Palarong Paralimpiko

Ang Palarong Paralimpiko ay isang kaganapang pampalakasan na pangmaramihan para sa mga manlalaro na may mga kapansanang pisikal at sensoryal. Kabilang dito ay mga manlalarong may kapansanang panggalaw, mga amputasyon, kabulagan, at paralising serebral. Ang Palarong Paralimpiko ay ginaganap tuwing apat na taon, kasunod ang Palarong Olimpiko, at pinamahala ng Pandaigdigang Lupong Paralimpiko (IPC). Ang Palarong Paralimpiko ay minsang nalilito sa Pandaigdigang Palaro ng Tanging Olimpiko, na para lamang sa mga taong may kapansanang intelektuwal, subali't ang mga kalahok sa Tanging Olimpiko ay maaaring maging bahagi sa palarong Paralimpiko.

Bagama't ang pangalan ay likas na nilikha nang portmanteau na pinagsama ang 'paraplegiko' (dahil sa mga pinagmulan nito bilang palaro para sa mga taong napinsala sa gulugod) 'Olimpiko',^[1] ang pagsasama ng mga ibang pangkat na may kapansanan ay nangangahulugang hindi na itong itinuturing ugma. Ang kasalukuyang pormal na paliwanag para sa pangalan ay samakatuwid hinango sa Griyegong pang-ukol na παρά, pará ("katabi") at kasunod itinukoy sa paligsahang ginaganap nang kaagapay sa Palarong Olimpiko.^[1]

Kasaysayan

Punong-himpilan ng Paralimpiko ng Estados Unidos sa Colorado Springs.

Ang Palarong Paralimpiko ay mga kaganapang pampalakasan na may mataas na katangian para sa mga manlalaro mula sa mga iba't ibang pangkat na may kapansanan. Sila ay ibinalak upang mabigyang-diin ng mga tagumpay sa palakasan ng mga lumahok, hindi sa kanilang kapansanan.^[1]

Sa araw ng pagbubukas ng Palarong Olimpiko sa Tag-init 1948 sa Londres, nagsaayos si Dr. Ludwig Guttmann ng Ospital ng Stoke Mandeville ng isang paligsahang pampalakasan para sa mga Britanikong beteranong pasyente ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig na may pinsala sa gulugod. Ang palaro ay ginanap muli sa parehong lugar noong 1952, at kumatig ang mga Olandes na beterano kaagapay ng mga Britaniko, na naging unang pandaigdigang paligsahan ng ganitong uri. Ang Palarong Stoke Mandeville ay nailarawan bilang mga hudyat ng Palarong Paralimpiko. Kasunod inopisyal ang Paralimpiko bilang pang-apatang taunang kaganapan na nakatali sa Palarong Olimpiko, at ang unang opisyal na Palarong Olimpiko, kung saan hindi na lamang para sa mga beterano sa digmaan, ay ginanap sa Roma noong 1960.^[2]^[3] Sa Palarong Toronto 1976 ang mga ibang pangkat ng mga manlalaro na may iba't ibang kapansanan ay ibinilang.

Ang kilusan ay lumaki nang madulaan mula sa mga unang araw na ito – halimbawa ang bilang ng mga manlalaro na lumahok sa Palarong Paralimpiko sa Tag-init ay lumaki mula sa 400 manlalaro sa Roma sa humigit ng 4,200 manlalaro mula sa mga 148 bansa sa Beijing noong 2008.

Ang Palarong Paralimpiko ay ginaganap sa parehong taon na katulad sa Palarong Olimpiko. Gayumpaman, ito lamang noong 1988 na ang Palaro ay nakapagganap sa parehong lungsod, na ginagamit ang parehong lugar na pinagdausan. Noong 2001, nilagdaan ng IOC at IPC ang kasunduan na nagtitiyak na ang mga Punong-abalang Lungsod na makikipagkasundo sa pamamahala ng magkatuwang na Palarong Olimpiko at Palarong Paralimpiko na magiging mabisa mula 2012. Sa kasalukuyan, ang Pandaigdigang Lupong Paralimpiko (IPC) ay pandaigdigang katawan ng pamamahala ng Kilusang Paralimpiko; nagsasaayos ng Palarong Paralimpiko sa Tag-init at Taglamig; at nagsisilbi rin bilang Pandaigdigang Pederasyon para sa 12 palakasan, na kung saan ito ay nangangasiwa at nakikipagtalastasan ang mga Pandaigdigang Kampeonato at mga iba pang paligsahan.

