siya ang may pangalawa sa pinakamahabang nanilbihang papa sa makabagong kasaysayan matapos kay Papa Pio IX, na nanilbihan ng 31 taon mula 1846 hanggang 1878. Pinanganak sa Polonya, si Papa San Juan Pablo II ang unang papa na hindi Italyano mula kay Papa Adrian VI na isang Olandes na nanilbihan mula 1522 hanggang 1523.

San Juan Pablo II
Si Papa Juan Pablo II noong 1980
Nagsimula ang pagka-Papa16 Oktubre 1978
Nagtapos ang pagka-Papa2 Abril 2005
HinalinhanPapa Juan Pablo I
KahaliliPapa Benedicto XVI
Mga orden
Ordinasyon1 Nobyembre 1946
ni Adam Stefan Sapieha
Konsekrasyon28 Setyembre 1958
ni Eugeniusz Baziak
Naging Kardinal26 Hunyo 1967
Mga detalyeng personal
Pangalan sa kapanganakanKarol Józef Wojtyła
Kapanganakan18 Mayo 1920(1920-05-18)
Wadowice, Republika ng Poland
Yumao2 Abril 2005(2005-04-02) (edad 84)
Palasyong Apostoliko, Lungsod ng Vatikano
KabansaanPolish
Dating puwesto
MottoTotus Tuus meaning "lahat ng sa iyo"
Lagda{{{signature_alt}}}
Eskudo de armas{{{coat_of_arms_alt}}}
Kasantuhan
Kapistahan22 Oktubre
Beatipikasyon1 Mayo 2011
Plaza de San Pedro, Lungsod ng Batikano
ni Papa Benedicto XVI
Kanonisasyon27 Abril 2014
Plaza de San Pedro, Lungsod ng Batikano
ni Papa Francisco
PamimintakasiWorld Youth Day (Co- Patron)
Iba pang mga Papa na mayroon ding pangalan na Juan Pablo

Kinilala ang panunungkulan ni Papa San Juan Pablo II sa pagtulong sa pagtatapos ng rehimeng komunismo sa kaniyang tinubuang Polonya at maging sa kabuuan ng Europa.[3] Ipinagbuti ni Juan Pablo II ang pakikipag-ugnayan ng Simbahang Katoliko sa Hudaismo, Islam, sa Simbahang Ortodokso ng Silangan, at sa Simbahang Anglikano. Ipinagtibay niya ang katuruan ng Simbahan laban sa artipisyal na kontrasepsyon at sa pag-oordina sa mga kababaihan, sa pagsuporta sa Ikalawang Konsilyong Vaticano at sa mga reporma nito.

Isa siya sa mga pinuno na pinakadalas na nakapaglakbay sa kasaysayan, na nakabisita sa 129 mga bansa sa kaniyang pagiging papa. Sa kaniyang espesyal na pagdidiin sa pangkalahatang kabanalan, naibeatipika niya ang 1,340 na katao at 483 ang naikanonisa niyang mga santo, tumalaga siya ng pinakamaraming mga obispo, at nakapag-ordina siya ng maraming mga kaparian.[4] Ang kaniyang layunin sa pagiging Papa ay ang pagbabago at pagpoposisyong muli ng Simbahang Katolika. Ang kaniyang kahilingan ay ang "paglalagay sa kaniyang Iglesia at ang bawat puso ng nga kaalyansa sa relihiyon na magbubuklod sa mga Hudyo, Muslim at Cristiano bilang isang dakilang hukbong relihiyon."[5][6]

Ang kampaniya upang ikanonisa si Juan Pablo II ay nag-umpisa noong 2005, ilang sandali pagpanaw niya, taliwas sa tradisyunal na limang taong palugit ng paghihintay. Noong 19 Disyembre 2009, ipinroklama si Juan Pablo II bilang Venerable ng kaniyang kahaliling si Papa Benedicto XVI at nabeatipika noong 1 Mayo 2011 matapos iparatang sa kaniya ng Kongregasyon ng mga Kadahilanan ng mga Santo ang isang himala: ang pagpapagaling ng isang madreng Pranses mula sa Karamdaman ni Parkinson. Ang pangalawang himala na ipinaratang sa yumaong papa ay ipinasa noong 2 Hulyo 2013 at pinagtibay ni Papa Francisco matapos ang dalawang araw. Kinanonisa si Juan Pablo II noong 27 Abril 2014, kasabay ni Papa Juan XXIII..[7] Tulad ni Juan XXIII, hindi pinagdiriwang ang araw ng kaniyang kapistahan sa petsa ng kaniyang kamatayan tulad ng kinaugalian; sa halip ito ay ginugunita sa anibersaryo ng kaniyang pagkakahirang bilang papa noong 22 Oktubre 1978.[8]

Simula ng buhay

baguhin

Pinanganak si Karol Józef Wojtyła sa bayan ng Wadowice.[9][10] Bunso siya sa tatlong anak ni Karol Wojtyła (1879-1941), isang etnikong Polako,[11] at si Emilia Kaczorowska (1884-1929), kung saan ang dalagang apelyido niya ay Scholz.[12] Si Emilia, na isang guro, ay namatay sa kapanganakan noong 1929[13] noong si Wojtyła ay walong taong gulang pa lamang.[14] Namatay ang kaniyang nakakatandang kapatid na si Olga bago pa man siya ipinganak, ngunit naging malapit siya sa kaniyang kapatid na si Edmund, na may palayaw na Mundek, na matanda sa kaniya ng 13 taon. Namatay din si Edmund sa sakit na scarlet fever, na nakuha niya sa kaniyang pagiging duktor, na siyang dinamdam ng husto ni Wojtyła.[11][14]

Aktibo si Wojtyła sa gawaing pisikal sa kaniyang pagkabata. Madalas siyang naglalaro ng putbol bilang goalkeeper.[15] Sa kaniya ding pagkabata nagkaroon ng ugnayan si Wojtyła sa isang malaking komunidad na Hudyo.[16] Karaniwan ang laro ng putbol sa kaniyang paaralan ay sa pagitan ng mga pangkat ng Hudyo at Katoloko, at madalas sumali si Wojtyła sa hanay ng mga Hudyo.[11][15] Ayon kay Wojtyła, halos ikatlo sa kaniyang mga kaklase ay mga Hudyo, at ang hinahangaan niya sa kanila ay ang kaniyang pagiging makabayan bilang mga Polako.

Noong kalagitnaan ng 1938, lumuwas si Wojtyła at ang kaniyang ama mula Wadowice at nagpunta sa Krakow, kung saan pumasok siya sa Unibersidad ng Jagiellonian. Habang nag-aaral ng pilolohiya at mga wika, ay nagtatrabaho siya bilang boluntaryong biblyotekaryo. Sapilitan siyang suamli sa pagsasanay militar sa Academic Legion ngunit hindi siya nagpaputok ng sandata. Gumanap rin siya sa iba't ibang mga grupo sa teatro at nagtrabaho din bilang manunulat.[17] Sa kapanahunang ito, lumago ang kaniyang talento sa wika, at natutunan niya ang mahigit-kumulang sa 12 mga wika,[18] siyam sa kanila ay kaniyang madalas na ginamit sa kaniyang pagiging santo papa.

Ang pananakop ng mga Nazi sa Polonya at ang Holocaust

baguhin

Noong 1939, sinakop ng Alemanyang Nazi ang Polonya at sapilitan nilang pinasara ang mga unibersidad.[9] Sapilitan din nilang ipinatrabaho ang mga malalakas na mga kalalakihan, kaya noong 1940 hanggang 1944 nagtrabaho si Wojtyła bilang mensahero ng isang kainan, trabahador sa isang tibagan ng apog at sa pabrika ng kemikal na Solvay, para makaiwas sa pagpapatapon patungong Alemanya.[10][17] Noong 1941, namatay ang kaniyang ama, na isang opisyal ng Hukbong Polonya, dahil sa atake sa puso. Dahil dito si Wojtyła lang ang natitirang nabubuhay sa kaniyang pamilya.[11][13][19] Ayon kay Wojtyła, "sa kaniyang 20 anyos nawala sa kaniya ang mga taong pinakaminamahal niya."[19]

Makaraang pumanaw ang kaniyang ama, pinag-iisipan na niya ng seryoso ang pumasok sa pagpapari.[20] Noong Oktubre 1942, habang patuloy pa ang digmaan, kumatok siya sa pintuan ng Palasyo ng Obispo sa Krakow, at humiling na mag-aral sa pagkapari.[20] Matapos noon ay nagsimula siyang mag-aral ng kurso sa lihim na seminaryo na pinapatakbo ng Arsobispo ng Krakow, si Adam Stefan Cardinal Sapieha. Noong 29 Pebrero 1944, nasagasaan si Wojtyła ng isang trak ng Aleman. Pinadala siya ng mga hukbong Aleman sa ospital, at doon siya naratay ng mahigit 2 linggo dahil sa pagkaalog ng utak at sa sugat sa balikat. Ayon sa kaniya, ang aksidenteng ito at ang kaniyang pagkabuhay ay ang pagpapatibay ng kaniyang bokasyon. Noong 6 Agosto, 1944, sa araw na kinilala bilang 'Itim na Sabado', [21] itinipon ng mga Gestapo ang mga kalalakihan sa Krakow upang pigilan ang rebelyon[21], tulad ng naganap sa Warsaw.[22][23] Nakatakas si Wojtyła at nagtago sa silong ng bahay ng kaniyang tiyuhin sa 10 Kalye Tyniecka, habang naghahalughog ang mga hukbong Aleman sa itaas.[20][22][23] Mahigit walong libong mga kalalakihan ang kinuha noong araw na iyon, habang si Wojtyła ay tumakas tungo sa Palasyo ng Arsobispo,[20][21][22] at nanatili siya doon hanggang sa paglisan ng mga Aleman.[11][20][22]

Matapos lumisan ang mga Aleman noong 17 Enero, 1945, pumunta ang mga estudyante sa nawasak na seminaryo. Nagboluntaryo si Wojtyła at isa pang seminarista para linisin ang mga kasilyas. [24] Tinulungan din ni Wojtyła ang isang takas na dalagitang Hudyo na nagngangalang Edith Zierer,[25] na tumakas mula sa isang labor camp ng Nazi sa Czestochowa.[25] Hinimatay si Edith sa isang plataporma ng riles, kaya dinala siya ni Wojtyła sa isang tren at sinamahan niya ito sa kanilang paglalakbay sa Krakow. Kinilala ni Edith si Wojtyła na nagligtas sa kaniyang buhay sa araw na iyon.[26][27][28] Marami pang mga naging kuwento ng pagligtas ni Wojtyła sa mga Hudyo mula sa mga Nazi.

Pagkapari

baguhin

Sa pagtatapos ng kaniyang pag-aaral sa seminaryo sa Krakow, inordena si Wojtyła bilang pari sa Araw ng mga Santo, 1 Nobyembre 1946,[13] ng Arsobispo ng Krakow na si Cardinal Sapieha.[10][29][30] Pinadala ni Sapieha si Wojtyła sa Pontifical International Athenaeum Angelicum, na magiging Pontipikal na Unibersidad ni San Tomas Aquino, para mag-aral sa ilalim ni Padre Reginald Garrigou-Lagrange simula 26 Nobyembre 1946. Nalisensyahan si Wojtyła noong Hulyo 1947, nakapasa sa isang eksaminasyong doktoral noong 14 Hunyo 1948, at matagumpay na naipagtangol ang kaniyang tesis sa doktoral na pinamagatang Doctrina de fide apud S. Ioannem a Cruce (Ang Doktrina ng Pananampalataya ni San Juan dela Cruz) sa pilosopiya noong 19 Hunyo 1948.[31] Nasa pangangalaga ng Angelicum ang orihinal na kopya ng tesis ni Wojtyła.[32] Maliban sa kurso ng Angelicum, nag-aral din si Wojtyła ng Hebreo sa ilalim ng Dominikong Olandes na si Pter G. Duncker.

