Wikipedia

Mga Waray-Waray na pangkat

 

Ang mga pangkat na Waray-Waray (kilala rin bilang grupo ng mga Waray-Waray o Waray-Waray gang ) ay mga panglahatan na terminong ginagamit sa Pilipinas para tukuyin ang mga kriminal na grupo na may lahi na Waray. Nagmula sila sa mga lalawigan ng Leyte at Samar kung saan ang karamihan ay mga Waray, na kalaunan ay kumalat sa Luzon . Karamihan sa kanilang mga kriminal na aktibidad ay nagsasangkot ng mga armadong pagnanakaw, ngunit ang iba't ibang mga pangkat ay nauugnay rin sa pagkidnap, carnapping, illegal na pagbeta ng baril, pagpatay, pakikipaglabanan sa ibang grupo, at pagbebenta ng narkotico. Ang kanilang mga madugong mga engkwentro sa mga pulis ay nakilala sila sa Pilipinas.[1][2]


Kasaysayan

baguhin

Bagama't ang mga kriminal na nagsasalita ng Waray ay naidokumento sa Luzon mula noong 1990s,[3][1] taong 1997 lamang sila nagsimulang tawaging mga Waray-Waray gang.[4] Noong taong iyon, dinukot ng isang Waray-Waray gang ang Chinese-Filipino na sina Virgilio at Christine Chua at ang kanilang kasambahay na si Analyn Simbajon. Ang kaso ay binansagan ng Movement for Restoration of Peace and Order (MRPO) bilang ang pinakamahabang paglilitis sa kasaysayan ng mga kaso ng kidnap-for-ransom sa bansa. Noong 2001, isang pulis na nagngangalang Superintendent Eugenio Casalme ang napatay ng isang Waray-Waray gang na nang hold-up sa isang bus patungo sa Pampanga . Isa siya sa mga pasahero noon, at nang mapansin ng mga miyembro ng gang ang uniporme niyang pulis, binaril siya sa dibdib at leeg.[5] Noong 2002, ang bahay ng aktor at magiging politiko pa lamang na si Sonny Parsons ay nilooban ng isang Waray-Waray gang. Iginapos siya at ang sarili niyang pamilya sa kanilang bahay at muntik nang halayin ang kanyang dalawang anak na babae. Nagawa ng aktor na linlangin ang mga ito sa pag-iisip na ang mga bantay pulisya ay gumagala sa paligid, na kung saan ay magiging mas mahirap ang kanilang pagtakas kung sila ay mananatili nang mas matagal. Habang nagmamadaling umatras ang mga kriminal, nakalas ni Parson ang kanyang pagkakatali, kumuha ng pistola at binaril ang mga suspek habang tumatakas sila, na ikinamatay ng tatlo sa kanila.[6]

Sa isa sa mga pinakamadugong nakawan sa kasaysayan ng Pilipinas, binaril at napatay ng Waray-Abuyog Gang ang tatlong pulis at isang traffic enforcer noong Abril 13, 2002. Isang hindi kilalang van ang pumarada sa paligid ng isang presinto sa Meycauayan, Bulacan, kung saan lumabas ang isang grupo ng mga armadong lalaki na nakasuot ng uniporme ng militar. Ang mga armadong lalaki ay nagsimulang magpaputok ng kanilang mga riple sa himpilan ng pulisya, na ikinamatay ng ilan habang nasugatan at nagkalat ang iba bago tumakas sakay ng kanilang van. Nalaman ng mga imbestigador na ito ay isang panlilinlang lamang. [7] Ang katotohanan ay ninanakawan ng mga ito ang isang malaking tindahan ng alahas sa bayan ng Meycauayan, ngunit una nilang nilusob ang presinto hindi lamang para ilabas ang mga pulis sa loob na maaaring tumugon sa pagnanakaw, kundi para maakit ang iba pang pulis sa lugar na ito habang sila ay tumatakas dala ang mga ninakaw. Marami ang napatay at nahuli pagkaraan ng isang buwan.[8]

