Paniqui

Paniqui

Bayan ng Paniqui
Paniqui; Bayan ng Paniqui
Bayan
	; Sagisag
	; Sagisag
	Mapa ng Tarlac na nagpapakita sa lokasyon ng Paniqui.
	Paniqui Lokasyon sa Pilipinas
	Mga koordinado: 15°40′05″N 120°34′44″E / 15.6681°N 120.5789°E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Gitnang Luzon (Rehiyong III)
Lalawigan	Tarlac
Distrito	Unang Distrito ng Tarlac
Mga barangay	35 (alamin)
Pamahalaan
• Punong-bayan	Max Roxas
• Manghalalal	70,802 botante (2022)
Lawak
• Kabuuan	105.16 km2 (40.60 milya kuwadrado)
Populasyon (Senso ng 2020)
• Kabuuan	103,003
• Kapal	980/km2 (2,500/milya kuwadrado)
• Kabahayan	24,942
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-1 klase ng kita ng bayan
• Antas ng kahirapan	9.85% (2021)
• Kita	₱304,206,550.42 (2020)
• Aset	₱1,093,211,807.81 (2020)
• Pananagutan	₱360,971,014.25 (2020)
• Paggasta	₱244,313,210.85 (2020)
Kodigong Pangsulat	2307
PSGC	036910000
Kodigong pantawag	45
Uri ng klima	Tropikal na monsoon na klima
Mga wika	Wikang Pangasinan; Wikang Iloko; wikang Tagalog; wikang Kapampangan
Websayt	paniqui.gov.ph

Ang Paniqui, opisyal na Bayan ng Paniqui (Ilokano: Ili ti Paniqui; Pangasinan: Baley na Paniqui; Kapampangan: Balen ning Paniqui), ay isang unang-klaseng bayan sa lalawigan ng Tarlac, Pilipinas. SAyon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 103,003 sa may 24,942 na kabahayan.

Matatagpuan ang Paniqui sa pagitan ng mga bayan ng Gerona sa timog, Moncada sa hilaga, Anao at Ramos sa kanluran, habang sa silangan naman nito ang Camiling at ang Santa Ignacia. Nasa layo itong 146 na kilometro (91 milya) mula sa Maynila, ang pambansang kabisera, at 22 kilometro (14 milya) mula sa Lungsod ng Tarlac, ang panlalawigang kabisera.

Nagmumula ang pangalang "Paniqui" sa salitang Ilokano na "pampaniki", na nagngangahulugang "paniki",^[3] sapagkat tampok ng bayan ang mga yungib na tinitirhan ng mga paniki. Ito ang lugar ng kapanganakan ni dating Pangulo Corazon Aquino.

Unang naging bahagi ng Pangasinan ang Paniqui.

Pisikal na katangian

Ang bayan ng Paniqui ay may kabuuang sukat na 10,520 hektarya o 105.2 km2. 8,321.8 hektarya nito ay angkop sa agrikultura. May kabuuang sukat naman na 894.72 hektarya ang naipatayong istraktura tulad ng kabahayan at pribadong at pampublikong esteblishemento bukod pa diyan 694 hektarya ang sakop ng katubigan ng bayan at 609.48 hektarya sa ibang gamit.

Maburol ang topograpiya ng bayan sa kanluran bahagi nito at sa nalalabi namang lugar ay kapatagan. Malaking porsyento ng kalupaan nito ay mataba at mabuhangin na angkop sa pagsasaka.

Mga barangay

Ang bayan ng Paniqui ay nahahati sa 35 mga barangay.

