Kaboloan

Ang Caboloan (puwede ding baybayin bilang Kaboloan; Pangasinan: Luyag na Caboloan), tinutukoy sa mga talaang Tsino bilang Feng-chia-hsi-lan (pinapayak na Tsino; "Pangasinan"), ay isang soberanong pre-kolonyal na kaayusan ng pamahalaan o panarian na matatagpuan sa palanggana at delta ng Ilog Agno, kung saan ang Binalatongan ang kabisera.

Caboloan Luyag na Kaboloan
Bago pa ang 1225–1576
Katayuan	Estadong Tributato sa Dynastiang Ming
Kabisera	Binalatongan (kasalukuyang San Carlos)
Karaniwang wika	Pangasinense, Lumang Malayo, iba pang wika sa Luzon
Relihiyon	Budismo, Hinduismo, Animismo
Pamahalaan	Kaharian
Kasaysayan
• Naitatag	Bago pa ang 1225
• Pananakop ng Kastila sa Pangasinan	1576
Salapi	Ginto, pilak, palitan ng paninda
Pinalitan Pumalit Barangay na estado Bagong Espanya Silangang Indiyas ng Espanya
Bahagi ngayon ng	Pilipinas

Posibleng mga naninirahan sa Caboloan na may kampilan na espada, na inilalarawan sa Kodiseng Boxer (1590) na inaakalang nanggaling sa Angklahe ng Taimei, Golpo ng Lingayen, Luzon

Kasaysayan

Ang mga lugar sa kasalukuyang lalawigan ng Pangasinan tulad ng Golpo ng Lingayen ay binanggit noong 1225, nang ang Lingayen, na kilala noon bilang Li-ying-tung, ay nakalista sa Chu Fan Chih ni Chao Ju-kua (isang salaysay ng iba't ibang barbaro) bilang isa sa mga lugar ng kalakalan kasama ang Ma-i. Nagpadala si Caboloan ng mga emisaryo sa Tsina noong 1406–1411. Iniulat ng mga emisaryo ang tatlong sunud-sunod na pinuno ng Caboloan sa mga Tsino: sina Kamayin noong Setyembre 23, 1406, Taymey ("Talukap ng Pawikan"), at Liyli noong 1408 at 1409, at noong Disyembre 11, 1411, ipinagkaloob ng emperador ang partido ng Pangasinan bilang isang piging pan-estado.

Noong ika-16 na siglo, tinukoy ng mga Espanyol ang paninirahang puwerto ng Agoo bilang "Puwerto ng Hapon". Ang mga lokal ay nagsuot ng kasuotang tipikal ng iba pang maritimong taga-Timog-silangang Asya na grupong etniko bilang karagdagan sa sedang Hapon at Tsino. Maging ang mga karaniwang tao ay nakasuot ng mga damit na bulak ng Tsino at Hapon. Pinaitim din nila ang kanilang mga ngipin at nandiri sa mapuputing ngipin ng mga dayuhan, na inihahalintulad sa mga hayop. Gumamit sila ng mga garapon ng porselana na tipikal ng mga sambahayan ng Hapon at Tsino. Naka-engkwentro rin ang mga Haponesang sandatang de-pulbura sa mga lugar ng labanan sa dagat. Mayroon kulturang Hapones at Tsino ang taga-Kaboloan. Bilang kapalit ng mga kalakal na ito, ang mga mangangalakal mula sa buong Asya ay darating para makipagkalakal pangunahin para sa ginto at mga alipin ngunit gayundin sa mga balat ng usa, sibeta at iba pang lokal na produkto. Maliban sa isang kapansin-pansing mas malawak na sisteman ng kalakalan sa Hapon at Tsina, sila ay katulad ng kultura sa ibang mga grupo ng Luzon sa timog, lalo na ang mga Kapampangan at sila ay kapitbahay din ng mga Ilokano. Ang mga kahariang ito ay mga kaalyado sa isa't isa.

Panahong kolonyal ng Espanya at mga pananakop ni Limahong

Si Limahong, isang korsaryo at hepeng militar na Tsino, ay panandaliang sumalakay sa polity matapos ang kanyang pagkabigo sa Labanan sa Maynila (1574). Pagkatapos ay nagtayo siya ng isang engklabe ng mga Wokou (mga piratang Hapon at Tsino) sa Pangasinan. Gayunpaman, ang ipinanganak sa Mehiko na si Juan de Salcedo at ang kanyang puwersa ng mga sundalong Tagalog, Bisaya, at Latino ay sinalakay at winasak ang kaharian ng pirata at pagkatapos ay isinama ang mga Pangasinan at ang kanilang politia sa Silangang Indiyas ng Espanya ng Imperio ng mga Kastila.

Tingnan din

• Mga Pangasinan