Wikipedia

Kristiyanismo sa Asya

Buod ng rehiliyon sa kontinente

Nagsimula ang Kristiyanismo sa Asya simula pa noong buhay pa si Hesus. Nanirahan at nagturo siya noong unang siglo KP sa lalawigan ng Judea sa Imperyong Romano (ngayo'y Israel at Palestina). Matapos ng kanyang kamatayan, ipinagpatuloy ng mga apostol niya ang pangangaral sa mga karatig-lugar, simula sa Lebante at sa mga lungsod ng Herusalem at Antiokia. Kalaunan, umabot ito hanggang sa tangway ng India at sa Tsina. Gayunpaman, unti-unting nahati ang relihiyon dahil sa samu't saring interpretasyon sa teolohiya. Kabilang sa mga kumalas sa pangunahing sekta ng relihiyon ang Nestorianismo, na nagsimula nang patalsikin ng mga arsobispo sa Unang Konsilyo sa Epeso noong 431 KP ang arsobispo noon ng Konstantinopla na si Nestorio. Ang partikular na sektang ito ang unang lumaganap sa kontinente ng Asya, nang nakaabot ito sa Gitnang Asya hanggang sa Tsina at sa Imperyong Mongol sa Malayong Silangan noong 1300s. Gayunpaman, di nagtagal ang mabuting pakikitungo nito, at nakaranas ang relihiyon ng persekusyon mula sa mga sumunod dinastiya at imperyo sa lugar. Noong Panahon ng Pagtuklas, unang dumating ang Kristiyanismo sa Pilipinas. Umabot din ang relihiyon sa Korea noong 1700s papuntang 1800s.

Mga simbahang Kristiyano sa Asya. Taas pababa, kaliwa pakanan: Simbahan ng Natibidad sa Belen, Palestina. Katedral ng Maynila sa Maynila, Pilipinas. Katedral ng Yerevan sa Yerevan, Armenya. Katedral ng Se sa Goa, India.

Pilipinas ang nangungunang bansa sa Asya pagdating sa dami ng mga Kristiyano, na tinatayang nasa 84 milyon. Samantala, Silangang Timor naman ang nangunguna sa bahagdan ng populasyon na Kristiyano, na nasa 99.6%. Malaki rin ang populasyon ng mga Kristiyano sa Siberia ng Rusya, sa Armenya, ang unang bansang Kristiyano, at gayundin sa Tsipre at Heorhiya. Nananatili pa rin isang malaking isyu ang persekusyon sa mga Kristiyano sa kontinente, lalo na sa Tsina, India, Gitnang Silangan, at Hilagang Korea.

Kasaysayan baguhin

Pangunahing artikulo: Kasaysayan ng Kristiyanismo
 
Si Hesus ang nagtatag sa Kristiyanismo. Ipinanganak siya sa Belen sa ngayo'y Palestina noong tinatayang 4 BKP.

Nagsimula ang Kristiyanismo bilang isang sekta ng Judaismo sa Asya, partikular na sa Lebante.[1] Ang pangunahing tauhan ng relihiyon ay si Hesus, na nanirahan sa ngayo'y Israel at Palestina noong nang siglo KP. Matapos niyang mamatay noong tinatayang 33 KP, ipinagpatuloy ng mga apostol niya ang mga pangangaral niya.[2] Kalaunan, lumaganap ang relihiyon sa Imperyong Romano at sa mga karatig-lugar nito. Bagamat nakaranas ang mga unang tagasunod nito ng mga persekusyon mula sa mga Romano, naging pambansang relihiyon ito ng imperyo simula noong panahon ni Dakilang Konstantino.[2] Naging pambansang relihiyon din ito ng Armenya noong 301 KP.[3]

 
Ang pagturing sa arsobispo ng Konstantinopla na si Nestorio bilang erehe sa Unang Konsilyo sa Epeso noong 431 KP ang nagpasimula sa paghiwalay ng Nestorianismo mula sa Simbahan ng Kanluran.

Ang pagkakaiba sa teolohiya ng relihiyon ang naging dahilan upang unti-unting mahati ito sa mga sekta. Sinubukang amyendahan ang mga ito sa pamamagitan ng pagtawag sa mga konsilyo. Gayunpaman, hindi nito napigilan ang paghihiwalay ng dalawang simbahan noong 1054 KP.[4] Isa sa mga sektang ito ang Nestorianismo, isang sektang sinimulan ng arsobispo ng Konstantinopla na si Nestorio at umusbong bilang resulta ng Unang Konsilyo ng Epeso noong 431 KP.[5][6] Ang partikular na sektang ito ang naging dominanteng uri ng Kristiyanismo na kumalat sa Asya, kahit na itinuring itong erehe ng mga simbahan sa Kanluran.[5]

 
Ang Estelang Nestoriano sa Xi'an, Tsina noong 1895.