Abogado
Acocolao
Aduas
Apulid
Balaoang
Barang
Brillante
Burgos
Cabayaoasan
Canan
Carino
Cayanga
Colibangbang
Coral
Dapdap
Estacion
Mabilang
Manaois
Matalapitap
Nagmisaan
Nancamarinan
Nipaco
Patalan
Poblacion Norte
Poblacion Sur
Rang-ayan
Salumague
Samput
San Carlos
San Isidro
San Juan de Milla
Santa Ines
Sinigpit
Tablang
Ventenilla

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Paniqui
Taon	Pop.	±% p.a.
1903	12,982	—
1918	16,603	+1.65%
1939	19,124	+0.68%
1948	27,554	+4.14%
1960	35,416	+2.11%
1970	47,718	+3.02%
1975	53,031	+2.14%
1980	55,006	+0.73%
1990	64,949	+1.68%
1995	70,979	+1.68%
2000	78,883	+2.29%
2007	83,311	+0.76%
2010	87,730	+1.90%
2015	92,606	+1.04%
2020	103,003	+2.11%
Sanggunian: PSA^[4]^[5]^[6]^[7]

83,311 katao ang kabuuang populasyon ng bayan noong taong 2007, at 23,689 nito ay may trabaho. Pagkalipas ng 3 taon, noong 2010 umabot naman sa 87,730 ang populasyon ng bayan o 1.90% na mas-mataas mula noong 2007. Nangangahulugan na 830 katao ang nakatira sa kada 100 hektarya. Taong 2008 ayon sa CBMS umabot sa 18,856 na mga kabahayan sa buong bayan ng Paniqui.

Ekonomiya

Agrikultura

Ang bayan ng Paniqui ay isang agrikultural na pamayanan. Palay ang pangunahing produkto na siyang sumasaklaw sa malaking bahagdan ng ekonomiya ng bayan, patunay nito 5,876 hektarya ang lawak ng lupang sakahan ng palay. Ilan pa sa mga produkto ng agrikultura ng bayan ay ang kamote, pakwan, talong, gabi, singkamas, kamoteng kahoy, kalabasa, dilaw na mais, mani, ampalaya, manga, melon, kamatis at marami pang iba. 1,525 hektarya ang lawak ng plantasyon ng tubo, 228 hektarya naman ang pangisdaan at 202 hektarya sa iba pang gawaing agrikultural tulad ng manukan, babuyan at plantasyon ng mga bungang kahoy.

Pagtutuos at Komersyo

Mabilis ang pagusbong ng komersyo sa bayan lalong-lalo na sa sentrong bayan ang Poblacion na kung saan matatagpuan ang maraming negosyo at nangyayaring pangangalakal. Ang Pampublikong Pamilihan ng bayan ay may 354 na puwesto o tindahan, samatala ang kapapagawang Annex ng Pamilihang Bayan na mas kilala bilang Paniqui Commercial Arcade ay may 125 tindahan. Ang mga barangay ng Poblacion Sur, Poblacion Norte at Estacion naman ang siyang nagsisilbing sentro ng komersyo ng bayan. Sakabuuan humigit kumulang na 1,597 na gusali ng pangangalakal ang matatagpuan sa buong bayan.

Turismo

Isinusulong din ng bayan ang kanyang turismo upang makadagdag pa sa ekonomiya sa hinaharap. Ilan sa mga atraksyon ay ang:

Alimuddin Binyagan Festival
Saint Rose Of Lima Church
YC Compound
Paniqui, Sugar Mills - The Oldest Sugar Central In the Philippines
Don Melencio Freedom Park
Paniqui Track & Field Oval
Paniqui Tennis Ground

Mga panlipunang paglilingkod

Gusaling Pambayan ng Paniqui

Edukasyon

Ang bayan ng Paniqui ay sentro ng edukasyon sa hilagang lalawigan ng Tarlac. Patunay nito marami ang mga mag-aaral ang nangagaling pa sa mga kalapit na bayan tulad ng bayanng Gerona, Pura, Ramos, Anao, Moncada, Camiling, Nampicuan, at Cuyapo.

Sa kasalukuyan may tatlong Paaralang Distrito ang pinamumunuan ng pamahalaan, ang mga Distrito ng Timog Paniqui na may paaralang Central na Paniqui South Central Elementary School sa Barangay Poblacion Sur; Ang Distrito ng Hilagang Paniqui na may paaralang Central na Paniqui North Central Elementary School sa Barangay Poblacion Norte; at ang kaitatatag na Distrito ng Kanlurang Paniqui na may paaralang Central na Balaoang Central Elementary School sa Barangay Balaoang.