Ayon sa kaeskwela ni Wojtyła na si Alfons Stickler na magiging Kardinal ng Austria, noong 1947 habang nasa Angelicum ay bumisita si Wojtyła kay Padre Pio na duminig sa kaniyang kumpisal, at pinaalam niya na balang araw ay maluluklok siya sa "pinakamataas na katungkulan ng Simbahan."[33] Dagdag pa ni Cardinal Stickler, naniniwala si Wojtyła na ang propesiyang ito ay natupad noong naging Kardinal siya.[34]

Nagbalik si Wojtyła sa Polonya noong tag-init ng 1948 sa kaniyang unang katakdaang pastoral sa bayan ng Niegowic, 15 milya mula sa Krakow, sa Simbahan ng Asuncion. Dumating siya sa bayan ng Niegowic sa panahon ng tag-ani, at ang kaniyang unang aksiyon ay ang pagluhod at paghalik sa lupa.[35] Itong kilos na ito na hinawig sa santong Pranses na si Jean Marie Baptise Vianney[35], ang magiging tatak niyang kilos sa kaniyang pagiging papa.

Noong Marso 1949, nilipat si Wojtyła sa parokya ng San Florian sa Krakow. Nagturo siya ng etika sa Unibersidad ng Jagiellonian at sa Katolikong Unibersidad ng Lublin. Habang nagtuturo, tinipon niya ang 20 kabataan, at tinawag ang kanilang sarili bilang Rodzinka o "maliit na pamilya". Nagtitipon sila para sa panalangin, diskusyong pang-pilosopiya, at para tulungan ang mga bulag at mga may-sakit. Unti-unting lumago ang samahang ito hanggang sa umabot ng mahigit kumulang 200 kasapi, at ang mga gawain ay dumami pa, kasama na dito ang skiing at pagsakay sa kayak.[36]

Noong 1953, tinanggap ng Pakultad ng Teolohiya ang tesis ni Wojtyła ukol sa habilitasyon sa Unibersidad ng Jagiellonian. Noong 1954, nakamit niya ang Doktorado ng Sagradong Teolohiya, [37] ang pagtasa sa pisibilidad ng etikang Katoliko base sa sistemang etika ng penomentologong si Max Sheler na may disertasyong pinamagatang "Muling Paghuhusga ng Posibilidad ng Pagtatatag ng Etikang Katoliko base sa sistemang etika ni Max Scheler".[38] (Ocena możliwości zbudowania etyki chrześcijańskiej przy założeniach systemu Maksa Schelera).[39] Si Scheler ay isang pilosopong Aleman na nagtatag ng kilusang pilosopiya na nagdidiin sa karanasang may kamalayan. Ngunit binuwag ng Komunistang otoridad ang Pakultad ng Teolohiya sa Unibersidad ng Jagellonian na siyang pumigil kay Wojtyla na makakuha ng degree hanggang 1957. Kinalaunan binuo ni Wojtyla ang isang pamamaraang teolohikal na pinagsama ang tradisyunal na Tomismong Katoliko at ang mga ideya ng personalismo, isang kaparaanang pilosopikal na humalaw mula sa penomentolohiya, na naging tanyag sa mga Katolikong intelektwal sa Krakow sa mga panahong iyon. Isinalin din ni Wojtyla ang aklat ni Scheler, ang Pormalismo at ang Etika ng Tunay Na Asal (Formalism and Ethics of Substantive Values).[40]

Sa kapanahunan ding ito, nagsulat si Wojtyła ng mga artikulo sa pahayagang Katoliko sa Krakow, ang Tygodnik Powszechny (Panglinggong Unibersal), na tumatalakay sa napapanahong isyu ng simbahan.[41] Tinutukan niya ang paggawa ng orihinal na gawa ng literatura sa loob ng 12 taon niya bilang pari. Naging laman ng kaniyang tula at dula ang patungkol sa digmaan, buhay sa ilalim ng Komunismo, at ang kaniyang responsibilidad bilang pastor. Ginamit ni Wojtyła ang dalawang alyas, Andrzej Jawień at Stanisław Andrzej Gruda[17][41], para mabukod ang kaniyang mga gawang pangliteratura mula sa kaniyang mga lathalaing panrelihiyon kung saan ginagamit niya ang tunay niyang pangalan.[17][41] Noong 1960, nilathala ni Wojtyła ang isang maimpluwensiyang aklat pangtelolohiya, ang Pagmamahalan at Responsibilidad, na siyang depensa sa tradisyunal na katuruan ng Simbahan ukol sa matrimoniya mula sa makabagong pananaw pangpilosopiya.[17][42]

"Wujek"

baguhin

Habang naninilbihan bilang pari sa Krakow, sinasamahan si Wojtyła ng mga grupo ng mga mag-aaral para sa hiking, pagbibisikleta, pagkakampo at pagkakayak, na sinasamahan ng panalangin, panlabas na Misa, at diskusyong teolohikal. Sa ilalim ng pamamahala ng Komunismo sa Poland, hindi pinapahintulutan ang mga pari na maglakbay kasama ang mga mag-aaral, kaya pinakiusapan ni Wojtyła sa mga kababata niyang kasamahan na tawagin siyang "Wujek", o "Tito" sa wikang Polako. Ito ay para hindi malaman ng mga tagalabas na isa siyang pari. Naging taniyag ang palayaw na ito sa kaniyang mga tagasunod. Noong 1958, noong tinalaga bilang Katulong na Obispo ng Krakow si Wojtyła, nag-alala ang kaniyang mga kakilala baka mabago siya dahil sa kaniyang bagong katalagahan. Sinigurado niya sa kaniyang mga kaibigan na "mananatiling Wujek si Wujek", at mananatili siyang mamuhay ng payak sa kabila ng pagigig obispo niya. Sa nalalabing buhay ni Wojtyła, nakakabit sa kaniya ang palayaw na "Wujek" at patuloy na ginagamit ito partikular na ang mga Polako.[43][44]

Obispo at Kardinal

baguhin

Noong 4 Hulyo 1958[30] , habang nagka-kayak si Wojtyła sa mga lawa ng hilagang Polonya, itinalaga siya ni Papa Pio XII bilang Katulong na Obispo ng Krakow. Ipinatawag siya sa Warsaw para makipagkita sa Primate ng Polonya, si Stefan Cardinal Wyszynski, na siyang nagpaalam sa kaniya sa kaniyang katalagahan.[45][46] Sumagn-ayon siya na manilbihan bilang Katulong na Obispo sa Arsobispo ng Krakow na si Eugeniusz Baziak, at inordena siya bilang Episcopate (bilang titular na Obispo ng Ombi) noong 28 Setyembre 1958. Si Baziak ang naging pangunahing konsagrante. Ang ibang mga naging konsagrante ay ang mga Katulong na Obispo Boleslaw Kominek ng Sophene at Vaga at ang Katulong na Obispo Franciszek Jop ng Diosesis ng Sandomierz.[30] Sa edad na 38, naging pinakabatang naging Obispo ng Polonya si Wojtyła. Pumanaw si Baziak noong Hunyo 1962 at noong 16 Hulyo pinili si Wojtyła bilang Vicar Capitular (pansamantalang tagapamahala) ng Arsodiyosesis hanggang maitalaga ang isang Arsobispo.[9][10]

Noong Oktubre 1962, lumahok si Wojtyła sa Pangalawang Konseho ng Vatican (1962-1965),[9][30] kung saan gumawa siya ng ambag sa dalawa sa mga produktong pinakamakasaysayan at pinakamaimpluwensiya, ang Kautusan ng Kalayaan sa Relihiyon (sa wikang Latin, Dignitatis Humanae), at ang Konstitusyong Pastoral ng Simbahan sa Makabagong Sanlibutan (Gaudium et Spes).[30]. Nag-ambag si Wojtyła at ang mga obispong Polako ng isang burador na teksto sa Konseho para sa Gaudium et Spes. Ayon sa historyador na si John W. O'Malley, ang burador na tekstong Gaudium et Spes na pinadala ni Wojtyła at iba pang mga delegadong Polako ay nagpadala ng "ilang impluwensya sa mga bersyon na ipinadala sa mga ama ng konseho noong tag-init na iyon ngunit hindi tinanggap bilang batayang teksto".[47] Ayon kay John F. Crosby, bilang papa, ginamit din kinalaunan ni Juan Pablo II ang mga salita ng Gaudium et Spes upang ipakilala ang kaniyang sariling sakoobin sa kalikasan ng tao sa pakikipag-ugnayan sa Dios: na ang tao ay ang "tanging lalang ng daigdig na ninais ng Dios para sa kaniyang kapakanan", ngunit "matutuklasan lang ng tao ang kaniyang tunay na sarili sa tapat na pagbibigay ng kaniyang sarili."[48]

Lumahok din siya sa asambleya ng Kapulungan ng mga Obispo.[9][10] Noong 13 Enero 1964, tinalaga siya ni Papa Pablo VI bilang Arsobispo ng Krakow.[49] Noong 26 Hunyo 1967, pinahayag ni Paulo VI ang promosyon ni Karol Wojtyła sa Kolehiyo ng mga Kardinal.[30][49] Pinangalan si Wojtyła bilang Kardinal-Pari ng titulus ng San Cesario sa Palatio.

Noong 1967, naging instrumental siya sa pagbuo ng encyclical, ang Humanae Vitae na tumatalakay sa kaparehong isyu sa pagbabawal ng paglalaglag ng bata at sa artipisyal na pagkontrol ng kapanganakan.[30][50][51]

Noong 1970, ayon sa isang makabagong saksi, hindi sang-ayon si Kardinal Wojtyła sa pamamahagi ng liham sa Krakow, na sinasabi na naghahanda ang Episkopado ng Polonya para sa ika-50 anibersaryo ng Digmaang Polako–Sobyetiko.

Pagkahalal Bilang Papa

baguhin

Noong Agosto 1978, pagkamatay ni Papa Pablo VI, bumoto si Kardinal Wojtla sa papal conclave, na naghalala kay Papa Juan Pablo I. Ngunit namatay din si Juan Pablo I matapos lamang ang 33 araw bilang papa, na nagbukas mulit ng panibagong conclave.[10][30][52]

Nagsimula ang pangalawang conclave ng 1978 noong 14 Oktubre, 10 araw matapos ang libing. Dalawa ang naging matunog na pangalan sa pagkapapa, si Giuseppe Cardinal Siri, na konserbatibong Arsobispo ng Genova, at ang liberal na Arsobispo ng Florencia na si Giovanni Cardinal Benelli, na kinikilala ding malapit na kaibigan ni Juan Pablo I.[53]

Tiwala ang mga tagasuporta ni Benelli na siya ay mahahalal, at sa unang mga balota, si Benelli ang nakakuha ng pinakamaraming boto.[53] Ngunit sadyang matindi ang labanan sa isa't isa, na waring walang mapipili sa kanila. Dahil dito nagmungkai si Franz Cardinal Konig, Arsobispo ng Vienna, sa mga kapuwa niya tagahalal ng isang kompromisong kandidato: ang Polakong si Karol Josef Wojtyła.[53] Nanalo si Wojtyła sa ikawalong balota sa ikatlong araw (16 Oktubre), na ayon sa mga pahayagang Italyano, 99 boto mula sa 111 mga tagahalal. Pinili ni Wojtyła ang pangalang Juan Pablo II[30][53] bilang pagpupugay sa kaniyang sinundan, at para magbigay pugay din sa yumaong Papa Pablo VI. Lumabas din ang puting usok mula sa tsimniya, na naghuhudyat sa mga taong nagtipon sa Plaza San Pedro na may napili nang papa.

