Mga lalawigan ng Pilipinas
Ang lalawigan (Filipino: probinsiya) ay ang pangunahing yunit ng lokal na pamahalaan sa Pilipinas. Sa kasalukuyan, may walumpu't-isa (81) na lalawigan ang Pilipinas na hinahati sa mga lungsod at mga bayan. Ang Pambansang Punong Rehiyon, pati ang mga malayang nakapaloob na lungsod, ay may kalayaan mula sa pamahalaang panlalawigan. Ang bawat lalawigan ay pinamamahalaan ng halal na mambabatas na tinatawag na Sangguniang Panlalawigan at ng isang halal na gobernador.
Ang mga lalawigan ng Pilipinas ay napapangkat sa mga rehiyon ayon sa katangiang pang heograpiya, kultura, at etnolohiya. Sa labing-pitong rehiyon ng bansa, may nakatakdang bilang para sa labing-apat na rehiyon kung saan nauugnay ang kanilang kinalalagyan mula hilaga pababa sa katimugan. Walang itinakdang bilang para sa Kalakhang Maynila o Pambansang Punong Rehiyon (NCR), sa Rehiyong Pampangasiwaan ng Cordillera (CAR) at sa Rehiyong Awtonomo ng Bangsamoro sa Muslim Mindanao (BARMM).
Pinamumunuan ng isang gobernador ang pamahalaan ng bawat lalawigan sa Pilipinas. Ang mga lungsod sa isang lalawigan ay hindi nasasakop sa kapangyarihan ng gobernador. Sa hangad ng lehislatura, bawat isa sa mga ito ay binubuo ng mga distrito. Mayroong mga halal na kinatawan o kongresista ang bawat distrito sa Kongreso o Kapulungan ng mga Kinatawan sa Pilipinas. Ang mga distrito ay nagtataglay din ng isang lupon ng mga kagawad (board members) sa Sangguniang Panlalawigan (tingnan ang sumusunod na seksiyon tugkol sa pamahalaang lalawigan).
Noong 30 Oktubre 2006, inaprubahan ng mga mamayan ng unang distrito ng Maguindanao ang pagkakabuo ng isang bagong lalawigan, ang Shariff Kabunsuan, sa isang plebisito na pinamunuan ng Komisyon ng Halalan. Inaprubahan din noong 2 Disyembre 2006, nabuo din ang bagong lalawigan ng Dinagat Islands sa Surigao del Norte mula sa naganap na plebisito. Itinatag ng Kongreso ng Pilipinas ang mga batas na ukol sa mga ito.
Pamahalaang lalawigan
baguhinTulad ng Pamahalaang Pambansa ng Pilipinas, mayroon ding kagawaran ng tagapagpaganap at tagapagbatas ang pamahalaang panlalawigan. Nasa pamamahala ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas ang panghukuman na kapangyarihan ng lalawigan. Malaya ang pamahalaang panlalawigan. Binigyan ito ng tuwirang kapangyarihan upang magpalakad ng mga gawain sa mga naturang lalawigan ngunit tuluyan pa ring nakikipag-ugnayan ang pangulo sa pamamagitan ng Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal.
Sangay tagapagpaganap
baguhinAng gobernador nakatalagang tagapagpaganap sa bawat lalawigan. Siya ang may hawak sa iba't ibang mga kagawaran ng lalawigan katulad ng Pangasiwaan, Tanggapang Legal, Tanggapan ng Impormasyon, Tanggapang Inhinyeriya, at Tanggapan ng Ingat-Yaman.
Hinahalal ang isang gobernador na binibigyan ng tatlong taon sa isang termino at maaaring gumanap muli sa loob ng tatlong termino kung muling siyang ihahalal. Hinihirang ng isang gobernador ang mga pinuno ng mga kagawaran sa kanyang lalawigan.
Sangay tagapagbatas
baguhinPinamumunuan ang lehislatura ng bise-gobernador na nasasakop sa Sangguniang Panlalawigan ng lupon ng mga kagawad (Filipino: bokal, Ingles: board members) mula sa bawat distrito. Depende sa uri ng kita ng lalawigan, maaari itong bumuo ng lupon ng mga kagawad na ginaganapan ng walo hanggang sampung miyembro. Binibigayn ng sampung mga kagawad ang una at ikalawang uri ng lalawigan samantalang walo naman ang sa ikatlo at ika-apat na uri ng lalawigan. Natatangi ang Negros Occidental at Cebu dahil ang kanilang mga lupon ay binubuo ng labindalawang kagawad.
Sa Lupon ng mga Lalawigan, binubuo ito ng mga kasaping ex-officio tulad ng pangulo ng Liga ng mga Kapitan o Association of Barangay Captains, Liga ng mga Konsehal sa Pilipinas o Philippine Councilors League (PCL), at ang Pederasyon ng mga Pangulo ng Sangguniang Kabataan.