Pampribadong Mababang Paaralan

Paniqui Christian School
St. Vincent School Foundation Inc.
St. Rose Catholic School
Interworld Colleges Foundation
CIT Colleges
Collegio de San Lorenzo Ruiz
Church of the Nazarene School
Bethany Christian School
Cariño Adventist School
P.O Domingo Montessori School

Pampublikong Mataas na Paaralan

Eduardo Cojuangco National Vocational High School
Balaoang National High School
Balaoang High School Annex

Pampribadong Mataas na Paaralan

Paniqui Christian School
St. Vincent School Foundation Inc.
St. Rose Catholic School
Interworld Colleges Foundation
CIT Colleges
Collegio de San Lorenzo Ruiz
Church of the Nazarene School
Central Luzon High School
Bethany Christian School
St. Paul Colleges Foundation Inc.
Plebian Academy

Pampribadong Paaralang Tersiyaryo/Teknikal

Interworld Colleges Foundation
CIT Colleges
Collegio de San Lorenzo Ruiz
St. Augustine Colleges
St. Rose Colleges
Luzon Polytechnic College
Paniqui Institute of Technology
St. Paul Colleges Foundation Inc.
Paniqui School of Science and Technology
Paniqui Fashion School

Pasilidad Pangkalusugan

Ang pamahalaan at pribadong sector ng pangkalusugan ang nangangasiwa sa pangangailangang medikal ng mamamayan ng bayan. Matatagpuan naman sa Barangay Samput ang Paniqui General Hospital na isa sa nagbibigay ng serbisyong medikal sa mga mamamayan ng Paniqui at gayundin sa mga kalapit na bayan. May dalawaring RHU o Rural Health Unit (RHU I at RHU II) ang bayan na nakaestasyon sa barangay Poblacion at Barangay Balaoang. Mayroon din tatlong pribadong hospital at mahigit kumulang na 17 pribadong klinika ang estratehikong matatagpuan sa Poblacion na tumutugon sa pangangailangan ng mamamayan. Ang mga iba pang pasilidad pangkalusugan ay ang Family Planning centers, EENT clinic, & Physical Therapy.

Libangan at Palakasan

Sabahagi ng Hilagang probinsiya, sentro ng palakasan at sport ang bayan ng Paniqui. Ang bayan ay may mga pasilidad na maaring pagdausan ng mga paligsahan at palakasan tulad ng track and field, tennis, swimming, football, basketball, volleyball, baseball at boxing. May mga pasilidad rin na angkop sapagdaraos ng konsyerto, paligsahan ng awit, musika at litertura, welga at pagpupulong.

Pinakamalaking pasilidad na sentro ng palakasan ay ang kilalang Don Eduardo Cojuangco Athletic Bowl. Dito ginaganap ang taonang Municipal Athletic Meet at Tarlac Provincial Athletic Meet. Ang Don Melencio Freedom Park ay siya namang pinakamalaking pookpasyalan sa bayan na matatagpuan sa harap ng gusali ng pamahalaang bayan. Ilan pa sa mga pasilidad ay ang Paniqui Public Auditorium, Paniqui Basketball Court, Paniqui Tennis Court, Doña Luwalhati Gym at Paniqui Municipal Gym.

Kapayapaan at Kaayusan

Ang seguridad ng bayan ay kapupunan ng Pambansang Pulisya ng Pilipinas (PNP), Barangay Tanod, Kababayan Center at Peace and Order Councils.

Imprastraktura

Kalsada

Konektado nang Paniqui sa ibang bayan sa pamamagitan ng maayos na mga lansangan. Sa kabuuan humigit kumulang sa 218.232 kilometro ang kalsadang (Nasyonal, Probinsiyal, Munisipal, at Barangay) sa buong bayan. 75% nito ay kongkreto, 5% ay aspaltado, 17% naman ay graveled at 19% nito ay earth o lupa.