Pastoral na Paglalakbay

baguhin

Sa kaniyang paninilbihan bilang Papa, nakapagbiyahe si Papa Juan Pablo II sa 129 na mga bansa,[54] at mahigit 1,100,000 km ang kaniyang kabuuang inilakbay. Madalas siyang dinudumog ng maraming tao; at ang ilan sa mga ito ay dinagsa ng pinakamaraming tao sa kasaysayan ng sangkatauhan. Ang isa sa mga ito, ang Pandaigdigang Araw ng Kabataan (World Youth Day) sa Maynila, ay naitala bilang pinakamalaking pagtitipong pang-papa sa kasaysayan, ayon sa Vatican, kung saan humigit-kumulang apat na milyong katao ang dumagsa.[55][56] Sa panimula ng kaniyang pagiging Papa, bumisita si Juan Pablo II sa Republikang Dominikano at sa Mexico noong Enero 1979.[57] Si Juan Pablo II ang naging kauna-unahang Papa na bumisita sa White House noong Enero 1979, kung saan malugod siyang binati ni Pangulong Jimmy Carter. Kauna-unahan din siyang Papa na bumisita sa iilang bansa sa isang taon, na nagsimula sa Mexico[58] at Irlanda[59] noong 1979. Kauna-unahan din siyang papa na bumisita sa Gran Britanya noong 1982, kung saan nakipagkita siya kay Reyna Elizabeth II, na Kataas-taasang Gobernador ng Simbahan ng Inglatera. Habang nasa Inglatera, bumisita rin siya sa Katedral ng Canterbury at lumuhod sa panalangin kasama si Robert Runcie, Arsobispo ng Canterbury, kung saan napatay si Thomas a Becket.[60]

Naglakbay din siya sa Haiti noong 1983, kung saan nagsalita siya sa wikang Creole sa libu-libong mga dukhang Katoliko na nagtipon upang batiin siya sa paliparan. Ang kaniyang mensahe, na "ang mga bagay sa Haiti ay kailangang magbago", na pumapatungkol sa hindi pagkakapantay-pantay ng mga mahihirap at ng mga mayayaman, ay binati ng malakas na palakpakan.[61] Kauna-unahan din siyang papa sa makabagong panahon na bumisita sa Ehipto,[62] kung saan nakipagkita siya sa papa ng Simbahang Koptiko, si Papa Shenouda III[62] at ang Patriyarkang Ortodoksiyang Griyego ng Alexandria.[62] Kauna-unahan din siyang Katolikong papa na bumisita at manalangin sa isang moskeng Islam, sa Damascus, Syria, noong 2001. Bumisita siya sa Moske ng Umayyad, na isang dating simbahang Cristiano, kung saan pinaniniwalaang piniit si Juan Bautista,[63] kung saan nanawagan siya na magkaisa at sabay na mamuhay ang mga Muslim, Cristiano at Hudyo.[63]

Noong 15 Enero, 1995, sa kasagsagan ng Ika-10 Pandaigdigang Araw ng Kabataan, nagdaos siya ng Misa sa tinatayang lima hanggang pitong milyong katao nagtipon-tipon sa Luneta, Maynila, Pilipinas. Ito ay sinasabing pinakamalaking pagtitipon na naganap sa kasaysayan ng Kristyanismo.[56] Noong Marso 2000, habang bumibisita sa Jerusalem, naging kauna-unahan si Juan Pablo II na bumisita at manalangin sa Kanlurang Pader.[64][65] Noong Setyembre 2001, dahil sa mga suliraning dulot ng Setyembre 11, bumisita siya sa Kazakhstan, kung saan humarap siya sa mga taong karamihan ay mga Muslim, at sa Armenia, para gunitain ang ika-1,700 taon ng Kristyaniso sa Armenia.[66]

Unang Pagbisita sa Polonya

baguhin

Noong Hunyo 1979, naglakbay si Papa Juan Pablo II sa Polonya kung saan malugod siyang dinumog ng mga tao.[67] Ang una niyang paglalakbay sa Polonya ang pumukaw sa espirito ng bansa at lumunsad sa pagkakabuo ng kilusang Solidarity noong 1980, kung saan kinalaunan ay nakapagdala ng kalayaan at karapatang pantao sa kaniyang tinubuang lupa.[50] Gustong gamitin ng rehimeng Komunista sa Polonya ang pagbisita ng Papa, na bagaman Polako ang papa ay hindi pa rin magbabago ang kanilang kapasidad na mamuno, maniil, at mamahagi ng kabutihan ng lipunan. Umasa din sila na tatalimahin ng Papa ang mga patakarang tinakda nila, na makikita ng mga Polako ang kaniyang halimbawa at kanila itong susundin. Kung bakasakaling magdulot ng kaguluhan ang pagbisita ng Papa, handa ang rehimeng Komunista na supilin ang rebelyon at isisi ang insidenteng ito sa Papa.[68]

"Nagtagumpay ang Papa sa pakikibakang ito sa pamamagitan ng pangingibabaw sa politika. Siya ay ang tinatawag ni Joseph Nye na 'malambot na kapangyarihan' -- ang kapangyarihan ng pag-aakit at pagtataboy. Nagsimula siya ng may malaking kapakinabangan, at sinamantala niya itong lubos: Namuno siya sa isang insitusyong salungat sa Komunismong paraan ng pamumuhay na kinasusuklaman ng lipunang Polako. Siya ay isang Polako, ngunit hindi marating ng rehimen. Sa pamamagitan ng pagkilala kasama siya, nagkaroon ng pagkakataon ang mga Polako na linisin ang kanilang sarili mula sa mga kompromisong kailangan nilang gawin para mamuhay sa ilalim ng rehimen. At dumating sila ng milyon. At nakinig sila. Nakiusap siya sa kanila na maging mabuti, huwag ikompromiso ang sarili, na magsama-sama, na maging matapang, at ang Dios ang kaisa-isang pinagmumulan ng kabutihan, ang kaisa-isang pamantayan ng asal. 'Huwag kayong matakot', sabi niya. Milyon ang pasigaw na tumugon, 'Gusto namin ang Dios! Gusto namin ang Dios! Gusto namin ang Dios!' Naduwag ang rehimen. Kung hindi pinili ng Papa na patigasin ang kaniyang malambot na kapangyarihan, baka malunod sa dugo ang rehimen. Sa halip, pinamunuan lamang ng Papa ang lipunang Polako na tumanan mula sa mga namumuno sa kanila sa pamamagitan ng matibay na pagkakaisa. Nanatili pa rin sa panunungkulan ang mga Komunista ng isa pang dekada bilang mga despota. Ngunit bilang pampolitika na pinuno, tapos na sila. Sa kaniyang pagbisita sa kaniyang tinubuang Polonya noong 1979, natamaan ni Juan Pablo II ang tinatawag na masidhing suntok sa rehimeng Komunismo, sa Imperyong Sobyet, at kinalaunan, sa Komunismo."

("The Pope won that struggle by transcending politics. His was what Joseph Nye calls 'soft power' — the power of attraction and repulsion. He began with an enormous advantage, and exploited it to the utmost: He headed the one institution that stood for the polar opposite of the Communist way of life that the Polish people hated. He was a Pole, but beyond the regime's reach. By identifying with him, Poles would have the chance to cleanse themselves of the compromises they had to make to live under the regime. And so they came to him by the millions. They listened. He told them to be good, not to compromise themselves, to stick by one another, to be fearless, and that God is the only source of goodness, the only standard of conduct. 'Be not afraid,' he said. Millions shouted in response, 'We want God! We want God! We want God!' The regime cowered. Had the Pope chosen to turn his soft power into the hard variety, the regime might have been drowned in blood. Instead, the Pope simply led the Polish people to desert their rulers by affirming solidarity with one another. The Communists managed to hold on as despots a decade longer. But as political leaders, they were finished. Visiting his native Poland in 1979, Pope John Paul II struck what turned out to be a mortal blow to its Communist regime, to the Soviet Empire, [and] ultimately to Communism.") [68]

Ayon kay John Lewis Gaddis, isa sa mga pinaka-impluwensyal na historyador ng Malamig na Digmaan, ang lakbaying ito ang naglunsad sa pagbuo ng Solidarity at ng pagsisimula ng pagbagsak ng Komunismo sa Silangang Europa:

Noong paghalik ni Papa Juan Pablo II sa lapag ng Paliparang Warsaw pinasimulan niya ang proseso kung saan ang komunismo sa Polonya -- at kinalaunan sa kabuuan ng Europa -- ay hahantng sa katapusan.[69]

Sa kanyang muling mga pagbisita sa Polonya, nagbigay siya ng suporta sa organisasyong Solidarity.[50] Ang kaniyang mga pagbisitang ito ang nagpatibay sa mensaheng ito at nag-ambag sa pagbagsak ng Komunismo sa Silangang Europa na naganap sa mga taong 1989-1990 sa pamamagitan ng pagsisimula muli ng demokrasya sa Polonya, na siyang lumaganap sa Silangang Europa at Timog-Silangang Europa.[70][54][67][71][72]

Papel sa pagbagsak ng Komunismo

baguhin

Kinikilala si Juan Pablo II bilang isa sa mga may malaking bahagi sa pagbagsak ng Komunismo sa Gitna at Silangang Europa,[50][70][54][71][72][73] sa pamamagitan ng pagiging espiritwal na inspirasyon sa likod ng pagbagsak nito at siyang nagbigay-sigla sa isang "mapayapang rebolusyon" sa Polonya. Kinilala ni Lech Wałęsa, tagatatag ng kilusang 'Solidarity', si Juan Pablo II dahil sa pagbibigay niya ng lakas loob sa mga Polako na humingi ng pagbabago. Ayon kay Wałęsa, "Bago siya naging papa, nahahati ang mundo sa pagitan ng mga block. Walang nakakaalam kung paano maaalis ang komunismo. Sa Warsaw, noong 1979, payak niyang sinabi: 'Huwag kayong matakot', at nanalangin din: 'Nawa'y ang iyong Espiritu ay dumating at baguhin ang imahe ng kalupaan... ang kalupaang ito'." [73] May mga bintang pa nga na lihim na pinondohan ng Bangko ng Vatican ang Solidarity.[74][75]

Sa pakikipag-usap ni Pangulong Ronald Reagan sa Papa, lumitaw ang "patuloy na pagkukumamot para hikayatin ang suporta ng Vatican para sa mga polisiya ng Amerika. Marahil na kataka-taka, lumitaw sa mga papeles na, miski sa mga huling bahagi ng 1984, hindi naniniwala ang papa na maaari pang mabago ang pamahalaang Komunismo sa Polonya."[76]

Kagaya ng pagpapaliwanag ng isang Briton na historyador na si Timothy Garton Ash, na pinahayag ang kaniyang sarili bilang "agnostikong liberal", makaraang pumanaw si Juan Pablo II:

Walang makakapatunay na siya ang pangunahing dahilan ng katapusan ng komunismo. Ngunit, ang lahat ng mga malalaking tauhan sa lahat ng panig - hindi lang si Lech Wałęsa, puno ng Polakong Solidarity, kundi rin ang mortal na kalaban ng Solidarity, si Heneral Wojciech Jaruzelski; hindi lang ang dating pangulo ng Amerika na si George Bush Senior kundi rin ang dating pangulong Sobyet na si Mikhail Gorbachev - ay sumasang-ayon na siya nga. Mangangatwiran ako sa makasaysayang kaso sa tatlong hakbang: kung wala ang Polakong Papa, walang rebolusyong Solidarity sa Polonya sa 1980; kung walang Solidarity, walang malaking pagbabago sa polisiyang Sobyet tungo sa silangang Europa sa ilalim ni Gorbachev; kung walang pagbabagong ito, walang rebolusyong pelus sa 1989.

(No one can prove conclusively that he was a primary cause of the end of communism. However, the major figures on all sides – not just Lech Wałęsa, the Polish Solidarity leader, but also Solidarity's arch-opponent, General Wojciech Jaruzelski; not just the former American president George Bush Senior but also the former Soviet president Mikhail Gorbachev – now agree that he was. I would argue the historical case in three steps: without the Polish Pope, no Solidarity revolution in Poland in 1980; without Solidarity, no dramatic change in Soviet policy towards eastern Europe under Gorbachev; without that change, no velvet revolutions in 1989.)[77]

Noong Disyembre 1989, nakipagkita si Juan Pablo II sa lider ng Sobyet na si Mikhail Gorbachev sa Vatican at nakipagpalitan ng respeto at paghanga sa isa't isa. Minsang sinabi ni Gorbachev na, "Ang pagbasak ng Bakal na Telon ay maaaring imposible kung wala si Juan Pablo II".[70][71] Sa pagpanaw ni Juan Pablo II, sinabi ni Mikhail Gorbachev: "Ang malasakit ni Papa Juan Pablo II sa kaniyang mga tagasunod ay isang pambihirang halimbawa para sa ating lahat.[72][73]

Noong 4 Hunyo 2004, ipinakita ng Pangulo ng Estados Unidos sa panahong iyon, si George W. Bush, ang Presidential Medal of Freedom (Pampangulong Medalya ng Kalayaan), pinakamataas na karangalang pangsibil sa Amerika, kay Papa Juan Pablo II sa isang seremnoya sa Apostolikong Palasyo. Binasa ng pangulo ang sipi na nakalakip sa medalya, na kumikilala sa "anak ng Polonyang ito" kung saan "nagprinsipyo at nagtaguyod para sa kapayapaan at kalayaan na nagbigay inspirasyon sa milyon at nakibahagi sa pagbagsak ng komunismo at kalupitan."[78] Matapos tanggapin ang karangalan, sinabi ni Juan Pablo II, "Nawa'y ang pagnanais ng kalayaan, kapayapaan at isang mundong mas makatao na sinisimbolo sa medalyang ito ang magbigay inspirasyon sa mga kalalakihan at kababaihan ng may magandang kalooban sa lahat ng oras at dako."[79]