Dumating ang Nestorianismo sa Gitnang Asya noong mga bandang 600s, kung saan nagtagumpay itong maging relihiyon ng lugar sa mahaba-habang panahon.[5] Umabot ito sa kapitbahay nitong Tsina, kung saan payapang lumaganap ito sa ilang mga komunidad sa loob ng imperyo. Bagamat hindi tiyak ng mga historyador ngayon kung gaano kalaki ang mga komunidad na ito, ipinagpapalagay nila na sapat ang laki nito upang kilalanin sila mismo ng mga emperador noong panahon na yon. Matibay na ebidensiya nito ang Estelang Nestoriano na itinayo sa Chang'an, ang kabisera ng Dinastiyang Tang.[6] Sa batong ito nakatala ang isang paglalarawan sa mga komunidad na Kristiyano sa lugar, at inilalarawan ang pagdating ng isang pari na si Alopen sa korte ng emperador na si Taizong ng Tang, kung saan malugod nila itong tinanggap.[7]

Hindi nagtagal ang mabuting pakikitungo na ito sa mga Kristiyano sa Tsina. Kalaunan, nakaranas ang mga komunidad na ito ng persekusyon mula sa imperyo.[8] Gayunpaman, nang sinakop ng mga Mongol ang Tsina noong huling bahagi ng 1100s papuntang 1200s, lumaganap muli ito nang mapayapa.[5] Kilala ang mga Mongol sa kanilang di-pakikialam sa mga relihiyon at paniniwala ng kanilang nasasakupan. Halimbawa nito ang kaso ni Genghis Khan, ang nagtatag sa Imperyong Mongol, na isang shamanista, pero pumayag sa pagkasal sa mga anak niya sa mga Kristiyanong prinsesa ng ibang mga tribo.[9] Dahil dito, naging maimpluwensiya sa politika ng imperyo ang mga Kristiyano, na humantong sa pagkonsidera ng ilang mga bansang Europeo na Kristiyano, partikular na ang Kaharian ng Pransiya, sa posibilidad ng isang alyansa sa naturang imperyo upang labanan ang mga Muslim sa nagpapatuloy na Krusada noon.[10] Wala sa mga planong ito ang naisakatuparan. Gayunpaman, patuloy na nagpadala ang Santo Papa ng mga espirituwal na gabay sa Imperyong Mongol bilang tugon sa mga hiling ng korte ng imperyo. Nagpatuloy ito hanggang noong 1362, nang matagumpay na napatalsik ng mga Tsino ang mga Mongol at itinatag ang Dinastiyang Ming.[8] Pinatalsik kalaunan ng mga Tsino ang mga Kristiyano simula noong 1368.

Hindi uusad muli ang pagkalat ng relihiyon sa kontinente nang may kalakihan hanggang noong pagdating ng manlalakbay na Portuges na si Ferdinand Magellan sa Kabisayaan sa Pilipinas noong 1521. 2,000 katutubo, kabilang na si Rajah Humabon ng Sugbu (ngayo'y Cebu), ang nagpabinyag sa kanila.[11] Gayunpaman, napatay si Magellan sa Labanan sa Mactan sa kamay ng mga tauhan ni Lapulapu, ang datu ng Mactan noong panahong yon. Itinatag ng mga sumunod na Espanyol sa pamumuno ni Miguel Lopez de Legazpi ang modernong lungsod ng Cebu at Maynila, na nagsilbing sentro ng pagkalat ng Katolisismo sa bansa simula noong 1565.[11][12]

Samantala, noong 1784 unang naitalang nakarating ang Kristiyanismo sa tangway ng Korea, nang nagpabinyag sa Tsina noong 1784 si Yi Sung-hun sa pangalang Kristiyano na Pedro.[13] Ipinalaganap niya ang relihiyon sa Korea, at bininyagan ang marami sa mga tagasunod niya. Nanatili ang relihiyon sa lugar na may malaki-laking populasyon at walang pormal na misyon mula sa kahit anong sekta, hanggang noong 1836, nang dumating ang mga paring Pranses sa lugar upang mangaral.[14] Gayunpaman, nakaranas pa rin ang mga Kristiyano sa lugar ng persekusyon mula sa Dinastiyang Joseon dahil sa pagtanggi nila sa pagsamba sa relihiyon ng mga ninuno nila. Noong 1866, naganap ang pinakamalaking persekusyon sa mga Kristiyano sa Korea, kung saan 8,000 Koreanong Katoliko ang ipinapatay.[13] Pinakasikat sa mga ito ang 103 martir, kasama na si Andrew Dae-gun Kim, ang unang paring Koreano, na ginawang mga santo ni Juan Pablo II noong 1984.[13]