Kanal

Ang bayan ay nanatili sa kabuuang 16,451.63 metrong kanal sa pagkontrol ng bahaang matatagpuan sa Poblacion. Sa magkabilang bahagi naman ng Ilog Tarlac, itinayo ang dike upang mapigilan ang baha sa mga kalapit na barangay. Anim na kilometro nito ay matatagpuan sa mga bahagi ng barangay ng Brillante, Rang-ayan, Balaoang, Aduas, Barang at Mabilang. Apat na kilometro naman nito ay matatagpuan sa bahaging barangay Colibangbang, Rang-ayan at Nancamarinan.

Tulay

Karamihan sa mga tulay ay matatagpuan sa Barangay Cabayaoasan, Tablang San Isidro, Rang-ayan, Balaoang at Sta. Ines.

Kuryente

Lahat ng barangay ay naabotan g kuryente. Ang pinagmumulan ng elektrisidad nito ay inilalaan ng TARELCO I (Tarlac Electric Corporation I).Ang subistasyon nito ay matatagpuan sa Barangay Matalapitap na pinakukumpay ng National Power Corporation.

Tubig

17 na mga barangay ang pinagseserbisyohan ng Paniqui Water District samantalang ang nalalabing 18 na mga barangay ay umaasa naman sa mga deepwell o bombahan.

Komunikasyon

Ang serbisyo ng komunikasyon sa loob at labas ng bayan ay inilalaan ng PLDT, PT & T, RCPI.l Two-way radio, PHLPost (PHILPost bago 2012), BUTEL, LBC, JRS, Internet/E-mail at SMART/GLOBE/SUN Cellular.

Transportasyon

Traysikel ang pangunahing transportasyon ng bayan. Bawat barangay nito ay may kani-kanilang terminal sa poblacion. Sa poblacion din matatagpuan ang terminal ng mga jeep na papunta sa mga kalapit na bayan at lungsod tulad ng Lungsod ng Tarlac, Gerona, Cuyapo, Villasis, at Camiling.

Ang bayan ng Paniqui ay nadaraanan ng Lansangang MacArthur (N2) kaya maraming malalaking sasakyan ang dumaraan dito. Pangunahing daan din ito patungong Maynila at Baguio patunay na maraming bus ang dumaraan tulad ng Victory Liner, Five Star, Florida, Viron, Solid North, Genesis, Dagupan Bus, Philippine Rabbit, Partas, Citybus, Fermina, Santrans, Bataan Transit

Imprastrakturang Panlipunan

Ang Paniqui General Hospital, Don Juan Cojuangco Memorial Health Center, Multipurpose Barangay Halls, Day Care Centers, Children playgrounds, Municipal Gym, Convention Center, Municipal Jail, Municipal Building, Puericulture Center, PNP Building, Paniqui Fire Station, School Buildings; Covered Court at iba pa ay matatagpuan sa bayan.

Mga sanggunian

↑ "Province: Tarlac". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ "History of Paniqui". Municipal government of Paniqui. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 Disyembre 2015. Nakuha noong 15 Disyembre 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population (2015). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Census of Population and Housing (2010). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
↑ Censuses of Population (1903–2007). "Region III (Central Luzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)
↑ "Province of Tarlac". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga Kawing Panlabas

Pasyalan Tarlac Naka-arkibo 2009-10-17 sa Wayback Machine.
Philippine Standard Geographic Code Naka-arkibo 2012-04-13 sa Wayback Machine.
[1] Naka-arkibo 2015-09-04 sa Wayback Machine.

[nscb-area-1] "Province: Tarlac". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[2] "PSA Releases the 2021 City and Municipal Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 2 Abril 2024. Nakuha noong 28 Abril 2024.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[3] "History of Paniqui". Municipal government of Paniqui. Inarkibo mula sa orihinal noong 22 Disyembre 2015. Nakuha noong 15 Disyembre 2015. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)

[PSA15–03-4] Census of Population (2015). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO10–03-5] Census of Population and Housing (2010). "Region III (Central Luzon)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[NSO07-03-6] Censuses of Population (1903–2007). "Region III (Central Luzon)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)

[LWUA-PopulationData-7] "Province of Tarlac". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]