Noong 2003–2004, sinimulan ng mga Waray-Waray kidnap gang ang pag-target sa mga kilalang Chinese-Filipino na negosyante sa ilang kaso ng kidnapping. Kabilang sa mga biktima ang negosyanteng si Dominga Chu, at ang finance manager ng Coca-Cola Export Corp. na si Betti Chua Sy. Ang huli ay namatay mula sa kanyang mga sugat habang nasa kustodiya ng gang. Ang isang 10-taong-gulang na nagngangalang Martin Guevarra ay kinidnap din ng lider ng gang na si Arnel Suellen. Anim pang pagdukot ang naganap, kung saan ang bawat pamilya ay nagbayad ng P2 milyon bilang ransom. Sa ngayon, pinangalanan sila ng National Bureau of Investigation na "the most active kidnap gang in the country", at umabot pa sa puntong si Pangulong Gloria Macapagal Arroyo na mismo ang nag-utos ng panibagong crackdown matapos ang kanilang serye ng kidnapping.[9] Marami sa mga miyembro ng gang na ito ay mula sa Jaro, Leyte . Sa parehong taon ay nagkaroon din ng bakbakan sa pagitan ng mga miyembro ng isang pangkat na Waray na kilala bilang Sudoy-Sudoy Gang, at ang pinagsamang pwersa ng Central Police District (CPD) at isang Special Weapons And Tactics ( SWAT ) team. Limang miyembro ng gang ang napatay. Sila ang responsable sa P9-million nakawan na armored van robbery noong Abril 5 sa SM City Annex sa North EDSA sa Quezon City.[10]


Noong 2006, nahuli si Noel Enacmal, pinuno ng Waray-Waray Kidnap For Ransom (KFR), sa Barangay Mali, San Mateo, Rizal . Siya at ang kanyang grupo ang responsable sa pagdukot ng humigit-kumulang 20 katao at sunod-sunod na armadong pagnanakaw, tulad ng pagkidnap kay Betti Chua Sy at ang P60,000 payroll robbery sa Cubao, Quezon City .

Pinakamadugong taon

baguhin

Ang 2008 ang pinakamadugong taon na ginawa ng mga ito. Sa Laguna Hills Subdivision, Rizal, tatlong miyembro ng Waray-Waray gang ang napatay sa isang barilan na sinundan ng tatlo pang nahuli. Ang partikular na gang na ito ay kilalang-kilala sa nakawan sa mga highway, extortion, “ akyat-bahay ” at pagbebenta ng ilegal na droga.[11] Bukod pa rito, anim na miyembro ng Waray gang ang napatay sa isang komprontasyon sa pulisya sa Tondo, Maynila.[12] Dalawang sibilyan din ang napatay sa barilan. Noong Disyembre ng taong iyon, nakipagbarilan sa pulisya ang isang Waray-Waray gang sa isang habulan at barilan sa isang subdivision sa Parañaque na humantong sa pagkamatay ng 16 katao.[13] Ang mga pulis ay nakabuntot sa mga kriminal sa isang liblib nang biglang, ang huli ay nagsimulang magpaputok ng M16 rifles na mayroong grenade launcher. Labindalawang miyembro ng gang, isang tauhan ng Special Action Force, isang barangay tanod at dalawang sibilyan kabilang ang isang 7-anyos na babae, ang napatay. Sa parehong taon, dalawang hindi pa nakikilalang miyembro ng isang Waray robbery gang ang napatay ng madaling araw sa isang engkwentro sa mga pulis sa Caloocan . Ang yunit na lumaban sa gang ay binubuo ng NCR-CIDG, ISAFP, at Caloocan police. Sinabi ni Chief Senior Supt. Naniniwala si Isagani Nerez na sangkot din ang grupo sa kamakailang labanan sa Parañaque, gayundin sa isang armored van robbery sa Unibersidad ng Pilipinas.[14]

Noong 2009, ninakawan ng Waray-Ozamiz Gang ang isang Malaysian national na nagngangalang William Yeo, na nagmamay-ari ng isang moneychanger shop sa Ermita, Manila . Tatlo sa kanila ay nahuli ng pulisya, at kabilang sa mga armas na narekober ay dalawang undocumented .45 caliber pistol, isang .9mm Intratec machine pistol, M-16 Baby Armalite, dalawang 12-gauge shotgun, tatlong fragmentation grenades, anim na rifle grenades at dalawang M203 40mm grenade launcher.[15] Noong 2011, nasaksihan ng Parañaque ang panibagong barilan sa isang middle-class subdivision kung saan tatlong miyembro ng Waray-Waray robbery gang at isang pulis ang napatay.[16] Noong taong 2012, nakita ang pagpatay kay Robert Edward Armstrong, isang Amerikanong turista, sa isang nakawan sa 7/11 na ginawa ng isang Waray-Waray gang.[17] The American was killed as he tried to escape.[18] Napatay ang Amerikano habang tinangka niyang tumakas. Gumanti ang pulisya sa pamamagitan ng pagpatay sa 3 Waray na kriminal sa magkahiwalay na barilan, at pag-aresto sa 5 pa, sa tulong umano ng mga ahente ng Federal Bureau of Investigation. [17]

