Liliw

Ang Bayan ng Liliw ay Ika-apat na klaseng bayan sa lalawigan ng Laguna, Pilipinas. Isa sa mga matataas na bayan ang Liliw na bumubuo sa katimugang bahagi ng lalawigan. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 39,491 sa may 10,706 na kabahayan. Tinatayang nasa 8,317 ng populasyon ay nakatira sa poblasyon o sentro ng bayan habang ang 24,410 ng populasyon ay nasa mga kalapit na barangay.

Liliw Bayan ng Liliw
Bayan
Mapa ng Laguna na nagpapakita ng lokasyon ng Liliw.
Liliw Lokasyon sa Pilipinas
Mga koordinado: 14°07′48″N 121°26′10″E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Calabarzon (Rehiyong IV-A)
Lalawigan	Laguna
Distrito	Pangatlong Distrito ng Laguna
Mga barangay	33 (alamin)
Pagkatatag	29 Agosto 1571
Pamahalaan
• Manghalalal	25,875 botante (2022)
Lawak
• Kabuuan	39.10 km2 (15.10 milya kuwadrado)
Populasyon  (Senso ng 2020)
• Kabuuan	39,491
• Kapal	1,000/km2 (2,600/milya kuwadrado)
• Kabahayan	10,706
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-4 na klase ng kita ng bayan
• Antas ng kahirapan	6.91% (2021)
• Kita	₱137,460,281.8358,997,585.0064,656,488.9372,983,824.9781,211,129.7388,688,989.60102,367,832.43107,604,859.73111,741,102.84136,658,101.55182,491,691.50 (2020)
• Aset	₱286,807,979.2654,199,783.0062,883,865.0288,136,020.9597,727,705.51123,483,649.53144,383,386.52175,761,568.25217,457,284.03315,459,694.75340,581,247.47 (2020)
• Pananagutan	₱132,066,099.0216,661,368.0020,314,008.5028,497,067.0930,027,821.3649,912,697.3048,886,616.2665,984,557.7878,131,813.22144,484,803.68108,776,092.31 (2020)
• Paggasta	₱114,149,682.5351,303,751.0053,502,778.5462,101,011.9168,073,346.0970,078,322.1380,122,659.6393,305,051.5497,619,654.44117,473,528.74159,858,281.33 (2020)
Kodigong Pangsulat	4004
PSGC	043410000
Kodigong pantawag	49
Uri ng klima	Tropikal na monsoon na klima
Mga wika	wikang Tagalog
Websayt	liliwlaguna.gov.ph

May kabuuang sukat na 88.5 milya parisukat ang bayan. Naghahanggan ito sa Sta. Cruz sa hilagang-kanluran; ng Magdalena sa hilagang-silangan; ng Majayjay sa silangan; Nagcarlan sa kanluran at ng Dolores, Quezon sa timog.

Ang kabuuang sukat ng kalupaan ay umaabot sa 5,680.65 ektarya at ito ay nahahati sa 33 barangay. Ang kabuuang sukat ng barangay sa senro ng bayan o poblasyon ay 23.32 ektarya kung saan ang natitirang ibang bahagi ng lupa sa timog at hilaga ay nakalaan sa agrikultura at pananim. Ito ay nakaposisyon sa paanan ng bundok na mayroon taas na 1,200 piye mula sa pantay-laot.

Sikat ang Liliw sa mga malalamig na tubig bukal, katutubong matatamis na gawang-bahay at sumisikat / dinadayo na industriya ng sapatos.

Ang Munisipalidad ng Liliw ay nakakaranas ng 2 uri ng panahon: Tagulan at Taginit. Ang Tag-init ay naguumpisa sa buwan ng pebrero at natatapos sa buwan ng hunyo. Ang Tagulan naman ay naguumpisa sa buwan ng Hulyo hanggang sa katapusan ng Disyembre.

Kasaysayan

Ayon sa mga kuwento, nagmula sa isang ibon ang pangalan ng Liliw. Sinasabi na nagtayo noon ng kawayan si Gat Tayaw at ang kanyang mga taga-sunod para pangalanan ang bayan kapag may ibong tumuntong sa ibabaw ng kawayan sa loob ng apat na araw. Ngunit isang uwak ang unang tumuntong sa kawayan. Pinaniniwalan noon nila Gat Tayaw na ang uwak ay masama kaya nagtayo muli sila ng kawayan. Isang magandang ibon ang tumuntong sa kawayan at umawit, "Liw, Liw. Liw". Doon nagmula ang pangalan ng Liliw.

Sa buong panahon ng pananakop ng mga Kastila, ang pangalang Liliw ang ginamit. Ngunit nang dumating ang mga Amerikano, naging Lilio ito dahil mas madali itong bigkasin ng mga Amerikano kaysa sa Liliw. Subalit, noong 11 Hunyo 1965, inihayag ng konseho munisipal ng sa pamamagitan ng Resolusyon Bilang 38-5-65 na nagsasabi na ang opisyal na pangalan ng bayan ay Liliw. Ito ay ipinasa upang hindi magdulot ng kalituhan sa pagbigkas at pagbaybay sa pangalan ng bayan.

Harapan ng Simbahan ng Liliw.