Tangka ng mga komunista na sirain si Juan Pablo II

baguhin

Minsan nang tinangka ng rehimeng Komunismo ng Polonya na sirain si Juan Pablo II at paguhuin ang kaniyang popularidad sa pamamagitan ng pagpapahayag na mayroong anak sa labas ang papa. Mayroong aksiyon ang Służba Bezpieczeństwa, isang ahensyang pang-seguridad sa Komunistang Polonya, na nagngangalang "Triangolo", na pinamumunuan ni Heneral Grzegorz Piotrowski, isa sa mga pumaslang kay Jerzy Popiełuszko. Gustong samantalahin ni Piotrowski si Irena Kinaszewska, na kalihim ng magasin ng Katoliko sa Polonya, ang Tygodnik Powszechny, kung saan minsan nang nagtrabaho ang magiging papa, at kinikilalang tagahanga ni Juan Pablo II. Matapos lagyan ng droga ang inumin ni Kinaszewska, tinangka siyang paaminin ng mga opisyal ng Służba Bezpieczeństwa na nagkaroon sila ng relasyong sekswal ni Juan Pablo II. Noong hindi ito nagtagumpay, gumawa ang Służba Bezpieczeństwa ng mga gawa-gawang alaala ni Kinaszewska na nagsasabing nagkaroon sila ng relasyong sekswal sa isa't isa at inilagay sila sa isang apartment ng paring si Andrzej Bardecki, at ang mga alaalang ito ay kukumpiskahin sana ng mga militia sa paghahalughog. Ngunit nabigo ang planong ito, noong napatunayang peke si Piotrowski at nalaman ni Bardecki ang ginawang mga pamemeke, at kaniya itong winasak.[80]

Mga tangkang pagpaslang At Mga plano

baguhin

Habang papasok siya sa Plaza San Pedro para magsalita sa mga tagapakinig noong 13 Mayo, 1981,[81] binaril at lubhang nasugatan si Papa Juan Pablo II ni Mehmet Al Ağca, isang Turko na kasapi ng militanteng groupong pasismo na tinatawag na Grey Wolves.[82] Gumamit ang tagapagbaril ng isang semi-awtomatikong pistolang Browning. Tinamaan ang papa sa tiyan at tumagos sa kaniyang mga bituka ng ilang beses.[70] Sinugod si Juan Pablo II sa loob ng mga gusali ng Vatican at sa Ospital ng Gemelli. Habang sinusugod siya sa ospital ay nawalan siya ng malay. Bagaman hindi tinamaan ang kaniyang arterya, halos tatlong-kapat ng kaniyang dugo ang nawala. Inoperahan siya ng limang oras para magamot ang kaniyang mga sugat.[83] Sa kaniyang dagliang pagbabalik ng malay habang siya'y inooperahan, pinakiusapan niya sa mga duktor na huwag tanggalin ang kaniyang Kayumangging Skapular.[84] Binanggit ng papa na tumulong sa kaniya ang Ina ng Fatima upang mabuhay sa pagsubok na ito.[54][85][86]

Nahuli si Ağca at pinigilan siya ng isang madre at ng ibang mga tao hanggang sa dumating ang mga pulis. Sinentensiyahan siya ng habangbuhay na pagkakakulong. Dalawang araw matapos ang Kapaskuhan noong 1983, bumisita si Juan Pablo II kay Ağca sa kulungan. Pribadong nakipag-usap si Juan Pablo II at si Agca ng dalawampung minuto.[54][85] Binanggit ng Papa, "Kung anuman ang napag-usapan namin ay mananatiling lihim sa pagitan niya at ako. Nakipag-usap ako sa kaniya bilang isang kapatid, na siyang pinatawad ko at may lubos kong pagtitiwala."

Noong 2 Marso 2006, binanggit ng Komisyong Mitrokhin ng Parlamento ng Italya, na binuo ni Silvio Berlusconi at pinamunuan ng senador ng Forza Italia na si Paolo Guzzanti, na ang Unyong Sobyet ang may kinalaman sa pagtatangka sa buhay ni Juan Pablo II,[82][87] bilang ganti sa suporta ng papa sa Solidarity, na isang kilusan ng mga manggagawa na Katoliko at maka-demokratiko. Matagal na din itong sinasang-ayunan ng Central Intelligence Agency ng Estados Unidos sa mga panahong iyon.

Ang pangalawang pagtatangka sa buhay ng Papa ay naganap noong 12 Mayo, 1982, isang araw lamang matapos ang anibersaryo ng tangkang pagpatay sa kaniya, sa Fatima, Portugal, kung saan tinangka ng isang lalaki na saksakin si Juan Pablo II gamit ang bayoneta.[88][89][90] Napigilan siya ng mga guwardya, ngunit kinalaunan sinalaysay ni Stanisław Dziwisz na nasugatan si Juan Pablo II sa nasabing pagtatangka ngunit nagawa niyang itago ang hindi-gaanong kalubhang sugat.[88][89][90] Ang nagtangka sa kaniyang buhay ay isang Paring Kastila na si Juan Maria Fernandez y Krohn,[88] na isang maka-tradisyunal na Katolikong pari, at inordena bilang pari ni Arsobispo Marcel Lefebvre ng Kalipunan ni San Pio X at tumututol sa mga reporma ng Ikalawang Konseho Ng Vatican, at gumigiit na ang papa ay isang kasabwat ng Komunistang Moscow at Marxismong Silangang Europa.[91] Umalis din sa pagkapari si Fernandez at ikinulong din.[89][90][91] Kinalaunan, ginamot ang dating pari dahil sa sakit sa pag-iisip at pinalayas mula sa Portugal para maging solisitor sa Belhika.[91]

Naging target din si Papa Juan Pablo II ng sabwatang Bojinka, na pinondohan ng Al-Qaeda, sa kaniyang pagbisita sa Pilipinas noong 1995. Ang unang plano ay ang pagpatay sa kaniya sa Pilipinas sa kasagsagan ng pagdiriwang ng Pandaigdigang Araw ng Kabataan. Ayon sa plano, sa 15 Enero 1995, isang suicide bomber ang magdadamit bilang hari habang dumadaan ang motorcade ni Juan Pablo II patungo sa Seminaryo ng San Carlos sa Lungsod ng Makati. Lalapit ang assassin sa papa at pasasabugin ang bomba. Ang balak dito, ang gagawing pagpaslang ay upang malihis ang atensyon mula sa susunod na gawain ng operasyon. Subalit natuklasan ang planong ito, noong nagkaroon ng sunog kemikal sa pinagtataguan ng mga terorista. Dahil dito naalerto ang mga pulis, at nadakip ang lahat ng mga kasabwat dito isang linggo bago ang pagbisita ng papa. Umamin ang mga kasabwat sa planong ito.[92]

Noong 2009, nilathala ni John Koehler, isang mamamahayag at dating opisyal ng intelihensya ng hukbo, ang Spies of the Vatican: The Soviet Union's Cold War Against The Catholic Church (Mga Espiya ng Vatican: Ang Malamig na Digmaan ng Unyong Sobyet Laban Sa Simbahang Katoliko). Sa Sa kaniyang pagsasaliksik sa mga papeles ng mga lihim na pulisya ng Polonya at Silangang Alemanya, pinahayag ni Koehler na ang mga tangkang pagpaslang ay "may suporta ng KGB" at nagbigay siya ng mga detalye.[93] Sa panunungkulan ni Juan Pablo II, maraming mga klerigo na nasa loob ng Vatican at may nominasyon ay tumangging magpa-orden, at kinalaunan ay mahiwagang umalis ng simbahan. Maraming mga naghaka-haka na sila talaga ay mga ahente ng KGB.

Paghingi ng Tawad

baguhin

Humingi ng tawad si Juan Pablo II sa halos lahat ng mga kalipunan na nagdusa sa kamay ng Simbahang Katoliko sa mga nagdaang mga panahon.[50][94] Kahit na noong hindi pa siya Papa, isa na siyang tanyag na patnugot at tagasuporta sa mga inisyatiba tulad ng Liham ng Pagkakasundong Muli ng mga Obispong Polako at ng mga Obispong Aleman noong 1965. Bilang Papa, opisyal siyang humihingi ng tawad sa publiko sa mahigit 100 na pagkakamali, tulad ng:[95][96][97][98]

  • Ang legal na proseso labal sa siyentipoko at pilosopong Italyanong si Galileo Galilei, na isa ding tapat na Katoliko, noong 1633 (31 Oktubre 1992).[99][100]
  • Ang pagkakadawit ng mga Katoliko kasama ang mga punong Aprikano na nagbenta sa kanilang mga nasasakupan sa Kalakalan ng Alipin sa Aprika (9 Agosto 1993).
  • Ang papel ng pamunuan ng Simbahan sa parusang pagsusunog at sa digmaang panrelihiyon bilang ganti sa Repormasyon ng Protestante (Mayo 1995, sa Republikang Tseko)
  • Ang mga hindi makatarungang ginawa laban sa mga kababaihan, mga paglabag sa karapatan ng kababaihan at sa mga paninirang-puring ginagawa laban sa kababaihan sa kasaysayan (10 Hulyo 1995, sa isang liham para sa "bawat kababaihan").
  • Ang pananahimik at kawalan ng aksiyon ng maraming Katoliko noong kasagsagan ng Holocaust (16 Marso, 1998).

Noong 20 Nobyembre 2001, gamit ang laptop sa Vatican, nagpadala si Papa Juan Pablo II ng kaniyang kauna-unahang e-liham, na naghihingi ng kapatawaran ukol sa mga kaso ng sex abuse, ukol sa mga "Ninakaw na Henerasyon" ng mga batang Aborigen ng Australia na suportado ng Simbahan, at sa Tsina ukol sa asal ng mga misyonerong Katoliko noong panahon ng kolonyalismo.[101]

Kalusugan

baguhin

Noong siya ay naging Papa noong 1978, aktibo pa si Juan Pablo II sa larangan ng isports. Sa edad na 58 taon siya ay napakalusog at napaka-aktibo. Ang ilan sa kaniyang ginagawa ay ang pagdya-jogging sa mga hardin ng Vatican, pagbubuhat, paglalangoy at pagha-hike sa mga kabundukan. Mahilig din siya sa putbol. Pinagsalungat ng midya ang kalakasan ng bagong Papa sa kahinaan nina Juan Pablo II at Paulo VI, ang katabaan ni Juan XXIII at ang pagiging masakitin diumano ni Pio XII. Ang katangi-tanging papa sa makabagong panahon na may tanging sigla ay si Papa Pio XI (1922-1939), kung saan mahilig siyang mamundok.[102][103]

Ngunit, matapos ang mahigit na dalawampu't limang taong pagiging Papa, humina ang kalusugan ni Juan Pablo dahil sa mga tangka sa buhay niya (na isa doon ang nagbigay sa Papa ng matinding kasugatan) ni Mehmet Ali Ağca at ang ilang mga katatakutan sa kanser. Noong 2001, nakitaan siya na may Karamdaman ni Parkinson.[104] Pinaghihinalaan na ito ng ilang mga dayuhang tagamasid noon pa man, ngunit noon lamang 2003 ito inamin ng Papa. Kahit na hirap magsalita, mahina ang pagdinig at may sakit na osteoarthrosis, pinagpatuloy pa rin niya ang paglalakbay sa buong daigdig bagaman madalang siyang maglakad sa publiko.