Ang gobernador at mga kagawad ay hinahalal ng mga mamamayan sa lalawigan. Hinahalal naman ang mga kasaping ex-officio sa loob ng kanilang organisasyon.
Mapa
baguhin
Tala ng mga lalawigan
baguhin| Lalawigan[fn 1] | Kabisera | Rehiyon | Populasyon | Lawak (km²) | Densidad ng Populasyon (bawat km²) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Abra | Bangued | CAR | 209,491 | 3,975.6 | 52.7 |
 |
Agusan del Norte | Cabadbaran[1] | XIII | 552,849 | 2,590.0 | 213.5 |
 |
Agusan del Sur | Prosperidad | XIII | 559,294 | 8,966.0 | 62.4 |
 |
Aklan | Kalibo | VI | 451,314 | 1,817.9 | 248.3 |
 |
Albay | Legazpi | V | 1,090,907 | 2,552.6 | 427.4 |
 |
Antique | San Jose de Buenavista | VI | 471,088 | 2,522.0 | 186.8 |
 |
Apayao | Kabugao | CAR | 97,129 | 3,927.9 | 24.7 |
 |
Aurora | Baler | III | 173,797 | 3,239.5 | 53.6 |
 |
Basilan | Lamitan |  BARMM |
259,796 | 1,234.2 | 210.5 |
 |
Bataan | Lungsod ng Balanga | III | 557,659 | 1,373.0 | 406.2 |
 |
Batanes | Basco | II | 16,467 | 209.3 | 78.7 |
 |
Batangas | Lungsod ng Batangas | IV-A | 1,905,348 | 3,165.8 | 601.9 |
 |
Benguet | La Trinidad | CAR | 582,515 | 2,655.4 | 219.4 |
 |
Biliran | Naval | VIII | 140,274 | 555.5 | 252.5 |
 |
Bohol | Tagbilaran | VII | 1,137,268 | 4,117.3 | 276.2 |
 |
Bukidnon | Malaybalay | X | 1,060,265 | 8,293.8 | 127.8 |
 |
Bulacan | Malolos | III | 2,234,088 | 2,625.0 | 851.1 |
 |
Cagayan | Tuguegarao | II | 993,580 | 9,002.7 | 110.4 |
 |
Camarines Norte | Daet | V | 458,840 | 2,112.5 | 217.2 |
 |
Camarines Sur | Pili | V | 1,551,549 | 5,266.8 | 294.6 |
 |
Camiguin | Mambajao | X | 74,232 | 229.8 | 323.0 |
 |
Capiz | Roxas | VI | 654,156 | 2,633.2 | 248.4 |
 |
Catanduanes | Virac | V | 215,356 | 1,511.5 | 142.5 |
 |
Cavite | Imus | IV-A | 2,063,161 | 1,287.6 | 1,602.3 |
 |
Cebu | Lungsod ng Cebu | VII | 3,356,137 | 5,088.4 | 659.6 |
 |
Cotabato | Kidapawan | XII |
958,643 | 6,569.9 | 145.9 |
 |
Davao de Oro | Nabunturan | XI | 580,244 | 4,667.0 | 124.3 |
 |
Davao del Norte | Tagum | XI | 743,811 | 3,463.0 | 214.8 |
 |
Davao del Sur | Digos | XI | 1,905,917 | 6,377.6 | 298.8 |
| Davao Occidental | Malita | XI | 905,917 | 6,377.6 | 298.8 | |
 |
Davao Oriental | Mati | XI | 446,191 | 5,164.5 | 86.4 |
 |
Dinagat Islands | San Jose | XI | 127,152 | 1,036.34 | 120 |
 |
Eastern Samar | Borongan | VIII | 375,822 | 4,339.6 | 86.6 |
 |
Guimaras | Jordan | VI | 141,450 | 604.7 | 233.9 |
 |
Ifugao | Lagawe | CAR | 161,623 | 2,517.8 | 64.2 |
 |
Ilocos Norte | Laoag | I | 514,241 | 3,399.3 | 151.3 |
 |
Ilocos Sur | Vigan | I | 594,206 | 2,579.6 | 230.3 |
 |
Iloilo | Lungsod ng Iloilo | VI | 1,925,002 | 4,719.4 | 407.9 |
 |
Isabela[fn 2] | Ilagan | II | 1,287,575 | 10,664.6 | 120.7 |
 |
Kalinga | Tabuk | CAR | 174,023 | 3,119.7 | 55.8 |
 |
La Union | San Fernando | I | 657,945 | 1,493.1 | 440.7 |
 |
Laguna | Santa Cruz | IV-A | 1,965,872 | 1,759.7 | 1,117.2 |
 |
Lanao del Norte | Tubod | X | 758,123 | 3,092.0 | 245.2 |
 |
Lanao del Sur | Marawi | BARMM |
800,162 | 3,872.9 | 206.6 |
 |
Leyte | Tacloban | VIII | 1,592,336 | 5,712.8 | 278.7 |
 |
Maguindanao | Buluan | BARMM |
801,102 | 4,900.1 | 163.5 |
 |