Palarong Tag-init

Palarong Paralimpiko sa Tag-init
Palaro	Taon	Punong-abalang Lungsod	Bansa	Binuksan ni	Ginanap sa	Kontinente	Mula	Hanggang
I	1960	Roma	Italya	Camillo Giardina	Stadio Olimpico	Europa	18 Setyembre	25 Setyembre
II	1964	Tokyo	Hapon	Yoshiaki Kasai	Oda Field	Asya	3 Nobyembre	12 Nobyembre
III	1968	Tel Aviv	Israel	Yigal Allon	Hebrew University Stadium	Europa	4 Nobyembre	13 Nobyembre
IV	1972	Heidelberg	Kanlurang Alemanya	Pangulong Gustav Heinemann	Heidelberg Thingstätte	Europa	2 Agosto	11 Agosto
V	1976	Toronto	Kanada	Teniente Gobernador Pauline McGibbon	Woodbine Racetrack Centennial Park Stadium	Hilagang Amerika	3 Agosto	11 Agosto
VI	1980	Arnhem	Olanda	Prinsesa Margriet	National Sports Centre Papendal	Europa	21 Hunyo	30 Hunyo
VII	1984	Bagong York	Estados Unidos	Pangulong Ronald Reagan	Mitchel Athletic Complex	Hilagang Amerika	17 Hunyo	30 Hunyo
VII	1984	Stoke Mandeville	Gran Britanya	Charles, Prinsipe ng Wales	Stoke Mandeville Stadium	Europa	22 Hulyo	1 Agosto
VIII	1988	Seoul	Timog Koriya	Pangulong Roh Tae-Woo	Jamsil Olympic Stadium	Asya	15 Oktubre	24 Oktubre
IX	1992	Barselona	Espanya	Reyna Sofía ng Espanya	Estadi Olímpic de Montjuïc	Europa	3 Setyembre	14 Setyembre
IX	1992	Madrid	Espanya	Reyna Sofía ng Espanya	Palacio de Deportes de la Comunidad de Madrid	Europa	15 September	22 September
X	1996	Atlanta	Estados Unidos	Ikalawang Pangulong Al Gore	Centennial Olympic Stadium	Hilagang Amerika	16 Agosto	25 Agosto
XI	2000	Sidney	Awstralya	Gobernador-Heneral Ginoong William Deane	Stadium Australia	Oseaniya	18 Oktubre	29 Oktubre
XII	2004	Atenas	Gresya	Pangulong Costis Stephanopoulos	Athens Olympic Stadium	Europa	17 Setyembre	28 Setyembre
XIII	2008	Beijing	Tsina	Pangulong Hu Jintao	Beijing National Stadium	Asya	6 Setyembre	17 Setyembre
XIV	2012	Londres	Gran Britanya	Reyna Elizabeth II	London Olympic Stadium	Europa	29 Agosto	9 Setyembre
XV	2016	Rio de Janeiro	Brazil	Pangulong Michel Temer	Maracanã Estádio Olímpico	Timog Amerika	7 Setyembre	18 Setyembre
XVI	2020	Tokyo	Hapon	Emperor ng Hapon (inaasahan)	New National Stadium	Asya	25 Agosto	6 Setyembre
XVII	2024	Paris	Pransiya	Pangulo ng Pransya (inaasahan)	Stade de France	Europa	28 Agosto	8 Setyembre
XVIII	2028	Los Angeles	Estados Unidos	Pangulo ng Estados Unidos (inaasahan)	Los Angeles Memorial Coliseum SoFi Stadium	Hilagang Amerika	22 Agosto	3 Setyembre

Palakasang pantag-init

Ang mga sumusunod na palakasan ay kasalukuyang nasa programa ng Palarong Paralimpiko sa Tag-init:

