Baybay, Leyte

lungsod ng Pilipinas sa lalawigan ng Leyte
(Idinirekta mula sa Lungsod ng Baybay)

Ang Lungsod ng Baybay ay isang Lungsod o Siyudad sa lalawigan ng Leyte, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2020, ito ay may populasyon na 111,848 sa may 28,135 na kabahayan. Ito ay matatagpuan sa kanlurang bahagi ng probinsiya ng Leyte. Ito ay pinaliligiran ng mga bayan ng Albuera, Leyte sa hilaga, bayan ng Inopacan, Leyte sa timog, bayan ng Burauen, Leyte, La Paz, Leyte at MacArthur, Leyte sa hilagang-silangan, bayan ng Javier, Leyte sa silangan at bayan ng Mahaplag, Leyte at Abuyog, Leyte sa timog-silangan. Matatagpuan din ang Camotes Sea sa kanluran nito. Ito ay matatagpuan 600 na kilometro sa Kalakhang Maynila, 57 na kilometrong nautical sa Lungsod ng Cebu, 44 na kilometro timog ng Lungsod ng Ormoc, 105 na kilometro kanluran ng Lungsod ng Tacloban at 54 na kilometro hilaga ng Lungsod ng Maasin.

Baybay

Lungsod ng Baybay
Mapa ng Leyte na nagpapakita ng lokasyon ng Bayba\y.
Mapa ng Leyte na nagpapakita ng lokasyon ng Bayba\y.
Map
Baybay is located in Pilipinas
Baybay
Baybay
Lokasyon sa Pilipinas
Mga koordinado: 10°41′N 124°48′E / 10.68°N 124.8°E / 10.68; 124.8Mga koordinado: 10°41′N 124°48′E / 10.68°N 124.8°E / 10.68; 124.8
Bansa Pilipinas
RehiyonSilangang Kabisayaan (Rehiyong VIII)
LalawiganLeyte
Mga barangay92 (alamin)
Pagkatatag1620
Ganap na Lungsod16 Hunyo 2007
Pamahalaan
 • Punong LungsodJose Carlos L. Cari
 • Manghalalal70,431 botante (2022)
Lawak
[1]
 • Kabuuan459.30 km2 (177.34 milya kuwadrado)
Populasyon
 (Senso ng 2020)
 • Kabuuan111,848
 • Kapal240/km2 (630/milya kuwadrado)
 • Kabahayan
28,135
Ekonomiya
 • Kaurian ng kitaika-1 klase ng kita ng bayan
 • Antas ng kahirapan22.84% (2018)[2]
 • Kita₱1,101,259,103.24 (2020)
 • Aset₱4,072,953,031.37 (2020)
 • Pananagutan₱550,319,552.04 (2020)
 • Paggasta₱673,745,522.59 (2020)
Sona ng orasUTC+8 (PST)
Kodigong Pangsulat
6521
PSGC
0803708000
Kodigong pantawag53
Uri ng klimaTropikal na kagubatang klima
Mga wikaWikang Baybay
Sebwano
wikang Tagalog
Websaytbaybaycity.gov.ph

Ang lungsod na ito ay pumapangalawa sa pinakamalaking lungsod sa Leyte pagkatapos ng Lungsod ng Ormoc {ayon sa laki at lawak ng lupain} na may sukat na 459.34 km2 o 45,934 ektarya. Nang ang lungsod na ito ay bayan pa at kabilang sa Leyte, ito ang pinakamalaking bayan sa buong probinsiya maging sa buong Silangang Visayas. Dahil dito, binubuo ito ng 92 na barangay, 23 ay nasa poblacion at 68 ay nasa mga liblib o rural na lugar.

Mga Barangay baguhin

Ang bayan ng Baybay ay nahahati sa 92 mga barangay, 23 dito ay nasa poblacion, na may isang barangay na magkasamang matatagpuan. Ang natitirang 68 ay mga rural na barangay.