Marinduque | Boac | IV-B | 217,392 | 959.3 | 226.6 |
 |
Masbate | Lungsod ng Masbate | V | 707,668 | 4,047.7 | 174.8 |
 |
Misamis Occidental | Oroquieta | X | 486,723 | 1,939.3 | 251.0 |
 |
Misamis Oriental | Cagayan de Oro | X | 1,126,215 | 3,570.0 | 315.5 |
 |
Mountain Province | Bontoc | CAR | 140,439 | 2,097.3 | 67.0 |
 |
Negros Occidental[fn 3] | Bacolod | VI | 2,565,723 | 7,926.1 | 323.7 |
 |
Negros Oriental | Dumaguete | VII | 1,126,061 | 5,402.3 | 208.4 |
 |
Northern Samar | Catarman | VIII | 500,639 | 3,498.0 | 143.1 |
 |
Nueva Ecija | Palayan | III | 1,659,883 | 5,284.3 | 314.1 |
 |
Nueva Vizcaya | Bayombong | II | 366,962 | 3,903.9 | 94.0 |
 |
Occidental Mindoro | Mamburao | IV-B | 380,250 | 5,879.9 | 64.7 |
 |
Oriental Mindoro | Calapan | IV-B | 681,818 | 4,364.7 | 156.2 |
 |
Palawan | Puerto Princesa | VI | 755,412 | 14,896.3 | 50.7 |
 |
Pampanga | San Fernando | III | 1,882,730 | 2,180.7 | 863.4 |
 |
Pangasinan | Lingayen | I | 2,434,086 | 5,368.2 | 453.4 |
 |
Quezon | Lucena | IV-A | 1,679,030 | 8,706.6 | 192.8 |
 |
Quirino | Cabarroguis | II | 148,575 | 3,057.2 | 48.6 |
 |
Rizal | Antipolo | IV-A | 1,707,218 | 1,308.9 | 1,304.3 |
 |
Romblon | Romblon | IV-B | 264,357 | 1,355.9 | 195.0 |
 |
Samar | Catbalogan | VIII | 641,124 | 5,591.0 | 114.7 |
 |
Sarangani | Alabel | XII | 410,622 | 2,980.0 | 137.8 |
 |
Siquijor | Siquijor | VII | 81,598 | 343.5 | 237.5 |
 |
Sorsogon | Lungsod ng Sorsogon | V | 650,535 | 2,141.4 | 303.8 |
 |
South Cotabato | Koronadal | XII | 1,102,550 | 4,489.0 | 245.6 |
 |
Southern Leyte | Maasin | VIII | 360,160 | 1,734.8 | 207.6 |
 |
Sultan Kudarat | Isulan | XII | 586,505 | 4,714.8 | 124.4 |
 |
Sulu | Jolo | BARMM |
619,668 | 1,600.4 | 387.2 |
 |
Surigao del Norte | Lungsod ng Surigao | XIII | 374,465 | 1,936.9 | 193.3 |
 |
Surigao del Sur | Tandag | XIII | 501,808 | 4,552.2 | 110.2 |
 |
Tarlac | Lungsod ng Tarlac | III | 1,068,783 | 3,053.4 | 350.0 |
 |
Tawi-Tawi | Bongao | BARMM |
322,317 | 1,087.4 | 296.4 |
 |
Zambales | Iba | III | 627,802 | 3,714.4 | 169.0 |
 |
Zamboanga del Norte | Dipolog | IX | 823,130 | 6,618.0 | 124.4 |
 |
Zamboanga del Sur | Pagadian | IX | 1,437,941 | 4,964.1 | 289.7 |
 |
Zamboanga Sibugay | Ipil | IX | 497,239 | 3,087.9 | 161.0 |
Talababa:
- ↑ Opisyal na pangalan at baryant sa Tagalog mula sa ISO 3166-2 Newsletter II-2 (2010-06-30)
- ↑ Noong 20 Pebrero 1995, pinagtibay ang panukalang batas sa paghahati ng Isabela sa Isabela del Norte at Isabela del Sur. Hindi natuloy ang paghahati.
- ↑ Nabuo ang Negros Oriental mula sa Negros Occidental noong 3 Enero 1986. Ipinahayag na ang pagkakabuo nito ay hindi sang-ayon sa saligang batas noong 11 Hulyo 1986, at ito ay nabuwag noong 18 Agosto 1986.
Panlabas na kawing
baguhin- League of Provinces of the Philippines Naka-arkibo 2007-10-17 sa Wayback Machine.
- ↑ Opisyal nang itinalaga ang Cabadbaran bilang kabisera ng lalawigan sang-ayon sa Batas Republika Blg. 8811 Naka-arkibo 2016-03-03 sa Wayback Machine.. Ngunit ang luklukan ng pamahalaang panlalawigan ay nasa proseso ng paglipat mula Butuan, kung saang naririyan pa rin ang tanggapan ng pamahalaang panlalawigan.