Labanan sa Maynila (1896)

Ang Labanan sa Maynila noong 1896 (Ingles: Battle of Manila of 1896 ; Kastila: Batalla de Manila ) ay naganap sa Maynila na noo'y kolonya ng Espanya na Pilipinas noong Rebolusyong Pilipino. Tinangka ng Katipunan sa ilalim ni Andrés Bonifacio na kunin ang lungsod ngunit nabigo ang pagtatangka, at umatras si Bonifacio sa labas ng lungsod. Ang Labanan sa San Juan del Monte ay sinamahan makalipas ang isang araw nang tangkain ni Bonifacio na makuha ang pulbura ng San Juan, ngunit nabigo rin ito.

Labanan sa Maynila (1896)
Bahagi ng Himagsikang Pilipino
Petsa August 29, 1896 Lookasyon Maynila, Pilipinas Resulta panalo ng Espanya
Mga nakipagdigma
Katipunan	Spanish Empire
Mga kumander at pinuno
Andrés Bonifacio Aguedo del Rosario Vicente Fernandez	Ramón Blanco Camilo de Polavieja
Lakas
15,000	2,300
Mga nasawi at pinsala
madami	madami

Ang plano ni Bonifacio

Mula nang magsimula ang rebolusyon, ang lungsod ng Maynila, at partikular ang napapaderan nitong sentrong Intramuros, ang pangunahing target ni El Supremo Andres Bonifacio at ng kanyang mga Katipunero. Ang pagkubkob ng Intramuros ay isang lohikal na kilos para sa anumang mga pag-aalsa na sinusubukang ibagsak ang kolonyal na rehimeng Espanyol sa Pilipinas. Sa lugar na ito ay ang Ayuntamiento (City Hall), Intendencia, at Palacio Arzobispal (Arsobispo's Palace). Ang upuan ng Gobernador-Heneral ay nasa Palasyo ng Malakanyang, 300 hakbang mula sa Intramuros. Napakakaunting tropang Espanyol ang nagbabantay sa lungsod, dahil karamihan ay naka-garison sa palibot ng kapuluan. Naisip ni Bonifacio na kapag nakuha na ang lungsod ay malugod na tatanggapin ng mga naninirahan ang mga rebolusyonaryo, na inakala niyang may hinanakit na sa dominasyon ng mga Espanyol.

Sinubukan ni Bonifacio na sakupin ang lungsod sa pamamagitan ng puwersa sa isang tatlong ngipin na pag-atake. in a three-pronged attack. Ang mga puwersa ni Heneral Aguedo del Rosario ay magmumula sa Tondo, Maynila, ang mga puwersa ni Heneral Vicente Fernandez mula sa San Marcelino , at ang kay Heneral Ramon Bernardo sa pamamagitan ng Rotonda sa Sampaloc, Maynila . Kukunin ni Heneral Fernandez ang La Electricista de Manila (Manila electric plant) sa Quiapo at puputulin ang suplay ng kuryente sa Maynila, na siyang magiging hudyat para sa iba na umatake. Sa sandaling ang Maynila ay mabalot sa kadiliman, ang plano ay upang akitin ang mga tropang Espanyol mula sa Intramuros patungo sa mahahalagang instalasyon ng tubig sa Rotonda sa Sampaloc, El Deposito sa San Juan del Monte, ang istasyon ng salaan ng Balara, at ang pangunahing suplay ng tubig sa Marikina. Ang mga instalasyong ito ay pinagbantaan na isasabotahe ng mga rebolusyonaryo ng Katipunan. Ang hukbong Kastila ay sasabak sa mga puwersa ni Heneral Bernardo. Ang mga pwersa sa Cavite sa ilalim ni Emilio Aguinaldo, kasama ang mga nasa ilalim ni Heneral del Rosario, ay sasalakayin ang Intramuros na kulang sa tropa para sa pagtatanggol. Ang mga puwersang ito na umaatake sa Intramuros ay tutulungan ng mga rebolusyonaryo na nakalusot sa Regiment 70 ( Regimiento de Magallanes numero 70 ), ang tanging regimentong nakatutok para sa pagtatanggol sa Maynila gayundin sa iba pang bahagi ng Luzon. Ang rehimyento ay may bilang na humigit-kumulang 2,300 tropa sa Maynila, kung saan higit sa 85% ay binubuo ng mga katutubong integre. Ayon din sa plano, magpapakalat ng maling balita ang mga Katipunero upang lumikha ng kalituhan sa populasyon ng Maynila. Kasama sa mga alingawngaw ang pagkuha ng Hapon sa Maynila, o ang pag-uutos ng mga Hapon sa mga katutubong rebolusyonaryo na sakupin ang Maynila para sa kanila.

