Ibabaw na quark
Ang ibabaw na quark (Ingles: top quark o t quark mula sa simbolong t o truth quark) ay isang elementaryong partikulo at isang pundamental na konstituente ng materya. Tulad ng lahat ng mga quark, ang tuktok na quark ay isang elementaryong fermion na may ikot-1⁄2, at dumaranas ng lahat ng apat na pundamental na interaksiyon: grabitasyon, elektromagnetismo, mahinang interaksiyon at malakas na interaksiyon. Ito ay may elektrikong kargang +2⁄3 e,[2] at ang pinaka-masibo(massive) sa lahat ng mga elementaryong partikulo(ang Higgs boson na maaaring kasing lapit na masibo nito ay iba pa eksperimental na napagmamasdan). Ito ay may masa na 172.9±1.5 GeV/c2,[1] na kasing kaparehong masa ng atomo o tungstenwhich is about the same mass as an atom of tungsten. Ang antipartikulo ng tuktok na quark ang tuktok na antiquark(top antiquark na minsang tinatawag na antitop quark o simpleng antitop), na iba lamang dito sa dahilang ang ilan sa mga katangian nito ay may katumbas na magnitudo ngunit kabaligtarang senyas.
 Ang isang pangyayaring pagbabanggan na sumasangkot sa mga tuktok na quark | |
| Komposisyon | Elementaryong partikulo |
|---|---|
| Estadistika | Fermioniko |
| Henerasyon | Ikatlo |
| Mga interaksiyon | Malakas na interaksiyon, Mahinang interaksiyon, Elektromagnetismo, Grabidad |
| Simbolo | t |
| Antipartikulo | Tuktok na antiquark (t) |
| Nag-teorisa | Makoto Kobayashi at Toshihide Maskawa (1973) |
| Natuklasan | CDF at DØ collaborations (1995) |
| Masa | 172.9±1.5 GeV/c2[1] |
| Nabubulok sa | bottom quark (99.8%) strange quark (0.17%) down quark (0.007%) |
| Elektrikong karga | +2⁄3 e |
| Kargang kulay | Yes |
| Ikot | 1⁄2 |
| Topness | 1 |
| Mahinang isospin | 1⁄2 (left handed) 0 (right handed) |
| Mahinang hyperkarga | 1⁄3 (left handed) 4⁄3 (right handed) |
Ang tuktok na quark ay pangunahing nakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng malakas na interaksiyon ngunit maaari lamang mabulok sa pamamagitan ng mahinang pwersa. Ito ay halos eksklusibong nabubulok sa isang W boson at isang ilalim na quark ngunit ito ay minsan ring nabubulok sa isang kakaibang quark at sa pinakabihirang mga okasyon sa isang babang quark. Ang Pamantayang Modelo ay humuhula ng mean na buhay(mean lifetime) na mga 5×10−25 s.[3] Ito ay mga 20 beses na mas maikli kesa sa skla ng panahon para sa mga malakas na interaksiyon at kaya ito ay hindi bumubuo ng mga hadron na nagbibigay sa mga pisiko ng walang katulad na oportunidad upang pag-aralan ang "bare" quark. Ang ibang mga quark ay nag-hahadronisa na nangangahulugang ang mga ito ay matatagpuan laman sa mga hadron. Dahil ito ay napaka masibo(massive), ang mga katangian ng tuktok na quark ay pumapayag na magawa ang mga prediksiyon ng masa ng Higgs boson sailalim ng ilang mga ekstensiyon ng Pamantayang Modelo. Sa gayon. Sa gayon, ito ay labis na pinag-aaral bilang paraan ng pagkilala ng pagkakaiba sa pagitan ng mga magkakatunggaling teoriya. Ang eksistensiya (gayundin din ng ilalim na quark) ay pinostula noong 1973 ni Makoto Kobayashi at Toshihide Maskawa upang ipaliwanag ang napagmasdang paglabag CP sa mga eksperimento ng pagkabulok ng kaon,[4] and was discovered in 1995 by the CDF[5] and DØ[6] sa Fermilab. Sina Kobayashi at Maskawa ay nanalo ng Gantimpalang Nobel noong 2008 para sa prediksiyon ng tuktok at ilalim na quark na magkasamang bumubuo ng ikatlong henerasyon ng mga quark.[7]
Sanggunian
baguhin- ↑ 1.0 1.1
K. Nakamura et al. (Particle Data Group) (2011). "PDGLive Particle Summary 'Quarks (u, d, s, c, b, t, b', t', Free)'" (PDF). Particle Data Group. Nakuha noong 2011-08-08.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑ S. Willenbrock (2003). "The Standard Model and the Top Quark". Sa H.B Prosper and B. Danilov (eds.) (pat.). Techniques and Concepts of High-Energy Physics XII. NATO Science Series. Bol. 123. Kluwer Academic. pp. 1–41. arXiv:hep-ph/0211067v3. ISBN 1402015909.
{{cite book}}:|editor=has generic name (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
A. Quadt (2006). "Top quark physics at hadron colliders". European Physical Journal C. 48 (3): 835–1000. Bibcode:2006EPJC...48..835Q. doi:10.1140/epjc/s2006-02631-6.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
M. Kobayashi, T. Maskawa (1973). "CP-Violation in the Renormalizable Theory of Weak Interaction". Progress of Theoretical Physics. 49 (2): 652. Bibcode:1973PThPh..49..652K. doi:10.1143/PTP.49.652.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
F. Abe et al. (CDF Collaboration) (1995). "Observation of Top Quark Production in pp Collisions with the Collider Detector at Fermilab". Physical Review Letters. 74 (14): 2626–2631. Bibcode:1995PhRvL..74.2626A. doi:10.1103/PhysRevLett.74.2626. PMID 10057978.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
S. Abachi et al. (DØ Collaboration) (1995). "Search for High Mass Top Quark Production in pp Collisions at Padron:Radical = 1.8 TeV". Physical Review Letters. 74 (13): 2422–2426. Bibcode:1995PhRvL..74.2422A. doi:10.1103/PhysRevLett.74.2422.
{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) - ↑
"2008 Nobel Prize in Physics". The Nobel Foundation. 2008. Nakuha noong 2009-09-11.
{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)