Kamatayan at libing

baguhin

Isinugod sa ospital si Papa Juan Pablo II dahil sa kahirapan sa paghinga dulot ng trangkaso noong 1 Pebrero 2005.[105] Lumabas siya ng ospital noong 10 Pebrero, ngunit naospital uli siya dahil sa kahirapan sa paghinga dalawang linggo ang lumipas, at doon siya ginawan ng tracheotomy.[106] Noong 31 Marso 2005, dulot ng impeksiyon sa daanan ng ihi,[107] nagkaroon siya ng septic shock, isang impeksiyon na may kasamang mataas na lagnat at mababang presyon ng dugo. Sa kabila nito, hindi siya inospital. Sa halip, nanatili siya sa kaniyang pribadong tirahan, kung saan binantayang maigi ang kaniyang kalusugan ng isang grupo ng mga kasangguni. Nagbigay ito ng hudyat na naniniwala ang Papa at ang kaniyang mga malapit sa kaniya na nalalapit na ang kaniyang kamatayan. Hiniling ng papa na siya ay bawian ng buhay sa Vatican.[107] Sa araw ding iyon, ipinahayag ng Vatican na binigyan na si Papa Juan Pablo II ng Pagpapahid ng Maysakit. Sa mga huling araw ng buhay ng Papa, nananatiling nakasindi ang mga ilaw buong gabi sa kaniyang silid kung saan siya ay nakaratay sa pinakatuktok na palapag ng Palasyong Apostoliko. Mahigit sampung libong mga katao ang dumagsa at nakipagpuyatan sa Plaza San Pedro at sa mga kalapit na mga kalsada ng dalawang araw. Noong nalaman ito ng Papa, di-umanong binanggit niya ang mga katagang ito: "Hinahanap ko kayo, at ngayong pumaroon kayo sa akin, at ako ay nagpapasalamat."[108]

Noong Sabado, 2 Abril 2005, bandang 15:30 CEST, nagsalita si Juan Pablo II ng kaniyang mga huling salita sa kanyang mga lingkod sa wikang Polako, , "Pozwólcie mi odejść do domu Ojca" ("Pabayaan ninyo akong lumisan tungo sa tahanan ng Ama"). Matapos ang apat na oras, siya ay na-comatose.[108][109] Sa loob ng kaniyang silid ay isinagawa ang Misa ng Pangalawang Linggo ng Pagkabuhay, at ang paggunita sa kanonisasyon ni Santa Maria Faustina noong 30 Abril 2000. Kasama sa kaniyang tabi ay isang kardinal galing Ukraina na nakasama ang Papa sa pagsisilbi bilang mga pari sa Polonya, mga madreng Polako na kasapi ng Kongregasyon ng mga Lingkod na Babae ng Pinakabanal na Poso ni Jesus, na siyang nagpapatakbo ng sambahayan ng Papa.

Pumanaw si Papa San Juan Pablo II noong 2 Abril 2005, sa kaniyang pribadong silid bandang 21:37 CEST (19:37 UTC), dahil sa atake sa puso dulot ng labis na mababang presyon ng dugo (hypotension) at ang tuluyang pagbagsak ng kaniyang sistema ng sirkulasyon dulot ng septic shock, apatnaput anim na araw bago ang kaniyang ika-85 na kaarawan.[109][110][111] Pinatunayan ang kanyang kamatayan noong ang de koryenteng paraang pagsisiyasat sa puso ay nagpakita ng tuwirang linya sa higit ng dalawampung minuto. Wala ang mga malapit na pamilya ni Juan Pablo noong siya ay pumanaw, at nakalarawan ang kaniyang mga damdamin sa kaniyang isinulat na Huling Habilin noong 2000.[112] Inamin ni Stanisław Dziwisz na hindi niya sinunog ang mga personal na liham ng papa, taliwas sa pagiging bahagi ito ng huling habilin.[113]

Ang mga ritwal at tradisyong ginawa sa pagkamatay ng papa ay ginagawa na noon pa mang gitnang panahon. Ang Seremonya ng Bisitasyon ay ginawa mula 4 hanggang 7 Abril 2005 sa Basilika San Pedro. Nailantad sa Habilin ni Papa Juan Pablo II na inilimbag noong 7 Abril 2005[114] na nais ng Papa na mailibing sa kaniyang tinubuang Polonya, ngunit iniwan niya ang huling desisyon sa Kolehiyo ng mga Kardinal, na siyang nagnanais mailibing ang Papa sa ilalim ng Basilika San Pedro, bilang pagpupugay sa kahilingan ng Papa na mailagay sa "hubad na lupa."

Ang Misa ng Requiem ay idinaos noong 8 Abril 2005, at siyang sinasabi na nakapagtala ng pandaigdig na rekord sa dami ng dumalo at sa mga bumisitang mga puno ng estado sa libing.[99][115][116][117] Naging pinakamalaking itong pagtitipon ng mga puno ng estado sa kasaysayan, na nilagpasan ang mga libing ni Winston Churchill noong 1965 at ni Josip Broz Tito noong 1980. Sumabay sa mga mananampalatayang nakilibing ang apat na hari, limang reyna, humigit-kumulang 70 presidente at punong ministro, at mahigit 14 puno ng relihiyon.[115] Marahil ito ang naging pinakamalaking peregrinong Cristiano na idinaos, kung saan tinatayang lagpas apat na libo ang nagtipon sa loob at sa paligid ng Lungsod ng Vatican.[99][116][117][118]

Ang Dekano ng Kolehiyo ng mga Kardinal, si Kardinal Joseph Ratzinger, ang namuno sa seremonya. Inilibing ang labi ni Juan Pablo II sa mga grotto sa ilalim ng basilika, sa Libingan ng mga Papa. Inilagay ang kaniyang mga labi sa kaparehong alkoba na dating kinalalagyan ng mga labi ni Papa Juan XXIII.

Mga postumong pagkilala

baguhin

"Ang Dakila"

baguhin

Pagpanaw ni Juan Pablo II, marami-raming mga klerigo at mga lego sa Vatican at maging sa buong mundo[70][99][119] ang nagsimulang bansagin ang yumaong papa bilang "Juan Ang Dakila" o "John The Great". Siya lang ang pang-apat na papa na may ganoong pagkilala, at kauna-unahan mula ng unang milenyo.[70][119][120][121] Ayon sa mga iskolar ng Canon Law, walang opisyal na proseso ang pagbansag sa isang papa bilang "Dakila"; ang paggamit ng titulong iyon ay siya lamang naitatag mula sa tanyag at patuloy na paggamit,[99][122][123] gaya ng paggamit nito sa mga lider na sekular tulad ni Alexander III ng Macedon na tinawag na Alexander Ang Dakila. Ang tatlong papa na nauna nang binansagang "Dakila" ay si Leo I, na namuno noong 440-460 at siyang naghikayat kay Attila ang Hun na umatras mula Roman; si Gregorio I, 590-604, na siyang ipinangalan ang Awiting Gregoriano; at si Papa Nicholas I, 858-867.[119]

Tinawag siya ng kaniyang kahaliling si Papa Emeritus Benedicto XVI bilang "ang dakilang Papa Juan Pablo II" sa kaniyang unang talumpati sa loggia ng Basilika San Pedro, at binansagan naman ni Angelo Cardinal Sodano si Juan Pablo bilang "Ang Dakila" sa kaniyang inilimbag na isinulat na homiliya para sa misa na idinaos para sa libing ng yumaong papa.[124][125]

Simula noong kaniyang pagbibigay ng sermon sa libing ni Juan Pablo II, pinagpatuloy ni Papa Benedicto XVI na tawagin si Juan Pablo II bilang "Ang Dakila." Noong Ika-20 Pandaigdigang Araw ng Kabataan sa Alemanya noong 2005, sinabi ni Papa Benedicto XVI sa wikang Polako na tinubuang wika ng yumaong papa na, "Gaya ng sasabihin ng Dakilang Papa Juan Pablo II: Panatilihing buhay ang alab ng pananampalataya sa inyong buhay at sa inyong mga tao." Noong Mayo 2006, binisita ni Papa Benedicto XVI ang Polonya, na tinubuang bansa ni Juan Pablo. Sa kaniyang pagbisita, paulit-ulit niyang tinutukoy ang tungkol sa "dakilang Juan Pablo" at "aking dakilang hinalinhan".[126]

Dalawang mga pahayagan ang nagbansag sa kaniya bilang "Ang Dakila" o "Ang Pinakadakila". Tinawag siyang "Ang Pinakadakila" ng Corriere della Sera, isang pahayagang Italyano,[kailangan ng sanggunian] habang tinawag naman siyang "Juan Pablo II ang Dakila" ng The Southern Cross na pahayagang Katoliko naman galing Timog Aprika.[127] Dalawang paaralang Katoliko ang ipinangalan sa kaniya gamit ang titulong ito; ang John Paul the Great Catholic University (Katolikong Unibersidad ng Juan Pablo Ang Dakila) at ang John Paul The Great Catholic High School (Mataas na Paaralang Katoliko ng Juan Pablo Ang Dakila) sa Virginia, Estados Unidos.

Beatipikasyon

baguhin

Dahil sa kaniyang pagkapukaw mula sa mga tawag ng "Santo Subito!" ("Gawin Agad Siyang Santo!") ng mga taong nagtipon sa Misa ng libing na siya niyang pinamunuan,[128][129][130][131] agad na sinimulan ni Benedicto XVI ang proseso ng beatipikasyon, taliwas sa kinaugaliang patakaran na kailangang palipasin muna ang limang taon pagkatapos ang pagpanaw ng isang tao bago simulan ang proseso ng kaniyang beatipikasyon.[129][130][132][133] Binanggit ni Camillo Ruini, Vicar General ng Diyosesis ng Roma na siyang responsable sa pagtataguyod ng katuwiran ng kanonisasyon sa sinumang pumanaw sa diyosesis na iyon, na dahil sa isang "bukod-tanging kalagayan" maaaring talikdan ang panahon ng paghihintay.[10][99][134] Ang nasabing kapasiyahan ay ipinahayag noong 13 Mayo 2005, sa Pista ng Ina ng Fatima at sa ika-24 anibersaryo ng tangkang pagpatay kay Juan Pablo II sa Plaza San Pedro.[135]

Noong mga unang araw ng 2006, napabalitaan na iniimbestigahan ng Vatican ang posibleng himala na ipinaratang kay Juan Pablo II. Dito napabalitaan si Madre Marie Simon-Pierre, isang madreng Pranses at miyembro ng Congregation of Little Sisters of Catholic Maternity Wards, at nakaratay dahil sa Karamdaman ni Parkinson, ang nakaranas ng "buo at habangbuhay na kagalingan matapos siyang ipanalangin ng mga kasapi ng kaniyang komunidad sa pamamagitan ni Papa Juan Pablo II".[74][99][128][130][136][137] Bandang Mayo 2008, nakakapagtrabaho nang muli si Madre Marie-Simon-Pierre, na siyang 46 taong gulang ng mga araw na iyon,[128][130] sa isang ospital ng paanakan na pinapatakbo ng kaniyang institusyong panrelihiyon.[133][138][139][140]

"Ako ay may karamdaman at ngayon ay gumaling na", sabi niya sa isang mamamahayag na si Garry Shaw. "Napagaling ako, pero ipapaubaya ko ito sa simbahan kung ituturing nila itong himala o hindi."[138][139]

Noong 28 Mayo 2006, idinaos ni Papa Benedicto XVI ang Misa sa harap ng tinatayang 900,000 katao sa Polonya. Sa kaniyang sermon, naghikayat siya ng panalangin para sa maagang kanonisasyon ni Juan Pablo II at binanggit na umaasa siya na magaganap ang kanonisasyon "sa nalalapit na hinaharap."[138][141]

Noong Enero 2007, pinahayag ni Stanisław Cardinal Dziwisz ng Kraków at dating kalihim ng yumaong Papa, na ang bahagi ng pakikipagpapanayam sa proseso ng beatipikasyon sa Italya at Polonya ay nalalapit nang magtapos.[99][138][142] Noong Pebrero 2007, ang mga relikiya ni Juan Pablo II, na piraso ng puting sutana na madalas suutin ng papa, ay malayang pinamahagi kasama ang mga kard ng panalangin para sa katuwirang ito, gaya ng kinaugalian matapos ang pagpanaw ng isang mala-santong Katoliko.[143][144] Noong 8 Marso 2007, pinahayag ng Vicariate ng Roma na ang bahagi ng diyosesis sa proseso ng beatipikasyon ni Juan Pablo ay nagwakas na. Matapos ang isang seremonya na idinaos noong 2 Abril 2007, na pangalawang anibersaryo ng pagpanaw ng papa, isinunod ang proseso sa masusi at hiwalay na pagsisiyasat ng mga komite mga kasaping lego, klerigo at episkopal ng Kongregasyon para sa Katuwiran ng mga Santo.[138][142][129] Sa ikaapat na anibersaryo ng pagpanaw ni Papa Juan Pablo II, noong 2 Abril 2009, ipinahayag ni Kardinal Dziwisz sa mga mamamahayag ang ukol sa napabalitang himala na naganap sa puntod ng yumaong papa sa Basilika San Pedro.[139][145][146][147] Isang siyam na taong gulang na batang lalaki galing Gdańsk, Polonya, na may kanser sa bato at hindi na makalakad, ang bumisita sa puntod kasama ang kaniyang mga magulang. Sa kanilang paglisan mula sa Basilika San Pedro, binanggit ng bata sa kaniyang magulang na, "gusto kong maglakad", at nagsimula nang maglakad ng normal.[145][146][147][148] Noong 16 Nobyembre 2009, isang lupon ng mga tagapagsuri sa Kongregasyon para sa Katuwiran ng mga Santo ang nagkaisang bumoto na nagkaroon si Papa Juan Pablo II ng isang buhay na may dakilang kabutihan.[149][150] Noong 19 Disyembre 2009, nilagdaan ni Papa Benedicto XVI ang una sa dalawang batas na kailangan para sa beatipikasyon at idineklara si Juan Pablo II bilang "Benerable", at ipinahayag niya na nabuhay ang yumaong santo na may buhay na dakila at banal.[149][150] Ang pangalawang boto at ang pangalawang lalagdaang batas ay ukol sa pagpapatunay ng unang himala, ang pagpapagaling kay Madre Marie Simon-Pierre, isang madreng Pranses, mula sa Karamdaman ni Parkinson. Sa oras na malagdaan ang pangalawang batas, ang positio (ang pag-uulat ng katuwiran, kasama ang dokumentasyon ukol sa kaniyang buhay at mga sinulat at kasama ang impormasyon ukol sa katuwiran) ay buo na.[150] Simula dito, maaari na siyang mabeatipika.[149][150] May mga naghaka-haka na maaari siyang mabeatipika sa buwan ng ika-32 anibersaryo ng kaniyang pagkakahalal noong 1978, sa Oktubre 2010. Gaya ng napansin ni Monsignor Oder, ang katuwirang ito ay maaaring maging posible kung malagdaan ng maaga ni Benedicto XVI ang pangalawang batas, at ipinahayag na ang postumong himalang direktang mapaparatang sa kaniyang pamamagitan ay naganap na, na siyang magpapabuo ng positio.