Sa kasalukuyang panahon, nananatiling dominante ang Kristiyanismo sa Pilipinas at Silangang Timor. Malaki rin ang bahagdan ng mga Kristiyano sa populasyon ng Tsipre, Rusya, Armenya, at Heorhiya. Bagamat sinisiguro ng maraming bansa sa Asya ang proteksyon ng Kristiyanismo at iba pang mga relihiyon laban sa diskriminasyon, nananatili pa ring isyu ang persekusyon sa mga Kristiyano sa maraming lugar sa kontinente, lalo na sa Gitnang Silangan, Tsina, India, at Hilagang Korea.[15][16]

Demograpiya baguhin

Gitnang Asya baguhin

 
Ang Katedral ng Zenkov sa Almaty, Kasakistan.
Bansa Kabuuan (pop) Mga Kristiyano (%) Mga Kristiyano (pop)
  Kasakistan 19,200,000 26.0%[17] 4,992,000
  Kirgistan 6,000,000 7.0%[18] 420,000
  Tayikistan 9,000,000 0.7%[19] 65,300
  Turkmenistan 5,600,000 1.2%[20] 67,300
  Usbekistan 35,000,000 1.0%[21] 347,000
Gitnang Asya 74,800,000 7.79% 5,824,300

Kanlurang Asya baguhin

 
Ang Simbahan ng Banal na Sepulkro sa Lumang Lungsod ng Herusalem. Dito pinaniniwalaang inilibing at nabuhay muli si Hesus.
Bansa Kabuuan (pop) Mga Kristiyano (%) Mga Kristiyano (pop)
  Armenya 3,000,000 91.0%[22] 2,730,000
  Aserbayan 10,300,000 3.0%[23] 309,000
  Bareyn 1,700,000 10.2%[24] 173,400
  Emiratos 9,900,000 9.0%[25] 891,000
  Heorhiya 4,900,000 87.3%[26] 4,277,700
  Hordanya 10,900,000 2.1%[27] 228,900
  Irak 39,700,000 0.6%[28] 250,000
  Iran 85,900,000 0.1%[29] 117,700
  Israel 8,800,000 2.0%[30] 176,000
  Katar 2,500,000 13.1%[31] 327,500
  Kuwait 4,600,000 18.0%[32] 828,000
  Libano 5,300,000 32.0%[33] 1,696,000
  Oman 4,500,000 4.0%[34] 180,000
  Palestina 6,000,000 1.7%[35] 102,000
  Saudi 34,800,000 6.0%[36] 2,100,000
  Siria 20,400,000 10.0%[37] 2,040,000
  Tsipre 1,300,000 94.8%[38] 1,232,400
  Turkiya 82,500,000 0.2%[39] 175,500
  Yemen 26,000,000 0.2%[40] 41,000
Kanlurang Asya 363,000,000 4.92% 17,876,100

Silangang Asya baguhin

 
Ang Katedral ng Immaculada Concepcion sa Hong Kong, Tsina.
Bansa Kabuuan (pop) Mga Kristiyano (%) Mga Kristiyano (pop)
  Hapon 124,700,000 1.5%[41] 1,900,000
  Hong Kong 7,300,000 16.5%[42] 1,204,000
  Hilagang Korea 25,800,000 1.6%[43] 400,000
  Timog Korea 51,700,000 27.7%[44] 14,331,240
  Macau 630,000 7.0%[45] 44,100
  Mongolia 3,300,000 1.3%[46] 43,125
  Taiwan 23,600,000 6.8%[47] 1,604,800
  Tsina 1,400,000,000 5.1%[48] 71,400,000
Silangang Asya 1,637,030,000 5.55% 90,927,265

Timog Asya baguhin

 
Ang Basilikang Katedral ng Santo Tomas sa Chennai, India.
Bansa Kabuuan (pop) Mga Kristiyano (%) Mga Kristiyano (pop)
  Apganistan 37,500,000 0.03%[49] 12,000
  Banglades 164,100,000 0.7%[50] 1,100,000
  Butan 857,000 3.5%[51] 30,000
  India 1,300,000,000 2.3%[52] 29,900,000
  Maldibas 391,000 0.4%[53] 1,400
    Nepal 30,400,000 1.4%[54] 425,600
  Pakistan 238,200,000 1.6%[55] 3,811,200
  Sri Lanka 23,000,000 7.4%[56] 1,702,000
Timog Asya 1,794,448,000 2.06% 36,982,200