Mga tsinelas ng Liliw.

Uri ng Transportasyon

Ang karaniwang uri ng transportasyon sa Liliw ay Dyip, Tricycle at Pribadong sasakyan. Ang Liliw ay madaling mararating gamit ang pampublikong sasakyan o dyip na me ruta o regular na biyahe mula sa Sta.Cruz o kya ay mula sa San Pablo City.

Kilala ang Liliw sa simbahan ng istilong baroque na ang façade ay gawa sa kapansin-pansin na pulang brick. Kilala bilang simbahan ng San Juan Bautista, ang unang simbahan nito ay itinayo sa kahoy noong 1620. Ang mas malakas na simbahan na bato ay itinayo mula 1643 hanggang 1646. Ang kasalukuyang patio ng simbahan ay binuo upang itaguyod ang mga katuruang Katoliko. Nakatayo sa harap ng simbahan ang maraming matataas na estatwa ng iba`t ibang mga santo na mga parokyano ng bawat isa sa mga barangay (nayon) ng bayan.

Nakatayo sa tabi ng municipal hall ang rebulto ni Gat Tayaw. Sa mga lansangan ng Gat Tayaw at P. Burgos ay nakatayo pa rin ang mga nuno ng mga ninuno ng marami sa mga kilalang pamilya ng Liliw na yumaman sa oras ng Amerikano mula sa mga produktong agrikultura tulad ng kopra, lanzones, saging, at gulay tulad ng kamatis at mustasa.

Ang Liliw ay mayroon ding maraming mga likas na atraksyon tulad ng Kilangin Falls at mga colds spring ng Batis ng Liliw at Liliw Resort.

Ngunit ang pangunahing akit ng bayan ay ang lumalaking industriya ng kasuotan sa paa. Nagsimula ito noong 1931 nang maging interesado si Casiano Pisuena na gumawa ng tsinelas. Ang kanyang unang prototype ay gawa sa coconut husk at goma mula sa interior ng gulong. Hindi nagtagal ay naging matagumpay siya at maraming mga residente ng Liliw ang sumunod dito. Sa kasalukuyan ay may halos 50 mga tindahan na nagbebenta ng kasuotan sa paa sa Liliw. Ang mga regular na tsinelas ay pa rin ang pinakatanyag, ngunit maraming mga tindahan ngayon ang nagbebenta ng sapatos, mga hanbag at iba pang mga kalakal na gawa sa katad. Karamihan sa mga tindahan ay nagdadala pa rin ng three-for-P100 na tsinelas. Ang taunang Tsinelas Festival ay ipinagdiriwang tuwing katapusan ng Abril.

Uri ng Komunikasyon

Ang Komunikasyon / Telekomunikasyon ay hindi rin problema sa Liliw. Ang Post Office o Opisina Postal ay nasa mismong bayan sa tabi ng Munisipyo ng Liliw. Ang Philippines Long Distance Telephone Company ay nagbibigay rin ng pasilidad sa komunikasyon gamit ang mga linya ng telepono. Ang malalaking kompanya ng telekomunikasyon gaya ng Globe at Smart ay mayroon din cell site na nagbibigay ng signal para sa komunikasyon gamit ang cell phones sa pagtawag at pagteteks. Lahat ng uri ng malalaking pahayagan o dyaryo ay nabibili sa bayan. Ang mga taga liliw ay nakaka-konek sa Internet gamit ang mga serbisyong ibinibigay ng PLDT at Smart Broadband. Ang Cable Television naman ay bukas din sa serbisyo para mula sa Community Cable Television.

Mga Barangay

Ang bayan ng Liliw ay nahahati 33 barangay.

Bagong Anyo (Pob.) Bayate Bubukal Bongkol Cabuyao Calumpang Culoy Dagatan Daniw (Danliw) Dita Ibabang Palina

Ibabang San Roque Ibabang Sungi Ibabang Taykin Ilayang Palina Ilayang San Roque Ilayang Sungi Ilayang Taykin Kanlurang Bukal Laguan Rizal (Pob.) Luquin

Malabo-Kalantukan Masikap (Pob.) Maslun (Pob.) Mojon Novaliches Oples Pag-Asa (Pob.) Palayan San Isidro Silangang Bukal Tuy-Baanan

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Liliw

Taon	Pop.	±% p.a.
1903	4,669	—
1918	6,306	+2.02%
1939	7,588	+0.89%
1948	7,977	+0.56%
1960	11,064	+2.76%
1970	14,638	+2.84%
1975	15,907	+1.68%
1980	17,436	+1.85%
1990	21,911	+2.31%
1995	24,434	+2.06%
2000	27,537	+2.60%
2007	32,727	+2.41%
2010	33,851	+1.24%
2015	36,582	+1.49%
2020	39,491	+1.52%
Sanggunian: PSA

Sa senso noong 2015, ang populasyon ng Liliw ay 36,582 katao, [4] na may density na 940 na mga naninirahan kada kilometro kwadrado o 2,400 na mga naninirahan sa bawat square mile.

Kawing Panlabas

• Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.
• 2010 Philippine Census Information Naka-arkibo 2012-06-25 sa Wayback Machine.