Noong Nobyembre 2012, dalawang Waray-Waray gangster ang napatay sa isang pakikipagbarilan sa PNP-CIDG sa San Fernando, Pampanga.[19] Noong 2013, dalawang lider ng Waray-Waray robbery group ang nahuli ng NBI sa parehong lungsod. Sila ay responsable para sa isang serye ng mga pagnanakaw sa mga bangko at mga moneychanger pati na rin ang pagpatay. Ang isa pang pinuno, si Noli del Monti mula sa Samar, ay nakatakas.[20] Sa parehong taon, tatlong miyembro ng grupong Ozamis-Waray-Waray ang napatay sa pakikipagbarilan sa mga alagad ng batas sa checkpoint ng pulisya sa Quezon City.[21] Ayon sa pulisya, lumabas sa intelligence report na pinaplano ng tatlo na magnakaw sa isang pawnshop matapos mabigong magsagawa ng pagdukot.

Ang Laban sa Droga ng Pilipinas

baguhin

Gayunpaman, pagsapit ng 2014, nagsumite ang mga kongresista ng House Bill No. 3691 na gagawing ilegal na pangalanan ang mga gang ayon sa etnisidad, lugar, o relihiyon dahil sa rasismo . [22][23]Bill filed to stop naming rob gangs after hometowns</ref> Gayunpaman, nanatili pa rin ang pangalan at mga gang ng etnisidad ng Waray. Noong 2015 halimbawa, ang pinuno ng Waray-Waray gang na si Jobert Española ay pinaslang ng hindi kilalang mga salarin sa Binondo, Manila.[24] Minsan na siyang nahatulan sa pagpatay sa pulis na si SPO2 Nestor Dela Cruz. Noong taong 2017, nahuli ang dalawang Waray-Waray gang member sa Caloocan at Valenzuela . Ninakawan ng partikular na grupong ito ang dalawang Indian national, at isang Colt M1911 ang narekober sa isa sa kanila.[25]

Gayunpaman, nagkaroon ng muling pagkabuhay sa modernong panahon ng mga kriminal at gang na inspirasyon, at kinuha ang kanilang pangalan, mula sa mga nakaraang Waray-Waray gang. Kabilang dito ang isang lokal na vigilante gang mula sa Tacloban na kilala bilang OG Imba: Waray-Waray Gang, na naging tanyag sa kanilang pakikipaglaban sa ibang pangkat . [2][1] Isa rin sila sa mga pangunahing vigilante group sa War on Drugs ni Rodrigo Duterte. Noong 2018, ang mga natitirang Waray gang ay iniulat ni Chief Supt. Edward Caranza bilang gun-for-hire na nagpuntirya ng mga lokal na punong ehekutibo at mga potensyal na kandidato sa pulitika. Anim sa kanila ang napatay nang makipagbarilan sa mga pulis sa buy-bust operation noong kasagsagan ng Philippine Drug War, sa Barangay San Isidro, Rodriguez bayan ng Rizal.[26] Nasangkot din sila sa mga kasong carnapping at robbery.

Ilang mga Waray na kriminal ang pinupuntirya sa pagitan ng mga taong 2019-2020 simula sa pagpatay kay Jason Cada noong Hunyo 3, 2019.[1] Makalipas ang isang taon, napatay sa pananambang sa Abucay si SPO3 Francisco Homeres Jr. Ang Agosto 2020 ang naging pinakamadugong buwan ng taon, na may limang pagpatay kabilang ang mga dating pulis. Kabilang sa mga napatay sina Jason Golong, Pio Peñaflor at anak nitong si Alphy Peñaflor, Dennis Monteza at Constantino Torre.[1][27] Noong gabi ng Disyembre 5, 2020, dalawang miyembro ng Waray-Waray na pangkat ang napatay sa isang operasyon ng pulis sa Quezon City. Ang mga miyembro ay bahagi ng isang gun-running at gun-for-hire group na nakikibahagi rin sa drug-dealing at kidnapping. Isa sa mga pinatay na si Jhonny Radaza ay dating bilanggo.[28][29] Makalipas ang isang buwan, apat pang miyembro ang napatay sa isang rescue operation kasama ang mga pulis matapos kidnapin ang isang Intsik.[30]