Ipinahayag ng Vatican noong 14 Enero 2011 na nakumpirma ni Papa Benedicto XVI ang himalang naganap kay Madre Marie Simon-Pierre, at ang beatipikasyon kay Juan Pablo II ay gaganapin sa 1 Mayo, sa Kapistahan ng Banal na Awa.[151] Ginugunita 1 Mayo sa mga bansang dating komunista, tulad ng Polonya at ilan sa mga bansa sa Kanlurang Europa, bilang Araw ng Mayo, at kinikilala si Papa Juan Pablo II sa kaniyang mga ambag tungo sa mapayapang paglisan ng komunismo.[70][71] Noong Marso 2011, inilabas ang gintong 1000 złoty (nagkakahalagang US$350 o PhP16,500) na may imahe ng Papa para gunitain ang kaniyang beatipikasyon.[152]

Noong 29 Abril 2011, inilabas ang ataul ni Papa Juan Pablo II mula sa mga grotto sa ilalim ng Basilika San Pedro, ilang araw bago ang kaniyang beatipikasyon, habang nagsisidagsaan na ang mahigit sampung libong katao sa Roma para sa isa sa mga pinakamalaking kaganapan mula ng kaniyang libing.[153] Ang mga labi ni Juan Pablo II (sa nakasarang ataul) ay inilagay sa pangunahing altar ng Basilika, kung saan maaaring magbigay-galang ang mga mananampalataya bago at pagkatapos ang misa ng batipikasyon sa Plaza San Pedro noong 1 Mayo 2011. Noong 3 Mayo 2011, inilibing muli si Papa Juan Pablo II sa marmol na altar sa Kapilya ng Pier Paolo Cristofari ng San Sebastian, kung saan din inilibing si Papa Inocencio XI. Ang mas tanyag na lokasyong ito, na katabi ng Kapilya ng Pietà, ang Kapilya ng Pinagpalang Sakramento, at sa mga istatwa ng mga Papang sina Pio XI at Pio XII, ay sinadya upang mas maraming mga peregrino ang makabisita sa kaniyang bantayog.

Pinatotoo ni Marco Fidel Rojas, alkalde ng Huila, Colombia, na "himala siyang pinagaling" mula sa Karamdaman ni Parkinson sa pamamagitan ni Juan Pablo II. Ipinagtibay ng mga duktor ni G. Rojas ang kagalingang ito, at ang dokumentasyong ito ay ipinadala sa opisina ng katuwiran ng pagkasanto sa Vatican, isang kadahilanan na maaaring magdulot ng agarang kanonisasyon ni Juan Pablo.[154]

Kanonisasyon

baguhin

Kinakailangan na mayroon ang isang kandidato na dalawang himala na pinaparatang sa kaniya bago siya pumasa sa pagiging santo o kanonisasyon.

Ayon sa isang artikulo ng Cathonlic News Service (CNS) na pinetsa sa 23 Abril 2013, ang pagkakapahayag ng komisyon ng mga manggagamot sa Vatican, na mayroong isang kagalingan na hindi maipaliwanag ng agham, na isang kinakailangan para opisyal na maidokumento ang isang sinasabing himala.[155][156][157] Sinasabing naganap ang isang himala noong katatapos pa lang ibeatipika ang Papa noong 1 Mayo 2011, ng kaniyang kahaliling si Papa Benedicto XVI. Ito ay ang napaulat na kagalingan ng isang babaeng taga Costa Rica na si Floribeth Mora mula sa brain aneurysm, kung saan tinaninan na siya ng buhay, at ang kagalingan na ito ay naganap mismo sa araw ng beatipikasyon ni Juan Pablo.[158] Pinag-aralan ng isang panel ng mga bihasang teologo sa Vatican ang ebidensya, at natiyak nila na ito ay direktang maipaparatang sa pagpapagitan kay Juan Pablo II, at kinilala nila ito bilang isang himala.[156][157] Ang susunod na proseso ay gagawin ng mga Kardinal na kasapi ng Kongregasyon para sa Katuwiran ng mga Santo, kung saan magbibigay sila ng mga palagay kay Papa Francisco, na siyang magpapasiya kung lalagdaan at ipoproklama niya ang dekreto at magtatakda ng petsa para sa kanonisasyon.[156][157][159]

Noong 4 Hulyo 2013, kinumpirma ni Papa Francisco ang kaniyang pag-apruba sa kanonisasyon ni Juan Pablo II, tanda ng kaniyang pagkilala sa pangalawang himala na pinaratang sa pagpapagitan sa yumaong papa. Kinanonisa si Juan Pablo kasabay ni Juan XXIII.[7][160] Itinakda ang petsa ng kanonisasyon sa 27 Abril 2014, Linggo ng Banal na Awa.[161][162]

Noong Lunes, 27 Enero 2014, napaulat na ninakaw ang isang reliko ng yuamong papa, ang isang botelya na may lamang dugo ni Juan Pablo II, mula sa Simbahan ng San Pietro della Ienca sa Rehiyong Abruzzo ng gitnang Italya. Sa rehiyong ito kinagawian ng papa na magbakasyon para sa skiing. Dahil mayron lamang tatlong reliko na naglalaman ng kaniyang dugo, at walang ibang mga gamit ang nagalaw, at halos imposible diumano kung hindi mahirap ang pagbebenta dito, naniwala ang mga nag-iimbestigang kapulisang Italyano na ito ang motibo ng pagnanakaw ay para magamit ang dugo sa isang ritwal ng demonyo.[163] Dalawang katao ang umamin sa krimen, at isang relikong bakal at isang ninakaw na krus ang nakuha mula sa drug treatment facility sa L'Aquila, 75 milya silangan ng Roma, noong 30 Enero. Ngunit nawawala pa rin ang mismong reliko mula sa simbahan, 13 milya hilaga ng L'Aquila. Hinalughog ng mga siyentipikong pulis ang lugar. Nabawi din ang dugo, noong nakita ito sa basurahan malapit sa kung saan nakita din ang sisidlan na pinaglagyan ng mga reliko.

Ang nagbigay ng botelya sa Simbahan sa L'Aquila ay ang Polakong Kardinal na si Stanislaw Dziwisz, ang kasalukuyang Arsobispo ng Krakow (kung saan nanilbihan si Juan Pablo II bilang Arsobispo bago siya naging papa) at ang dating prefect at personal na kalihim ng yumaong Papa..[164]

Ang misa para sa kanonisasyon ng mga Papang si Juan Pablo II at Juan XXIII ay pinasinayaan ni Papa Francisco, kasama si Papa Emeritus Benedict XVI, noong Linggo, 27 Abril 2014, Linggo ng Banal na Awa, sa Plaza San Pedro sa Vatican. (Namatay si Papa Juan Pablo sa vigil ng Linggo ng Banal na Awa noong 2005). Tinatayang 150 mga karinal at 700 mga obispo ang dumalo sa Misa, at humigit kumulang 500,000 katao ang dumalo kasama ang 300,000 na iba pang nanood mula sa mga video screen na nakakalat sa Roma.[165]