  • Altavista
  • Ambacan
  • Amguhan
  • Ampihanon
  • Balao
  • Banahao
  • Biasong
  • Bidlinan
  • Bitanhuan
  • Bubon
  • Buenavista
  • Candadam
  • Can-ipa
  • Caridad
  • Ciabo
  • Cogon
  • Gaas
  • Gabas
  • Gacat
  • Guadalupe (Utod)
  • Gubang
  • Hibunawan
  • Higuloan
  • Hilapnitan
  • Hipusngo
  • Igang
  • Imelda
  • Jaena
  • Kabalasan
  • Kabatuan
  • Kabungaan
  • Kagumay
  • Kambonggan
  • Kansungka
  • Kantagnos
  • Kilim
  • Lintaon
  • Maganhan
  • Mahayahay
  • Mailhi
  • Maitum
  • Makinhas
  • Mapgap
  • Marcos
  • Maslug
  • Matam-is
  • Maybog
  • Maypatag
  • Monterico
  • Monteverde
  • Palhi
  • Pangasugan
  • Pansagan
  • Patag
  • Plaridel
  • Poblacion Zone 1
  • Poblacion Zone 2
  • Poblacion Zone 3
  • Poblacion Zone 4
  • Poblacion Zone 5
  • Poblacion Zone 6
  • Poblacion Zone 7
  • Poblacion Zone 8
  • Poblacion Zone 9
  • Poblacion Zone 10
  • Poblacion Zone 11
  • Poblacion Zone 12
  • Poblacion Zone 13
  • Poblacion Zone 14
  • Poblacion Zone 15
  • Poblacion Zone 16
  • Poblacion Zone 17
  • Poblacion Zone 18
  • Poblacion Zone 19
  • Poblacion Zone 20
  • Poblacion Zone 21
  • Poblacion Zone 22
  • Poblacion Zone 23
  • Pomponan
  • Punta
  • Sabang
  • Sapa
  • San Agustin
  • San Isidro
  • San Juan
  • Sta. Cruz
  • Sto. Rosario
  • Villa Mag-aso
  • Villa Solidaridad
  • Zacarito

Kasaysayan baguhin

Ang kasaysayan ng lungsod na ito ay sadyang nakapahalaga. Pinaniniwalaang ito ang unang bayan sa kanlurang bahagi ng Leyte na natagpuan ng mga Kastilang mananakop na kasama ni Ferdinand Magellan. Noong taong 1620, ang mga paring Heswita ang unang nagtatag ng bayang ito matapos nagtayo sila ng Simbahan.

Noong 8 Setyembre 1836, ang bayang ito ay naitatag ng sariling parokya at ang Nuestra Señora de La Immaculada Conception ang naging patron. Ngunit noong 27 Pebrero 1836, naitatag din ng ang malayang parokya ng Baybay.

Nang ang Kastilang mananakop ay nagkalat sa iba't-ibang bahagi ng lalawigan, ang ekspedisyung pinangungunahan ni Felipe Segundo, na naghahanap ng malaking tahanan, ay napadpad sa isang baryo sa hilaga ng bayan na ngayon ay Pangasugan. Nang mapadpad, siya ay nakaturo sa isang bahagi, at nagtanong sa isang katutubo sa pangalan ng lugar. Dahil hindi maintindihan ng katutubo ang salitang Espanyol at inakala niyang nagtatanong ang banyaga sa ilog na umaagos, itinuro niya ang ilog at sumagot ng Bisaya, "Ang suba nagbaybay sa Pangasugan." Doon pinaniniwalaang nakuha ang pangalan ng Baybay. Bagamat, ayon sa mga tala ni Antonio Pigafetta sa paglalayag ni Ferdinand Magellan sa Pilipinas, ang pangalan ng lugar na iyon ay Baybay na nang sila'y maglayag sa bahaging timog ng Leyte papunta sa isla ng Cebu.

Pagbawi sa pagiging Lungsod baguhin

Kamakailan, ang pagiging lungsod ng Baybay at nawala, kasama ng iba pang 15 na bayan, nang ang Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas o Supreme Court of the Philippines ay nag-aproba ng petisyon na isinumite ng League of Cities of the Philippines. Kaya naman, ang (R.A. 9389) o ang pagiging lungsod ng Baybay ay ideneklarang "unconstitutional".

Gayumpaman, sumunod na taon, 22 Disyembre 2009, ang unang desisyon at ibinaligtad at kaya naman, ang pagiging lungsod ay nabawing muli.

Ngunit noong 24 Agosto 2010, sa isang 16-pahinang resolusyon, ibinalik ang pinakaunang desisyon na ang mga bayang naging siyudad ay maging bayan ulit.

Sa botong 7-6, noong Pebrero 2011, ang pagiging lungsod ng 16 na bayan ay nabawing muli at noong 15 Pebrero 2011, ideneklara na ang 16 na bayan ay magiging siyudad na at ang desisyon na ito ay "final" at "executory".