Mga relasyon sa Philippine Army

baguhin

Ang ilan sa mga miyembro ng Waray-Waray gang ay dating o aktibong sundalo ng Philippine Army, kabilang sina Eliseo Barres, Alfredo Mondares at Army Cpl. Pelagio Royera.[15][10] Dumating pa sa puntong sinimulan ng mga pulis na imbestigahan kung may ugnayan ang hukbo at mga pangkat na ito sa isa't isa dahil sa dami ng matataas na kalibre ng armas at pampasabog na nakuha sa mga pangkat na ito. [15] Gayunpaman, karamihan sa mga miyembro ay mga magnanakaw lamang na nagkaroon ng pagsasanay sa kalye.

Mga kilalang pangkat

baguhin

Maraming pangkat na Waray-Waray ang pinagkaiba sa isa't isa sa pamamagitan ng mga natatanging pangalan, pangunahing aktibidad, etnisidad o lugar ng pinagmulan. [2] Ang ilan sa mga pinakakilala ay:

  • Waray-Waray Kidnap-For-Ransom Gang (aka Waray-Waray KDP)[4]
  • Waray-Abuyog Gang[8]
  • Waray-Ozamis Gang[21]
  • Sudoy-Sudoy Gang[10]
  • OG Imba[26]

Pamana

baguhin

Ang kasagsagan ng mga pangkat na Waray-Waray ay nagluwal ng negatibong tipikal na imahe na paniniwala sa Pilipinas na ang mga Waray ay isang marahas na pangkat etniko kumpara sa iba. [23] Sa isang kolum ng opinyon para sa isang pahayagan na isinulat noong Hulyo 25, 2011, sinabi ni Prof. Kinondena ni Gerry B. De Cadiz ng Eastern Visayas State University ang mga aksyon ng mga Waray-Waray gang at ang epekto nito sa imahe ng mga Waray. Pahayag niya, "Labis sa aming kahihiyan, ang pagiging matapang o mag-isog ay makita ng buong bansa na maiugnay sa kalupitan, kawalang-galang at pagkakasangkot sa kriminalidad. Kaya't ang panaka-nakang pagsasahimpapawid sa mga pambansang network at publikasyon sa malawakang ipinakalat na mga broadsheet ng mga kilalang gawain ng tinatawag na Waray-Waray Gang ay nakahulma ng isang imaheng napakasama at nakapipinsala sa dignidad ng kapwa prominente at ordinaryong Waray."[31]

Ang sikat na palabas sa ABS-CBN na SOCO: Scene of the Crime Operatives ay nagpalabas ng isang episode noong Disyembre 2016 na pinamagatang "SOCO: Waray Abuyog Gang Strikes Terror in Meycauayan, Bulacan" na naglalarawan sa madugong barilan at nakawan sa Meycauayan. [32] Itinampok ang Parañaque shootout sa isang episode ng Case Unclosed na pinamagatang "The December Shootout". The 2000 action film Waray starring Gary Estrada, Daisy Reyes at Gino Antonio bilang Waray-Waray gang. [33] Ikinuwento nito ang isang grupo ng mga batang Waray sa Timog Maynila na pumunta sa lungsod para maghanap ng mas magandang buhay. Ang pelikula ay naglalarawan sa kanila bilang matapang at mapanghamon na madalas magnanakaw para tulungan ang mga mahihirap, na lumilikha sa kanilang sarili ng isang imahe ng modernong- panahong Robin Hoods . Isang araw, nagkamali sila ng pagkidnap sa anak ng isang makapangyarihang politiko na nagmamay-ari ng isang pribadong hukbo, na humantong sa mga barilan at pagpatay sa pagitan ng dalawang partido. [34]

Mga sanggunian

baguhin

 