Palarong Taglamig

Palarong Paralimpiko sa Taglamig
Palaro	Taon	Punong-abalang Lungsod	Bansa	Binuksan ni	Ginanap sa	Kontinente	Mula	Hanggang
I	1976	Örnsköldsvik	Suwesa	Hari Carl XVI Gustaf	Kempehallen	Europa	21 February	28 February
II	1980	Geilo	Noruwega	Hari Olav V	Vestia Resort	Europa	1 February	7 February
III	1984	Innsbruck	Awstrya	Pangulong Rudolf Kirchschläger	Olympiahalle	Europa	14 January	20 January
IV	1988	Innsbruck	Awstrya	Pangulong Kurt Waldheim	Olympiahalle	Europa	17 January	25 January
V	1992	Albertville	Pransiya	Pangulong François Mitterrand	Stade Lognan	Europa	25 March	1 April
VI	1994	Lillehammer	Noruwega	Reyna Sonja	Håkons Hall	Europa	10 March	19 March
VII	1998	Nagano	Hapon	Tagapagmanang Prinsipeng Naruhito	M-Wave	Asya	5 March	14 March
VIII	2002	Lungsod ng Salt Lake	Estados Unidos	Pangulong George W. Bush	Rice-Eccles Stadium	Hilagang Amerika	7 March	16 March
IX	2006	Turino	Italya	Pangulong Carlo Azeglio Ciampi	Stadio Olimpico	Europa	10 March	19 March
X	2010	Vancouver	Kanada	Gobernador General Michaëlle Jean	BC Place	Hilagang Amerika	12 March	21 March
XI	2014	Sochi	Rusya	Pangulong Vladimir Putin	Fisht Olympic Stadium	Europa	7 March	16 March
XII	2018	Pyeongchang	Timog Korea	Pangulong Moon Jae-in	Pyeongchang Olympic Stadium	Asya	9 March	18 March
XIII	2022	Beijing	Tsina	Pangulo ng Tsina (inaasahan)	Beijing National Stadium	Asya	4 March	13 March
XIV	2026	Milan-Cortina d'Ampezzo	Italya	Pangulo ng Italya (inaasahan)	PalaItalia Santa Giulia	Europa	6 March	15 March

Palakasang pantaglamig

Ang mga sumusunod na palakasan ay kasalukuyang nasa programa ng Palarong Paralimpiko sa Taglamig:

Mga kategoryang pangkapansanan

^[4]

Naputulan: Ang mga manlalaro na may bahagian o kabuuang kawalan ng na hindi bababa sa isang galamay.
Lumpong Serebral: Ang mga manlalaro na may pinsala sa utak, halimbawa ay lumpong serebral, traumatikong kapinsalaan sa utak, atake sa utak o mga magkahalintulad na kapansanan na naapektuhan ng kontrol sa kalamnan, tuwasan o pagtutugon-tugon.
Kapansanang Intelektuwal: Ang mga manlalaro na may kawatasang pagpapaliit ng kumikilos na pang-intelektuwal at mga maykaugnayang hangganan sa paglalapat na pag-uugali. (Ang kategoryang ito ay kasalukuyang nakabinbin.)
Pang-upuang-gulong: Ang mga manlalaro na may mga kapinsalaan sa gulugod at iba pang kapansanan na kinakailangan nilang makipagpaligsahan sa isang upuang-gulong.
May Kahinaan sa Paningin: Ang mga manlalaro na may kahinaan sa paningin na umaantas mula bahagiang paningin, sapat na maipasyang bulag nang ligal, sa kabuuang kabulagan.
Les Autres: Ang mga manlalaro na may pisikal na kapansanan na hindi bumabagsak nang talangas sa ilalim ng isa ng ibang limang kategorya, tulad ng pagkabansot, maramihang isklerosi, mga pinagkasiputang kapansanan sa katawan ng mga galamay tulad na nagsanhi ng talidomida (ang pangalan ukol sa kategoryang ito ay hango sa wikang Pranses na ibig sabihin "mga iba").

Ang mga kategoryang ito ginagamit sa parehong Paralimpikong tag-init at taglamig.

Tingnan din

Sanggunian

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 "Tungkol sa IPC". IPC.
↑ "Paralympics traces roots to Second World War", CBC, 3 Setyembre 2008
↑ "2012 – The Paralympics come home", BBC, 4 Hulyo 2008
↑ "Making sense of the categories". BBC Palakasan. 2000-10-06. Nakuha noong 2008-09-18.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Karagdagang babasahin

P. David Howe, The Cultural Politics of the Paralympic Movement. Through an Anthropological Lens, Routledge, 2008, ISBN 978-0-415-28887-3

Mga panlabas na kawing

Direktoryong Kawing ng Paralimpiko
"Why the Paralympics matter", BBC, 5 Setyembre 2008

[aboutipc-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 "Tungkol sa IPC". IPC.

[2] "Paralympics traces roots to Second World War", CBC, 3 Setyembre 2008

[3] "2012 – The Paralympics come home", BBC, 4 Hulyo 2008

[4] "Making sense of the categories". BBC Palakasan. 2000-10-06. Nakuha noong 2008-09-18.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]