Ang mga bayan na naging lungsod ay ang mga sumusunod: Bogo City, Cebu, Catbalogan City, Samar, Tandag City, Surigao del Sur, Borongan City, Eastern Samar, Lamitan City, Basilan, Tabuk City, Kalinga, Bayugan City, Agusan del Sur, Batac City, Ilocos Norte, Mati City, Davao Oriental, Guihulngan City, Guihulngan City, Cabadbaran City, Agusan del Norte, Carcar City, Cebu, El Salvador City, Misamis Oriental, Tayabas City at Naga City, Cebu.

Pinaniniwalaang ito ang unang bayan sa kanlurang bahagi ng Leyte na natagpuan ng mga Kastilang mananakop na kasama ni Ferdinand Magellan. Noong taong 1620, ang mga paring Heswita ang unang nagtatag ng bayang ito matapos nagtayo sila ng Simbahan.

Noong 8 Setyembre 1836, ang bayang ito ay naitatag ng sariling parokya at ang Nuestra Señora de La Immaculada Conception ang naging patron. Ngunit noong 27 Pebrero 1836, naitatag din ng ang malayang parokya ng Baybay.

Nang ang Kastilang mananakop ay nagkalat sa iba't-ibang bahagi ng lalawigan, ang ekspedisyung pinangungunahan ni Felipe Segundo, na naghahanap ng malaking tahanan, ay napadpad sa isang baryo sa hilaga ng bayan na ngayon ay Pangasugan. Nang mapadpad, siya ay nakaturo sa isang bahagi, at nagtanong sa isang katutubo sa pangalan ng lugar. Dahil hindi maintindihan ng katutubo ang salitang Espanyol at inakala niyang nagtatanong ang banyaga sa ilog na umaagos, itinuro niya ang ilog at sumagot ng Bisaya, "Ang suba nagbaybay sa Pangasugan." Doon pinaniniwalaang nakuha ang pangalan ng Baybay. Bagamat, ayon sa mga tala ni Antonio Pigafetta sa paglalayag ni Ferdinand Magellan sa Pilipinas, ang pangalan ng lugar na iyon ay Baybay na nang sila'y maglayag sa gawing timog Leyte papunta sa isla ng Cebu.

Ang bayang ito ay naging lungsod noong 16 Hunyo 2007 (R.A. 9389) matapos ang plebisito na naganap tatlong araw bago naiproklama ang Baybay bilang isang ganap na lungsod. Ang paggawa ng batas na ito ay umabot hanggang anim na taon. Una itong naipasa noong 2000, binago at muling naipasa noong 2005 at inaprubahan noong 2007.

Demograpiko baguhin

Senso ng populasyon ng
Baybay
TaonPop.±% p.a.
1903 22,990—    
1918 36,917+3.21%
1939 42,526+0.68%
1948 50,725+1.98%
1960 51,799+0.17%
1970 63,782+2.10%
1975 67,031+1.00%
1980 74,640+2.17%
1990 82,281+0.98%
1995 86,179+0.87%
2000 95,630+2.26%
2007 102,526+0.96%
2010 102,841+0.11%
2015 109,432+1.19%
2020 111,848+0.43%
Sanggunian: PSA[3][4][5][6]


Mga sanggunian baguhin

  1. "Province:". PSGC Interactive. Quezon City, Philippines: Philippine Statistics Authority. Nakuha noong 12 Nobyembre 2016.
  2. "PSA Releases the 2018 Municipal and City Level Poverty Estimates". Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas. 15 Disyembre 2021. Nakuha noong 22 Enero 2022.
  3. Census of Population (2015). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. PSA. Nakuha noong 20 Hunyo 2016.
  4. Census of Population and Housing (2010). "Region VIII (Eastern Visayas)". Total Population by Province, City, Municipality and Barangay. NSO. Nakuha noong 29 Hunyo 2016.
  5. Censuses of Population (1903–2007). "Region VIII (Eastern Visayas)". Table 1. Population Enumerated in Various Censuses by Province/Highly Urbanized City: 1903 to 2007. NSO.{{cite ensiklopedya}}: CS1 maint: url-status (link)
  6. "Province of". Municipality Population Data. Local Water Utilities Administration Research Division. Nakuha noong Disyembre 17, 2016.

Mga Kawing Panlabas baguhin