Himagsikang Moro
Ang Himagsikang Moro (1902–1913) ay isang armadong labanan sa pagitan ng mga Moro at ng militar ng Estados Unidos sa gitna ng Digmaang Pilipino–Amerikano. Ang pag-aalsa na ito ay naganap pagkatapos ng pagtatapos ng salungatan sa pagitan ng Estados Unidos at ang Unang Republika ng Pilipinas, at nakita ang pagkilos ng Estados Unidos na ipataw ang awtoridad nito sa mga estadong Muslim sa Mindanao, Jolo at kalapit na Kapuluan ng Sulu.
| Himagsikang Moro | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bahagi ng post-war insurgency proseso ng Digmaang Pilipino-Amerikano | |||||||
 Mga Amerikanong sundalong nakikipaglaban sa mga mandirigmang Moro | |||||||
| |||||||
| Mga nakipagdigma | |||||||
 Sultanato ng Sulu Sultanato ng MaguindanaoMga Sultanato ng Lanao | |||||||
| Mga kumander at pinuno | |||||||
 Leonard Wood Tasker H. Bliss John J. Pershing |
Jamalul Kiram II Panglima Hassan Datu Ali | ||||||
| Lakas | |||||||
| 25,000 | Walang nakakaalam | ||||||
| Mga nasawi at pinsala | |||||||
|
Estados Unidos: 130 pinatay 270 sugatan ~500 nasawi mula sakit Philippine Scouts: 111 pinatay 109 sugatan Konstabularyo ng Pilipinas: 1,706 [2] | Mabigat; walang nakakaalam sa opisyal na mga kasangkot | ||||||
Background
baguhinAng mga Moro ay may 400-taong kasaysayan ng paglaban sa dayuhang pamumuno. Ang marahas na armadong pakikibaka laban sa mga Espanyol, laban sa mga Amerikano, laban sa mga Hapon, at laban sa mga Pilipino, ay itinuturing ng kasalukuyang mga pinuno ng Moro bilang bahagi ng apat na siglong "pambansang kilusan sa pagpapalaya" ng Bangsamoro. [3] Ang tunggalian na ito ay nagpatuloy at naging kanilang kasalukuyang digmaan para sa kalayaan laban sa estado ng Pilipinas. [4] Isang "kultura ng jihad " ang umusbong sa mga Moro dahil sa mga siglong digmaan laban sa mga mananakop na Espanyol. [5]
Ang populasyon ng etnikong Moro sa katimugang Pilipinas ay lumaban sa kolonisasyon ng mga Espanyol at Amerikano. Ang mga lugar ng Moro sa Kanlurang Mindanao ay ang pinaka-mapaghimagsik na mga lugar sa Pilipinas kasama ang Samar at ang Rehiyon ng Bicol . Ang mga Kastila ay limitado sa isang maliit na bilang ng mga garison sa baybayin o kuta at gumawa sila ng paminsan-minsang mga ekspedisyong parusa sa malawak na panloob na mga rehiyon. Pagkatapos ng sunud-sunod na hindi matagumpay na pagtatangka sa loob ng mga siglo ng pamumuno ng mga Espanyol sa Pilipinas, sinakop ng mga puwersang Espanyol ang inabandunang lungsod ng Jolo, Sulu, ang upuan ng Sultan ng Sulu, noong 1876. Nilagdaan ng mga Kastila at ng Sultan ng Sulu ang Kasunduan sa Kapayapaan ng Espanya noong Hulyo 22, 1878. Ang kontrol sa arkipelago ng Sulu sa labas ng mga garrison ng Espanyol ay ibinigay sa Sultan. Nagkaroon ng mga pagkakamali sa pagsasalin ang kasunduan: Ayon sa bersyon sa wikang Espanyol, ang Espanya ay may ganap na soberanya sa kapuluan ng Sulu, habang ang bersyon ng Tausug ay naglalarawan ng isang protektorado sa halip na isang tahasang dependency. [6] Sa kabila ng nominal na pag-angkin sa mga teritoryo ng Moro, ipinagkaloob sila ng Espanya sa Estados Unidos sa Kasunduan sa Paris na hudyat ng pagtatapos ng Digmaang Espanyol-Amerikano.
Kasunod ng pananakop ng mga Amerikano sa Hilagang Pilipinas noong 1899, ang mga puwersang Espanyol sa Timog Pilipinas ay inalis, at sila ay umatras sa mga garison sa Zamboanga at Jolo. Kinuha ng mga pwersang Amerikano ang kontrol sa pamahalaang Espanyol sa Jolo noong Mayo 18, 1899, at sa Zamboanga noong
Disyembre 1899. [7]
Sanhi ng Digmaan
baguhinMatapos ipaalam ng gobyernong Amerikano sa mga Moro na ipagpapatuloy nila ang lumang kolonyal na protektoradong relasyon na mayroon sila sa Espanya, tinanggihan ito ng Moro Sulu Sultan at hiniling na makipag-usap sa isang bagong kasunduan. Nilagdaan ng Estados Unidos ang Kiram–Bates Treaty sa Moro Sulu Sultanate na ginagarantiyahan ang awtonomiya ng Sultanate sa mga panloob na gawain at pamamahala nito kung mananatili sila sa labas ng Philippine–American War. Nagbigay-daan ito kay Brigadier General John C. Bates na ituon ang kanyang pwersa sa pagsupil sa paglaban ng mga Pilipino sa Luzon . Nang matalo ng mga Amerikano ang hilagang Pilipino, ang kasunduan sa mga Moro ay kinansela ni Bates, ipinagkanulo ang sultan, at sinalakay ng mga Amerikano ang Moroland. [8] [9] [10] [11] [12] [13]
Pagkatapos ng digmaan noong 1915, ipinataw ng mga Amerikano ang Carpenter
Treaty sa Sulu. [14]
Kawing Panlabas
baguhin- ↑ Agoncillo 1990, pp. 247–297.
- ↑ Arnold 2011, p. 248.
- ↑ Banlaoi 2012, p. 24.
- ↑ Banlaoi 2005 Error in webarchive template: Check
|url=value. Empty., p. 68. - ↑ (Tisis).
{{cite thesis}}: Missing or empty|title=(tulong) - ↑ Kho, Madge. "The Bates Treaty". PhilippineUpdate.com. Nakuha noong Disyembre 2, 2007.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Hurley, Victor (1936). "17. Mindanao and Sulu in 1898". Swish of the Kris. New York: E.P. Dutton & Co. Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 12, 2008. Nakuha noong Disyembre 2, 2007.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Kho, Madge. "The Bates Treaty". Philippine Update. Nakuha noong Hunyo 26, 2015.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Article title Error in webarchive template: Check
|url=value. Empty. Luga p. 22. - ↑ "A Brief History of America and the Moros 1899–1920". Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 9, 2016. Nakuha noong Enero 30, 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "The Bates Mission 1899". Inarkibo mula sa orihinal noong Hunyo 3, 2016. Nakuha noong Mayo 18, 2016.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ "Causes of Conflict between Christians and Muslims in the Philippines".
- ↑ Staff (Marso 15, 1904). "AMERICA ABROGATES TREATY WITH MOROS; Rights Conferred by the Bates Agreement Forfeited. NATIVES FIGHT FOR SLAVERY United States Troops Defeat Them and Capture Cannon and Ammunition". The New York Times.
{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ Ibrahim Alfian (Teuku.) (1987). Perang di Jalan Allah: Perang Aceh, 1873–1912. Pustaka Sinar Harapan. p. 130.
{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)