Labanan

Bago ang plano ay isasagawa ng isang miyembro ng Katipunan na si Teodoro Patiño, na kilala sa kanyang pagiging madaldal, ay nagsiwalat ng pagkakaroon ng rebolusyonaryong organisasyon sa isang Espanyol na pari na nagngangalang Mariano Gil, na pagkatapos ay iniulat ito sa mga lokal na awtoridad bilang paghihiganti para sa malubhang hindi pagkakaunawaan sa kapwa. Katipunero na si Apolonio de la Cruz. Dahil dito, binigyan ng babala ang mga tropang Espanyol sa pag-atake at pinilit nilang paalisin ang Katipunan sa lungsod. Ang matagal na digmaan ay lumaki, kasama ang mga labanan sa Pasong Tamo (Agosto 28–29, 1896) at ng San Juan del Monte (Agosto 30, 1896).

Sa pangkalahatan, ang pag-atake sa Maynila ay hindi naganap ayon sa plano ni Bonifacio. Nabigo si General Fernandez na ilunsad ang hudyat mula sa planta ng kuryent. Hindi man lang naabot ng mga Katipunero ang planta. Nang walang hudyat para sa koordinasyon ng pag-atake, ang mga rebolusyonaryo sa Maynila at Kabite ay nagpunta sa kanilang sariling mga labanan. Sa kabila ng kawalan ng koordinasyon at pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga pwersa, si Bonifacio na namumuno sa mga 800 (o ayon sa mga Espanyol, 300) ay nanguna pa rin sa pag-atake sa Maynila. Naitaboy ang kanyang puwersa pagkatapos ng Labanan sa San Juan del Monte .

Kasunod ng nabigong pagtatangka ni Bonifacio sa San Juan, ang mga Katipunero sa lugar, partikular sa mga bayan ng Pasig, Pateros, Santa Ana, Tagig, Kalookan, San Pedro de Macati at Mandaluyong ay nagsimula ng magkasabay na pag-atake sa mga posisyon ng mga Espanyol. Karamihan sa mga pag-atakeng ito ay nabigo dahil sa kakulangan ng armas ng mga Katipunero. Ang pinakamatagumpay na pag-aalsa ay pinangunahan ng mga Katipunero ng Pasig sa ilalim ni Valentin Cruz. Noong Sabado, Agosto 29, nagpulong ang may 2,000 Pasigueno sa hangganan ng baryo Maybunga at Caniogan, nagmartsa patungo sa plaza, at kinuha ang punong-tanggapan ng Guardia Civil at ng munisipyo. Ang kaganapan na ito at inaala-ala ngayon na " Nagsabado sa Pasig ". Ang iba pang kapansin-pansing pag-aalsa ay naganap sa labas ng Maynila sa walong nakapaligid na lalawigan ng Cavite, Laguna, Bulacan, Lalawigan ng Maynila, Tarlac, Pampanga, Batangas at Nueva Ecija . Ang walong sinag sa watawat ng Pilipinas ay kumakatawan sa unang 8 lalawigang ito, na inilagay sa ilalim ng Batas Militar ni Gobernador-Heneral Ramon Blanco. 

Kasunod

Nagsimula si Bonifacio ng isang pag-aalsa na mas malaki kaysa sa iba pang mga nakaraang pag-aalsa sa mga lalawigan ng Tagalog-Pampango. Ang kanyang "Pag-aalsa ng Masa" ay nagbigay inspirasyon sa mas maraming Pilipino na simulan ang kanilang pakikibaka para sa kalayaan mula sa Espanya. Ang pag-aalsa na ito sa Maynila, bagama't tumagal lamang ng isang linggo bago si Bonifacio at ang kanyang mga tauhan ay nabawasan sa pakikidigmang gerilya, ay humantong sa pag-aresto at pagbitay sa libu-libong mas matataas na uri ng Pilipino na pinaghihinalaang may kaugnayan sa Katipunan. Ang Bagumbayan, na ngayon ay kilala bilang Luneta, ay naging isang lugar ng pagbibitay, na nagtapos sa pagsasagawa ng pagbitay kay José Rizal sa parke noong Disyembre, 1896.

Ginamit ni Emilio Aguinaldo ang parehong plano nang palibutan ng mga rebolusyonaryong pwersa ang Maynila mula sa apat na sulok noong Hunyo 1898 noong Digmaang Espanyol–Amerikano. Hindi rin naganap ang planong pag-atakeng ito, dahil sa pagsakop ng mga Amerikano sa Maynila noong Labanan sa Maynila noong 1898.