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Mercusio, Laram. "Waray-Waray Gangs: Philippine's Most Dangerous Gangsters". Medium.[patay na link] August 1, 2020
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Bulaong, Louis. Bandido: The Story of the Most Notorious Filipino Gang. August 30, 2020. Afterword, pp. 121-122. ISBN 979-8586961815 Maling banggit (Invalid na <ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "Louis" na may iba't ibang nilalaman); $2
  3. ↑ PHILIPPINES: MANILA: ARMED BANK ROBBERY ATTEMPT FOILED
  4. ↑ 4.0 4.1 "Kidnap suspects charged guilty after 18 years". Philippine Canadian Inquirer. Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-01-31. Nakuha noong 2021-11-17.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) August 27, 2015
  5. ↑ Laude, Pete. "Cop killers hunted in Pampanga". PhilStar. May 26, 2001
  6. ↑ "Sonny Parsons kumasa sa 'Waray-waray gang', 3 suspects todas". PhilStar. July 19, 2002
  7. ↑ Scene of the Crimes Operatives. Episode: Waray-Abuyog Gang strikes terror. November 26, 2016
  8. ↑ 8.0 8.1 Alcantara, Efren. "13 suspek sa pagpatay sa 3 pulis, nasakote". PhilStar. May 8, 2002
  9. ↑ Sisot Jr., Bebot. "'Waray-Waray' said to be most active kidnap gang". PhilStar. February 16, 2004
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Adraneda, Katherine. "5 rob gang suspects killed in QC raid". PhilStar. October 12, 2004
  11. ↑ Alquitran, Non. "7 Waray-Waray gang members nabbed in Rizal". PhilStar. January 30, 2008
  12. ↑ "6 slain 'Waray-Waray' gang members identified". GMA. April 27, 2008
  13. ↑ Ramos, Marlon (7 Disyembre 2008). "Girl, 7, among 16 killed in shootout". Philippine Daily Inquirer. Inarkibo mula sa orihinal noong 8 Disyembre 2008. Nakuha noong 7 Mayo 2020.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ Castro, Doland. "Two Waray-Waray gang members killed in Caloocan". ABS-CBN Corporation. December 08, 2008
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Etolle, Nestor. "Cops seize arms, grenades from 3 robbery gang suspects". PhilStar. March 21, 2009
  16. ↑ "Parañaque subdivisions asked to tighten security after robbery". Alabang Bulletin. Inarkibo mula sa orihinal noong 2021-11-17. Nakuha noong 2021-11-17.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) June 9, 2011
  17. ↑ 17.0 17.1 Francisco, Nina. "AFTERMATH OF ROBERT EDWARD ARMSTRONG'S DEATH". Pinas. September 25, 2012
  18. ↑ Bajo, Ramil. "American killed in 7-11 robbery". PhilStar. September 4, 2012
  19. ↑ Cantos, Joy. "2 'Waray-Waray' holdup gang napatay". Alabang Bulletin. November 23, 2012
  20. ↑ Punay, Edo. "2 alleged rob gang caught". Pressreader. May 13, 2013
  21. ↑ 21.0 21.1 "3 alleged Ozamis-Waray-Waray group members killed". ABS-CBN Corporation News. June 21, 2013
  22. ↑ Viray, Patricia Lourdes. "Bill bans naming gangs after hometowns, ethnic origin". PhilStar. January 7, 2015
  23. ↑ 23.0 23.1 Bill filed to stop naming rob gangs after hometowns
  24. ↑ Basilio, Leonarado. "Lider ng Waray-waray gang itinumba". Hataw Tabloid. March 3, 2015
  25. ↑ "2 Waray-Waray Group member kalaboso". Abante Tonight.[patay na link] September 8, 2017
  26. ↑ 26.0 26.1 Stalgrand, Bill. "5 Real-life Masked Vigilantes". Telegra. September 02, 2020
  27. ↑ Marticio, Marie Tonette. "2 ex-cops, 2 companions dead in Palo ambush". Manila Bulletin. September 13, 2020
  28. ↑ Andrade, Jeanette I. "2 suspected gunrunners killed in QC shootout". Philippine Daily Inquirer. December 07, 2020
  29. ↑ Pascual, Jekki. "2 hinihinalang miyembro ng 'Waray Waray' gang, patay sa umano'y engkuwentro sa QC". ABS-CBN. December 06, 2020
  30. ↑ "4 miyembro umano ng Waray-Waray gang' napatay". ABS-CBN. January 24, 2021
  31. ↑ De Cadiz, Gerry B. "Waray's Mistaken Identity". ResearchGate. July 25–31, 2011
  32. ↑ SOCO: Waray Abuyog Gang Strikes Terror in Meycauayan, Bulacan
  33. ↑ Waray (2000) IMDB
  34. ↑ Waray (2000) Worldcat
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mga_Waray-Waray_na_pangkat&oldid=2125607"