Timog-silangang Asya baguhin

 
Ang Simbahan ng Quiapo sa Maynila, Pilipinas.
Bansa Kabuuan (pop) Mga Kristiyano (%) Mga Kristiyano (pop)
  Biyetnam 102,000,000 6.6%[57] 6,761,000
  Brunei 471,000 8.7%[58] 40,977
  Indonesia 275,100,000 9.9%[59] 27,234,900
  Kamboya 16,500,000 2.4%[60] 396,000
  Laos 7,600,000 2.8%[61] 212,800
  Malasya 33,500,000 9.2%[62] 3,082,000
  Myanmar 57,100,000 6.0%[63] 3,426,000
  Pilipinas 110,800,000 88.5%[64] 98,058,000
  Singapura 5,900,000 12.8%[65] 756,000
  Taylandiya 69,500,000 1.13%[66] 785,350
  Silangang Timor 1,400,000 99.6%[67] 1,394,400
Timog-silangang Asya 679,871,000 20.91% 142,147,427

Sanggunian baguhin

  1. ↑ Hogg, William Richey. "Christianity" [Kristiyanismo]. Britannica (sa Ingles). Nakuha noong 28 Disyembre 2022.
  2. ↑ 2.0 2.1 "Christianity" [Kristiyanismo]. History (sa Ingles). 3 Agosto 2021. Nakuha noong 28 Disyembre 2022.
  3. ↑ Santos, Amanda Proença; Contreras, Rodolfo (7 Abril 2017). "The world's first Christian country?" [Ang unang bansang Kristiyano sa mundo?]. BBC Travel (sa Ingles). Nakuha noong 28 Disyembre 2022.
  4. ↑ "East-West Schism" [Paghahating Silangan-Kanluran]. Britannica (sa Ingles). Nakuha noong 28 Disyembre 2022.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "Nestorianism" [Nestorianismo]. Britannica (sa Ingles). Nakuha noong 30 Disyembre 2022.
  6. ↑ 6.0 6.1 Chapman, John (1911). "Nestorius and Nestorianism" [Si Nestorio at ang Nestorianismo]. The Catholic Encyclopedia (sa Ingles). Lungsod ng New York, Estados Unidos: Robert Appleton Company. Nakuha noong 30 Disyembre 2022 – sa pamamagitan ng New Advent.
  7. ↑ Qingsheng, Meng; Yang, Li (19 Mayo 2019). "Nestorian stone tablet traces early Christianity in China" [Tinutunton sa tabletang batong Nestoriano ang maagang [bahagi ng kasaysayan ng] Kristiyanismo sa Tsina]. CGTN. Nakuha noong 30 Disyembre 2022.
  8. ↑ 8.0 8.1 Fang, Serene. "A Brief History of Christianity in China" [Isang Maiksing Kasaysayan ng Kristiyanismo sa Tsina]. PBS (sa Ingles). Nakuha noong 30 Disyembre 2022.
  9. ↑ Weatherford, Jack (2004). Genghis Khan and the Making of the Modern World [Si Genghis Khan at ang Paggawa sa Modernong Mundo] (sa Ingles). Three Rivers Press. ISBN 0-609-80964-4.
  10. ↑ Grousset, René (2006). Histoire des Croisades III, 1188-1291 [Kasaysayan ng Ikatlong Krusada, 1188-1291] (sa Pranses). Editions Perrin. ISBN 978-2-262-02569-4.
  11. ↑ 11.0 11.1 Niles, Randall (23 Setyembre 2021). "Christian History of the Philippines" [Kasaysayan ng Kristiyanismo sa Pilipinas]. Drive Thru History (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  12. ↑ Miller, Jack. "Religion in the Philippines" [Relihiyon sa Pilipinas]. Asia Society (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 Rozario, Rock Ronald (10 Setyembre 2021). "Centuries-old remains of first Korean Catholic martyrs recovered" [Narekober na ang mga siglo na'ng katawan ng mga unang Katolikong martir ng Korea]. Union of Catholic Asian News (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  14. ↑ "St. Andrew Kim Taegon (Korean)" [San Andres Kim Taegon (Koreano)]. Archbishop of Chicago (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  15. ↑ Shellnutt, Kate (16 Enero 2019). "Asia Rising: The Top 50 Countries Where It's Hardest to Follow Jesus" [Asya Umaangat: Ang 50 Bansa Kung Saan Pinakamahirap Sundan si Hesus]. Christianity Today (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  16. ↑ McDermid, Charles (18 Enero 2019). "Christians in Asia: persecuted, oppressed … but keeping the faith" [Mga Kristiyano sa Asya: inuusig, inaapi ...pero pinapanatili [pa rin] ang pananampalataya]. South China Morning Post (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  17. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Kazakhstan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Kasakistan]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 2 Enero 2023.
  18. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Kyrgyz Republic [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Republikang Kirgis]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 2 Enero 2023.
  19. ↑ "Tajikistan" [Tayikistan]. Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  20. ↑ "Turkmenistan". Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  21. ↑ "Uzbekistan" [Usbekistan]. Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 2 Enero 2023.
  22. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Armenia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Armenya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  23. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Azerbaijan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Aserbayan]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  24. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Bahrain [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Bareyn]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  25. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: United Arab Emirates [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Emiratos]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  26. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Georgia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Heorhiya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  27. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Jordan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Hordanya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  28. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Iraq [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Irak]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  29. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Iran [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Iran]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  30. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Israel [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Israel]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  31. ↑ "Qatar" [Katar]. Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  32. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Kuwait [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Kuwait]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  33. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Lebanon [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Libano]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  34. ↑ "Oman". Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  35. ↑ Younes, Ali (27 Disyembre 2017). "Israel behind 'Christian exodus' from Palestine" [Israel ang nasa likod ng 'pag-alis ng mga Kristiyano' mula sa Palestina]. Al Jazeera (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  36. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Saudi Arabia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Saudi]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  37. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Syria [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Siria]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  38. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Cyprus [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Tsipre]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  39. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Turkey [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Turkiya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  40. ↑ Wille, Belkis (10 Mayo 2016). "Christians Among The Victims in an Unstable Yemen" [Mga Kristiyano ang ilan sa mga Biktima ng isang Di Mapanatag na Yemen]. Human Rights Watch (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  41. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Japan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Hapon]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  42. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: China—Hong Kong [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Tsina—Hong Kong]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2021. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  43. ↑ "North Korea" [Hilagang Korea]. Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  44. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: South Korea [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Timog Korea]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  45. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: China—Macau [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Tsina—Macau]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  46. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Mongolia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Mongolia]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  47. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Taiwan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Taiwan]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  48. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: China (Includes Tibet, Xinjiang, Hong Kong, and Macau) [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Tsina (Kasama Tibet, Xinjiang, Hong Kong, at Macau)]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  49. ↑ "Taliban Say No Christians Live in Afghanistan; US Groups Concerned" [Wala na daw Kristiyanong Naninirahan sa Apganistan, Sabi ng Taliban; Nag-aalala ang mga Grupo sa Amerika]. Voice of America (sa Ingles). 16 Mayo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  50. ↑ "Bangladesh" [Banglades]. Open Doors UK (sa Ingles). Nakuha noong 3 Enero 2023.
  51. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Bhutan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Butan]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  52. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: India [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: India]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  53. ↑ Wilfred, Felix (2014). The Oxford Handbook of Christianity in Asia [Ang Handbook ng Kristiyanismo sa Asya ng Oxford] (sa Ingles). Oxford University Press. p. 45. ISBN 9780199329069.
  54. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Nepal [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Nepal]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  55. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Pakistan [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Pakistan]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  56. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Sri Lanka [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Sri Lanka]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  57. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Vietnam [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Biyetnam]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  58. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Brunei [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Brunei]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  59. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Indonesia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Indonesia]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  60. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Cambodia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Kamboya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  61. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Laos [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Laos]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  62. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Malaysia [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Malasya]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  63. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Burma [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Burma]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  64. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Philippines [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Pilipinas]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  65. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Singapore [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Singapura]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  66. ↑ "Population by religion, region and area, 2018" [Populasyon ayon sa relihiyon, rehiyon, at lugar, 2018]. National Statistics Office (Taylandiya). Inarkibo mula sa ang orihinal (XLS) noong 24 Abril 2021. Nakuha noong 3 Enero 2023.
  67. ↑ 2021 Report on International Religious Freedom: Timor-Leste [Ulat noong 2021 ukol sa Pandaigdigang Kalayaan sa relihiyon: Timor-Leste]. U.S. Department of State (Ulat) (sa Ingles). Office of International Religious Freedom. 2 Hunyo 2022. Nakuha noong 3 Enero 2023.

Link sa labas baguhin

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kristiyanismo_sa_Asya&oldid=2053445"