Mga sanggunian

baguhin
  1. ↑ "John Paul the Great Catholic University".
  2. ↑ Evert, Jason (2014). Saint John Paul the Great: His Five Loves. Ignatius Press. Inarkibo mula sa orihinal noong 2014-04-12. Nakuha noong 2014-05-15.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Lenczowski, John. "Public Diplomacy and the Lessons of the Soviet Collapse", 2002
  4. ↑ David M. Cheney (29 Hulyo 2012). "Pope John Paul II (Bl. Karol Józef Wojtyła)". [Catholic-Hierarchy]. Nakuha noong 4 Agosto 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Odone, Cristina — Catholic Herald", 1991
  6. ↑ Geller, Uri — The Jewish Telegraph, 7 July 2000
  7. ↑ 7.0 7.1 "Report: Pope Francis Says John Paul II to Be Canonized April 27". National Catholic Register. 3 September 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 5 Nobiyembre 2013. Nakuha noong 6 September 2013. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong) Naka-arkibo 5 November 2013[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  8. ↑ "Vatican declares Popes John Paul II and John XXIII saints". BBC News. British Broadcasting Corporation. 27 Abril 2014. Nakuha noong 27 Abril 2014. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |newspaper= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 "John Paul II Biography (1920–2005)". A&E Television Networks. Inarkibo mula sa orihinal noong 25 Disyembre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 "His Holiness John Paul II : Short Biography". Vatican Press Office. 30 Hunyo 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 "CNN Report Pope John Paul II 1920–2005". CNN. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ Catholic Online (2012). "Family Genealogy of Blessed Pope John Paul II". catholic.org. Nakuha noong 3 Pebrero 2012. Family Genealogy of Blessed Pope John Paul II{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 "Karol Wojtyła (Pope John Paul II) Timeline". Christian Broadcasting Network. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ 14.0 14.1 Stourton 2006, p. 11.
  15. ↑ 15.0 15.1 Stourton 2006, p. 25.
  16. ↑ Svidercoschi, Gian Franco. "The Jewish "Roots" of Karol Wojtyła". Vatican.Va. Nakuha noong 3 Hulyo 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 17.4 Kuhiwczak, Piotr (1 Enero 2007). "A Literary Pope". Polish Radio. Nakuha noong 1 Mayo 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ Grosjean, François (1982). Life With Two Languages (ika-8 (na) edisyon). United States: Harvard University Press. p. 286. ISBN 978-0-674-53092-8. Nakuha noong 6 Hulyo 2013.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ 19.0 19.1 Stourton 2006, p. 60.
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 20.3 20.4 Stourton 2006, p. 63.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 Weigel 2001, p. 71.
  22. ↑ 22.0 22.1 22.2 22.3 Davies 2004, pp. 253–254.
  23. ↑ 23.0 23.1 Weigel 2001, pp. 71–21.
  24. ↑ Weigel 2001, p. 75.
  25. ↑ 25.0 25.1 "Profile of Edith Zierier (1946)". Voices of the Holocaust. 2000 Paul V. Galvin Library, Illinois Institute of Technology. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Abril 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ "CNN Live event transcript". CNN. 8 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  27. ↑ Roberts, Genevieve., "The Death of Pope John Paul II: `He Saved My Life — with Tea & Bread'", The Independent, 3 April 2005. Retrieved 17 June 2007.
  28. ↑ Cohen, Roger (2011). "John Paul II met with Edith Zierer: The Polish Seminary Student and the Jewish Girl He Saved". International Herald Tribune. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 Pebrero 2014. Nakuha noong 28 Enero 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  29. ↑ Stourton 2006, p. 71.
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 30.3 30.4 30.5 30.6 30.7 30.8 "His Holiness John Paul II, Biography, Pre-Pontificate". Holy See. Nakuha noong 1 Enero 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  31. ↑ http://www.vatican.va/news_services/press/documentazione/documents/santopadre_biografie/giovanni_paolo_ii_biografia_prepontificato_en.html#1948 Accessed 6 October 2012. Bagaman inaprubahan ang kaniyang gawang doktoral noong Hunyo 1948, tinanggihan siyang bigyan ng degree dahil hindi siya makapagbayad ng pag-imprenta sa kaniyang teksto batay sa patakarang Angelicum. Noong Disyembre 1948, isang binagong teksto ng kaniyang disertasyon ay inaprubahan ng pakultad ng teolohiya ng Unibersidad ng Jagiellonian, at nabigyan din si Wojtyła ng degree'.
  32. ↑ "RELAZIONE DEL RETTORE MAGNIFICO A.A. 2011–2012". Pust.it. Inarkibo mula sa orihinal noong 25 Agosto 2011. Nakuha noong 23 Hunyo 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 25 August 2011[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  33. ↑ Kwitny, Jonathan (Marso 1997). Man of the Century: The Life and Times of Pope John Paul II. New York: Henry Holt and Company. p. 768. ISBN 978-0-8050-2688-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  34. ↑ Zahn, Paula (17 Hunyo 2002). "Padre Pio Granted Sainthood". CNN. Nakuha noong 19 Enero 2008.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  35. ↑ 35.0 35.1 Maxwell-Stuart 2006, p. 233.
  36. ↑ "Pope John Paul II: A Light for the World". United States Council of Catholic Bishops. 2003. Inarkibo mula sa orihinal noong 24 Hunyo 2011. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  37. ↑ Stourton 2006, p. 97.
  38. ↑ "Highlights on the life of Karol Wojtiła". Vatican.va. Nakuha noong 23 Hunyo 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  39. ↑ Destined for Liberty: The Human Person in the Philosophy of Karol Wojtyła/John Paul II. Books.google.com. 2000. ISBN 9780813209852. Nakuha noong 23 Hunyo 2013.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  40. ↑ Walsh, Michael (1994). John Paul II: A Biography. London: HarperCollins. pp. 20–21. ISBN 978-0-00-215993-7.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  41. ↑ 41.0 41.1 41.2 "John Paul II to Publish First Poetic Work as Pope". ZENIT Innovative Media, Inc. 7 Enero 2003. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  42. ↑ Wojtyła 1981.
  43. ↑ Witness to Hope; The Biography of Pope John Paul II, by George Weigel. New York: Cliff Street Books/Harper Collins, 1999. p. 992.
  44. ↑ THEY CALL HIM "WUJEK". Article from: St Louis Post-Dispatch (MO) | 24 January 1999 | Rice, Patricia
  45. ↑ John Paul II, Pope (2004). Rise, Let Us Be On Our Way. 2004 Warner Books. ISBN 978-0-446-57781-6. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  46. ↑ Stourton 2006, p. 103.
  47. ↑ O'Malley, John W. (2008). What Happened at Vatican II. Cambridge, Massachusetts: Harvard University press. pp. 204–205. ISBN 978-0-674-03169-2.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  48. ↑ Crosby, John F. (2000). Gneuhs, Geoffrey (pat.). "John Paul II's Vision of Sexuality and Marriage: The Mystery of "Fair Love"". The Legacy of Pope John Paul II: His Contribution to Catholic Thought. Crossroad: 54. ISBN 978-0-8245-1831-8.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  49. ↑ 49.0 49.1 "Short biography". vatican.va. Nakuha noong 25 Oktubre 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  50. ↑ 50.0 50.1 50.2 50.3 50.4 "John Paul II: A Strong Moral Vision". CNN. 11 Pebrero 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  51. ↑ "Humanae Vitæ". 25 Hulyo 1968. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  52. ↑ "A "Foreign" Pope". Time magazine. 30 October 1978. p. 1. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 Nobiyembre 2007. Nakuha noong 1 January 2009. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong) Naka-arkibo 4 November 2007[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  53. ↑ 53.0 53.1 53.2 53.3 "A "Foreign" Pope". Time magazine. 30 Oktubre 1978. p. 4. Inarkibo mula sa orihinal noong 15 Agosto 2007. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 15 August 2007[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  54. ↑ 54.0 54.1 54.2 54.3 54.4 Maxwell-Stuart 2006, p. 234.
  55. ↑ New York Times News Service (2012). "Biggest Papal Gathering | Millions Flock to Papal Mass in Manila, Gathering is Called the Largest the Pope Has Seen at a Service — Baltimore Sun". articles.baltimoresun.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 2012-09-24. Nakuha noong 29 Enero 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 2012-09-24 sa Wayback Machine.
  56. ↑ 56.0 56.1 "The Philippines, 1995: Pope Dreams of "The Third Millennium of Asia"". AsiaNews. 4 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  57. ↑ The Associated Press (2011). "CBN Pope John Paul II Timeline — CBN.com Spiritual Life". cbn.com. Nakuha noong 28 Hunyo 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  58. ↑ Thompson, Ginger (30 Hulyo 2002). "Pope to Visit a Mexico Divided Over His Teachings". The New York Times. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  59. ↑ "Irish Remember the 1979 Papal Visit". BBC News. 2 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  60. ↑ "BBC ON THIS DAY | 29 | 1982: Pope makes historic visit to Canterbury". BBC News. 29 Mayo 1982. Nakuha noong 23 Hunyo 2013. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  61. ↑ Abbott, Elizabeth (1988). Haiti: The Duvalier Years. McGraw Hill Book Company. pp. 260–262. ISBN 978-0-07-046029-4.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  62. ↑ 62.0 62.1 62.2 "Pope Pleads for Harmony between Faiths". BBC News. 24 Pebrero 2000. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  63. ↑ 63.0 63.1 Plett, Barbara (7 Mayo 2001). "Mosque visit crowns Pope's tour". BBC News. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  64. ↑ "2000: Pope Prays for Holocaust Forgiveness". BBC News. 26 Marso 2000. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  65. ↑ Klenicki, Rabbi Leon (13 April 2006). "Pope John Paul II's Visit to Jordan, Israel and the Palestinian Authority: A Pilgrimage of Prayer, Hope and Reconciliation" (PDF). Anti-Defamation League. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 29 Septiyembre 2013. Nakuha noong 1 January 2009. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (tulong) Naka-arkibo 29 September 2013[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  66. ↑ Henneberger, Melinda (21 Setyembre 2001). "Pope to Leave for Kazakhstan and Armenia This Weekend". The New York Times. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  67. ↑ 67.0 67.1 "1979: Millions Cheer as the Pope Comes Home". from "On This Day, 2 June 1979,". BBC News. 2 Hunyo 1979. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  68. ↑ 68.0 68.1 Angelo M. Codevilla, "Political Warfare: A Set of Means for Achieving Political Ends", in Waller, ed., Strategic Influence: Public Diplomacy, Counterpropaganda and Political Warfare (IWP Press, 2008.)
  69. ↑ John Lewis Gaddis, The Cold War: A New History', p. 193, Penguin Books (2006), ISBN 978-0-143-03827-6
  70. ↑ 70.0 70.1 70.2 70.3 70.4 70.5 70.6 Bottum, Joseph (18 Abril 2005). "John Paul the Great". Weekly Standard. pp. 1–2. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Hulyo 2009. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 6 July 2009[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  71. ↑ 71.0 71.1 71.2 71.3 CBC News Online (Abril 2005). "Pope Stared Down Communism in His Homeland — and Won". Religion News Service. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  72. ↑ 72.0 72.1 72.2 "Gorbachev: Pope John Paul II was an 'Example to All of Us'". CNN. 4 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  73. ↑ 73.0 73.1 73.2 Domínguez 2005.
  74. ↑ 74.0 74.1 Lewis, Paul (28 Hulyo 1982). "Italy's Mysterious Deepening Bank Scandal". The New York Times. ISSN 0362-4331. Nakuha noong 25 Enero 2012.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  75. ↑ Lawrence M. Salinger (2005). Encyclopedia of White-Collar & Corporate Crime. Sage. ISBN 978-0-7619-3004-4. Nakuha noong 25 Enero 2012.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  76. ↑ Mark Riebling. "Mark Riebling, "Reagan's Pope: The Cold War Alliance of Ronald Reagan and Pope John Paul II." ',National Review',, 7 April 2005". Article.nationalreview.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 Hulyo 2012. Nakuha noong 12 Setyembre 2010.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 1 Hulyo 2012 at Archive.is
  77. ↑ "The first world leader". The Guardian. 4 Abril 2005. Nakuha noong 4 Nobyembre 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  78. ↑ The Associated Press (2012). "Poles worried, proud of Pope John Paul II 10/13/03". web.archive.org. Inarkibo mula sa orihinal noong 4 Abril 2004. Nakuha noong 28 Enero 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  79. ↑ "Address of Pope John Paul II to the Honorable George W. Bush President of the United States of America Friday, 4 June 2004" Vatican.va 4 June 2004 Retrieved 19 August 2011
  80. ↑ Nieślubne dziecko Jana Pawła II. Kulisy esbeckiej prowokacji Dziennik, 4 October 2013
  81. ↑ "1981 Year in Review: Pope John Paul II Assassination (sic) Attempt". United Press International (UPI). 1981.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  82. ↑ 82.0 82.1 Lee, Martin A. (14 Mayo 2001). "The 1981 Assassination Attempt of Pope John Paul II, The Grey Wolves, and Turkish & U.S. Government Intelligence Agencies". 2001, 2009 San Francisco Bay Guardian. pp. 23, 25. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  83. ↑ Time Magazine 1982-01-25, p. 1.
  84. ↑ Lo Scapolare del Carmelo Published by Shalom, 2005, ISBN 978-88-8404-081-7, page 6
  85. ↑ 85.0 85.1 Dziwisz 2001.
  86. ↑ Bertone 2000–2009.
  87. ↑ Simpson, Victor L. (2 Marso 2006). "Italian Panel: Soviets Behind Pope Attack". 2006 The Associated Press. Inarkibo mula sa orihinal noong 12 Disyembre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  88. ↑ 88.0 88.1 88.2 "Pope John Paul 'Wounded' in 1982". BBC News. 16 Oktubre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  89. ↑ 89.0 89.1 89.2 ""Pope John Paul Injured in 1982 Knife Attack", says Aide". 1982–2009 CBC News. 16 Oktubre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  90. ↑ 90.0 90.1 90.2 "John Paul was Wounded in 1982 Stabbing, Aide Reveals". 1982–2009 Reuters. Reuters News Release. 15 Oktubre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  91. ↑ 91.0 91.1 91.2 Hebblethwaite 1995, p. 95.
  92. ↑ McDermott, Terry (1 Setyembre 2002). "The Plot". 2002–2009 Los Angeles Times. Inarkibo mula sa orihinal noong 12 Abril 2003. Nakuha noong 1 Enero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 12 April 2003[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  93. ↑ Publishers Weekly, review of 'Spies in the Vatican', 11 May 2009
  94. ↑ Pope John Paul II 2005, p. 1.
  95. ↑ Caroll, Rory (13 Marso 200). "Pope says sorry for sins of church". The Guardian. London: The Guardian. Nakuha noong 14 Enero 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  96. ↑ BBC News. "Pope issues apology". BBC. Nakuha noong 14 Enero 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  97. ↑ BBC News (12 Marso 2000). "Pope apologises for Church sins". BBC News. Nakuha noong 14 Enero 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  98. ↑ Robinson, B A (7 March 2000). "Apologies by Pope John Paul II". Ontario Consultants. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Nobiyembre 2012. Nakuha noong 14 January 2013. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong)
  99. ↑ 99.0 99.1 99.2 99.3 99.4 99.5 99.6 99.7 Weeke, Stephen (31 Marso 2006). "Perhaps 'Saint John Paul the Great?'". msnbc World News. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  100. ↑ Adherents (2011). "The Religion of Galileo Galilei, Astronomer and Scientist". National & World Religion Statistics. Inarkibo mula sa orihinal noong 29 Hunyo 2011. Nakuha noong 12 Hulyo 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 29 June 2011[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  101. ↑ "Pope Sends His First E-Mail — An Apology". BBC News Europe. 23 Nobyembre 2001. Nakuha noong 30 Enero 2012. from a laptop in the Vatican's frescoed Clementine Hall the 81-year-old pontiff transmitted the message, his first 'virtual' apology.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  102. ↑ "Cardinal Ratti New Pope as Pius XI". The New York Times. 7 Pebrero 1922. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  103. ↑ "Cardinal Ratti New Pope as Pius XI, Full Article" (PDF). The New York Times. 7 Pebrero 1922. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  104. ↑ "Profile: Pope John Paul II". BBC News. Pebrero 2005. Nakuha noong 29 Enero 2012.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  105. ↑ "Europe | Pope John Paul rushed to hospital". BBC News. 2 Pebrero 2005. Nakuha noong 17 Pebrero 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  106. ↑ "Pope John Paul resting; breathing on own following tracheotomy". Catholic News Agency. 25 Pebrero 2005. Nakuha noong 17 Pebrero 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  107. ↑ 107.0 107.1 BBC 2005-04-01.
  108. ↑ 108.0 108.1 "Final Days, Last Words of Pope John Paul II". Catholic World News (CWN). 20 Setyembre 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  109. ↑ 109.0 109.1 "John Paul's Last Words Revealed". 2005–2009 BBC News. 18 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  110. ↑ Pisa, Nick (18 Marso 2006). "Vatican hid Pope's Parkinson's Disease Diagnosis for 12 Years". Daily Telegraph. London. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  111. ↑ Navarro-Valls 2 April 2005.
  112. ↑ Stourton 2006, p. 320.
  113. ↑ "Pope aide 'has not burned papers'". BBC News. 5 Hunyo 2005. Nakuha noong 12 Agosto 2013. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |newspaper= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  114. ↑ "ZENIT: John Paul II's Last Will and Testament". 2004–2008 Innovative Media, Inc. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  115. ↑ 115.0 115.1 ""Pope John Paul II Buried in Vatican Crypt-Millions around the World Watch Funeral"". CNN. Inarkibo mula sa orihinal noong 13 Hunyo 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  116. ↑ 116.0 116.1 "The Independent:"Millions Mourn Pope at History's Largest Ever Funeral"". London: 2005,2009 Independent News and Media Limited. 8 Abril 2005. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 Disyembre 2008. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  117. ↑ 117.0 117.1 Holmes, Stephanie (9 Abril 2005). "City of Rome Celebrates 'Miracle'". BBC News. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  118. ↑ ""Pope John Paul II Funeral"". 2005,2009 Outside the Beltway. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  119. ↑ 119.0 119.1 119.2 Saunders, Fr. William. "John Paul the Great". CatholicHerald.Com. 2005 Arlington Catholic Herald. Inarkibo mula sa orihinal noong 9 Pebrero 2014. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  120. ↑ O'Reilly, David (4 Abril 2005). "Papal Legacy: Will History use the name John Paul the Great?". Knight Ridder Newspapers. Detroit Free Press. Pope John Paul the Great was a name suggested by many for Karol Józef Wojtyła. Through all its long history, the Catholic Church has conferred the posthumous title of "Great" on just two popes: Leo I and Gregory I, both of whom reigned in the first thousand years of Christianity{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  121. ↑ Murphy, Brian (5 Abril 2005). "Faithful hold key to 'the Great' honour for John Paul". Associated Press.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  122. ↑ Noonan, Peggy (2 Agosto 2002). "John Paul the Great: What the 12 Million Know — and I Found Out Too". The Wall Street Journal. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  123. ↑ Noonan, Peggy (Nobyembre 2005). John Paul the Great: Remembering a Spiritual Father. Penguin Group (USA). ISBN 978-0-670-03748-3. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link]
  124. ↑ "Text: Benedict XVI's first speech". 2005 BBC. 19 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009. Dear brothers and sisters, after the great Pope John Paul II, the cardinals have elected me, a simple and humble worker in the Lord's vineyard. The fact that the Lord can work and act even with insufficient means consoles me, and above all I entrust myself to your prayers. In the joy of the resurrected Lord, we go on with his help. He is going to help us and Mary will be on our side. Thank you.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  125. ↑ "Eucharistic Concelebration for the Repose of the Soul of Pope John Paul II: Homily of Card. Angelo Sodano". The Holy See. 3 Abril 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  126. ↑ "Pastoral Visit by Pope Benedict XVI to Poland 2006: Address by the Holy Father". Libreria Editrice Vaticana. 25 Mayo 2006. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  127. ↑ "The Southern Cross: John Paul the Great". The Southern Cross 2008 by Posmay Media. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  128. ↑ 128.0 128.1 128.2 Moore, Malcolm (22 Mayo 2008). "Pope John Paul II on Course to Become Saint in Record Time". Daily Telegraph. UK. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  129. ↑ 129.0 129.1 129.2 Iain Hollingshead, Iain Hollingshead (1 Abril 2006). "Whatever happened to ... canonising John Paul II?". London: © 2006–2009 Guardian News and Media Limited. Nakuha noong 1 Pebrero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) Maling banggit (Invalid na <ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "Hollingshead" na may iba't ibang nilalaman); $2
  130. ↑ 130.0 130.1 130.2 130.3 Hooper, John (29 Marso 2007). "Mystery Nun The Key to Pope John Paul II's Case for Sainthood". London: 2007–2009 Guardian News and Media Limited. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  131. ↑ Owen, Richard. "Hopes Raised for Pope John Paul II's Beatification -Times Online". The Times. UK. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 Hunyo 2010. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  132. ↑ "Response of His Holiness Benedict XVI for the Examination of the Beatification and Canonization of The Servant of God John Paul II". Vatican News. 2005–2009 'Libreria Editrice Vaticana'. 9 Mayo 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  133. ↑ 133.0 133.1 "John Paul II on Fast Track for Canonisation — Framingham, Massachusetts — The MetroWest Daily News". metrowestdailynews.com. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  134. ↑ "John Paul II's Cause for Beatification Opens in Vatican City". ZENIT. Innovative Media, Inc. 28 Hunyo 2005. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  135. ↑ "Pope Benedict Forgoes Waiting Period, begins John Paul II Beatification Process" Catholic News Agency 13 May 2005 Retrieved 1 May 2011
  136. ↑ "Vatican May Have Found Pope John Paul's 'Miracle'". includes material from Agence France-Presse (AFP), APTN, Reuters, CNN and the BBC World Service. 2007 ABC (Australia). 31 Enero 2006. Inarkibo mula sa orihinal noong 11 Oktubre 2007. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 11 October 2007[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  137. ↑ "Miracle attributed to John Paul II involved Parkinson's disease". Catholic World News (CWN). 2009 Trinity Communications. 30 Enero 2006. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  138. ↑ 138.0 138.1 138.2 138.3 138.4 Vicariato di Roma:A nun tells her story.... 2009
  139. ↑ 139.0 139.1 139.2 "French Nun Says Life has Changed since she was Healed, Thanks to Pope John Paul II". 2007,2009 Catholic News Service/U.S. Conference of Catholic Bishops. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  140. ↑ Willan, Philip. "No More Shortcuts on Pope John Paul II's Road to Sainthood". Sunday Herald. Inarkibo mula sa orihinal noong 20 Abril 2007. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  141. ↑ "900,000 Gather for Mass with Pope Benedict". International Herald Tribune. 28 May 2006. Inarkibo mula sa orihinal noong 7 Nobiyembre 2013. Nakuha noong 1 January 2009. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (tulong)
  142. ↑ 142.0 142.1 Westcott, Kathryn (2 Abril 2007). "Vatican Under Pressure in Pope John Paul II Push". 2007–2009 BBC News. Nakuha noong 1 Enero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  143. ↑ Moore, Malcolm (25 Setyembre 2007). "Clamour for free Pope John Paul II Relics". London: 2007–2009 The Telegraph Media Group Limited. Nakuha noong 1 Enero 2009. {{cite news}}: External link in |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  144. ↑ "Cause for Beatification and Canonization of The Servant of God: John Paul II". 2005–2009 Vicariato di Roma — III Piano Postulazione Piazza San Giovanni in Laterano, 6/A 00184 Roma. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  145. ↑ 145.0 145.1 "Wheelchair-Boy 'Miraculously Walks Again' at Memorial Visit to Tomb of Pope John Paul II". Daily Mail. UK. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  146. ↑ 146.0 146.1 "Blessed John Paul II? - Catholic.net". ncregister.com. Nakuha noong 7 Marso 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  147. ↑ 147.0 147.1 "Child 'Able to Walk Again' After Praying at Pope's Tomb". Catholic Herald. Inarkibo mula sa orihinal noong 17 Enero 2012. Nakuha noong 1 Mayo 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 17 January 2012[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  148. ↑ "CNS STORY: For Pope John Paul II, Beatification Process may be on Final Lap". catholicnews.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 14 Abril 2009. Nakuha noong 1 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  149. ↑ 149.0 149.1 149.2 "Pope John Paul II's Sainthood on Fast Track — The World Newser". blogs.abcnews.com. Nakuha noong 18 Nobyembre 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  150. ↑ 150.0 150.1 150.2 150.3 "Catholic Culture : Latest Headlines : Beatification Looms Closer for John Paul II". catholicculture.org. Nakuha noong 18 Nobyembre 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  151. ↑ "Pope Benedict Paves Way to Beatification of John Paul II". bbc.news.co.uk. 14 Enero 2011. Nakuha noong 14 Enero 2011.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  152. ↑ "Gold Coin Marks Beatification of John Paul II". The Boston Globe. 30 March 2011. ISSN 0743-1791. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Nobiyembre 2013. Nakuha noong 22 December 2011. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)
  153. ↑ "Pope John Paul II's Body Exhumed ahead of Beatification". MSNBC. Nakuha noong 30 Abril 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  154. ↑ "Healing of Colombian man could pave way for John Paul II canonization". Catholic News Agency. Nakuha noong 4 Agosto 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  155. ↑ Binanggit sa artikulo ni Cindy Wooden mula sa mga ulat ng mga ahensya ng balitaan sa Italya, at sinama ang mga pahayag ng kalihim ng Papa, ang Kardinal ng Krakow na si Stanislaw Dziwisz, at tagapagsalita ng Vatican na si Padre Federico Lombardi, S.J, na isang Heswita.
  156. ↑ 156.0 156.1 156.2 "John Paul II's 2nd miracle approved — report". Agence France-Presse (AFP). Rappler.com. 2 Hulyo 2013. Nakuha noong 2 Hulyo 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  157. ↑ 157.0 157.1 157.2 Livesay, Christopher (2 Hulyo 2013). "John Paul set for sainthood after second miracle okayed". ANSA (Agenzia Nazionale Stampa Associata). www.ansa.it. Nakuha noong 2 Hulyo 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  158. ↑ "Costa Rican Woman Describes John Paul Miracle Cure", Fox News Latino, 6 July 2013
  159. ↑ "Italian media report progress in Blessed John Paul's sainthood cause". Catholic News Service. 23 Abril 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 Abril 2013. Nakuha noong 12 Hunyo 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  160. ↑ "Popes John Paul II, John XXIII to be made saints: Vatican". Reuters. 5 Hulyo 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 8 Hulyo 2013. Nakuha noong 9 Hulyo 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 8 July 2013[Date mismatch] sa Wayback Machine.
  161. ↑ Povoledo, Elizabetta; Alan Cowell (30 Setyembre 2013). "Francis to Canonise John XXIII and John Paul II on Same Day". The New York Times. Nakuha noong 30 Setyembre 2013. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  162. ↑ Easton, Adam (30 Setyembre 2013). "Date set for Popes John Paul II and John XXIII sainthood". BBC News, Warsaw. The BBC. Nakuha noong 30 Setyembre 2013.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  163. ↑ Lavanga, Claudio (2014-01-27). "Vial of Pope John Paul II's blood stolen from Italian church - World News". Worldnews.nbcnews.com. Nakuha noong 2014-04-28.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  164. ↑ "CNS STORY: Italian police recover stolen relic of Blessed John Paul II". Catholicnews.com. 1981-05-13. Inarkibo mula sa orihinal noong 2014-02-05. Nakuha noong 2014-04-28.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  165. ↑ McDonnell, Patrick J.; Kington, Tom (27 Abril 2014). "Canonization of predecessors provides another boost for Pope Francis". Los Angeles Times. Los Angeles, CA. An estimated 800,000 people descended on Rome for the dual canonisation, a Vatican spokesman said. That included the half a million around the Vatican and another 300,000 watching the event on giant TV screens set up throughout the city of Rome.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga pinagkunan

baguhin

Bibliograpiya

baguhin

Marami pang mga babasahin

baguhin

Mga panlabas na kawing

baguhin
Sinundan ni:
Juan Pablo I (1978)		 Kronolohikong tala ng mga Papa Humalili:
Benedicto XVI (2005-2013)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Papa_Juan_Pablo_II&oldid=2131019"