Wikipedia

Pambansang Daambakal ng Pilipinas

(Idinirekta mula sa Pambansang daambakal ng Pilipinas)
Para sa daambakal, tingnan ang Talaan ng mga estasyon ng Pambansang Daambakal ng Pilipinas.

Ang Pambansang Daambakal ng Pilipinas (Ingles: Philippine National Railways, dinadaglat bilang PNR) ay isang sistemang daangbakal na may-ari ng estado sa Pilipinas, na nasa ilalim ng Kagawaran ng Transportasyon (DOTr) bilang isang kabit na ahensiya. Kahit kung itinatag ito noong panahon ng kolonyalismong Espanyol, naitatag lamang noong 1984 ang kasalukuyang anyo ng PNR. Kasalukuyang nagtatakbo ito ng 479 kilometro ng riles sa pulo ng Luzon, kung saan ang mayoriya ng imprastrukturang daangbakal sa Pilipinas ay nakapuwesto. Dahil sa ito, naging magkasingkahulugan ang PNR sa sistemang daangbakal sa Pilipinas.

Pambansang Daambakal ng Pilipinas
Philippine National Railways
IndustriyaBiyaheng daambakal
NinunoKompanyang Daambakal ng Maynila
Itinatag24 Nobyembre 1892; 132 taon na'ng nakalipas (1892-11-24)
Punong-tanggapan
Maynila
,
Pilipinas
Pinaglilingkuran
Kalakhang Maynila
Calabarzon
Kabikulan
Pangunahing tauhan
Ret. P/Dir. Gen. Roberto T. Lastimoso, PNP, Tagapangulo
Junn B. Magno, General Manager
SerbisyoKasalukuyan:
Commuter Rail
Suspinde:
Riles pangkalungsuran
Mga serbisyong pangkargamento
May-ariPamahalaan ng Pilipinas sa ilalim ng DOTr
Websitepnr.gov.ph

Isang bahagi ng lambat-lambat ng PNR, partikular na sa bahagi ng lambat-lambat nito na nakapuwesto sa Kalakhang Maynila, ay bahagi ng Sistemang Panlulan ng Matatag na Republika (SRTS),[1] at pangkalahatang sistema ng pampublikong transportasyon sa kalakhan. Ito ay ang buhay ng lahat ng mga palingkurang riles panrehiyon sa Kalakhang Maynila, na umaabot sa mga arabal (suburb) nito at sa mga lalawigan tulad ng Laguna. Gayunpaman, ang layon ng PNR ay hindi lamang bawasan ang antas ng paninikip ng trapiko dahil sa pagtaas ng mga bilang ng mga sasakyan sa Kalakhang Maynila,[2] kundi ring ibuklod nang mabuti ang mga importanteng lungsod sa loob ng Pilipinas at maglingkod bilang instrumento sa pambansang kabuhayan at pagpapaunlad.[3] Gayunpaman rin, ang pag-abot ng layon na iyon ay natadtad ng problemang hinggil sa sirang imprastruktura at ng 'di-sapat na pagpondo ng pamahalaan, mga problemang inaayos sa kasalukuyang rehabilitasyon ng sistema. Ang rehabilitasyon ng PNR, na isinusulong ng mga sunud-sunod na administrasyon, ay naglalayon na hindi lamang sagutin ang mga problemang ito, pero palakaran rin ang paglago ng ekonomiya ng Pilipinas sa pamamagitan ng isang matalab na sistemang daangbakal.

Kasaysayan

 
Mga pasahero na posing sa harapan ng "Ferrocarril de Manila y Dagupan" (noong 1885)
 
Type 0-4-4 Manila Railroad Company Locomotive #17 naka display sa Dagupan City Museum

Noong Hunyo 25, 1875, sa ilalim ng isang kautusan ng hari na inilabas ni Haring Alfonso XII ng Espanya, ang hiniling na Inspektor ng Mga Pampublikong Gawain ng mga Isla ng Pilipinas ay hiniling na magsumite ng isang plano ng railway system para sa Luzon. Ang plano, na isinumite limang buwan mamaya sa pamamagitan ng Don Eduardo Lopez Navarro, ay pinamagatang Memoria Sobre el Plan General de Ferrocarriles en la Isla de Luzón, at agad na naaprubahan. Ang konsesyon para sa pagtatayo ng isang riles mula sa Maynila hanggang Dagupan ay ipinagkaloob sa Don Edmundo Sykes ng Ferrocarril de Manila-Dagupan (May-Dagupan Railway), mamaya upang maging Manila Railway Company, Ltd ng London, noong Hunyo 1, 1887.[4][5]

Ang Ferrocarril de Manila-Dagupan, na bumubuo ng karamihan sa Linyang Pahilaga ngayon, ay nagsimula sa pagtatayo noong Hulyo 31, 1887 sa pagbubukas ng pundasyon para sa Estasyong daangbakal ng Tutuban, at ang 195 kilometro (121 mi) na linya ay binuksan noong Nobyembre 24, 1892 Ang pagpapalawak ng network ng Philippine railway ay hindi magsisimula hanggang sa panahon ng kolonyang Amerikano, noong Disyembre 8, 1902, ang Philippine Commission ay nagpasa ng batas na nagpapahintulot sa pagtatayo ng isa pang linya ng tren, na sa kalaunan ay bumuo ng Linyang patimog. Ang karagdagang batas ay pinalaya hanggang 1909 na nagpapahintulot sa karagdagang konstruksiyon ng tren at paggamit ng mga bono ng gobyerno upang matustusan ang mga ito, at sa pamamagitan ng 1916, 792.5 kilometro (492.4 mi) ng track ay itinayo ng kumpanya, na muling inorganisa ang sarili bilang Maynila ng Bagong Kumpanya ng Railroad Jersey (MRR).[6] Bukod sa North at South Main Lines, ang iba pang mga linya na sumasabog sa dalawang pangunahing linya ay itinayo, tulad ng mga linya sa Rosales at San Quintin, Pangasinan; San Jose at Cabanatuan, Nueva Ecija; Dau, Carmen, Floridablanca at Arayat, lahat sa lalawigan ng Pampanga, pati na rin sa loob ng US Air Base Fort Stotsenburg na naging Clark Air Base; Antipolo, Taytay, at Montalban, isang tulay sa Nielsen Field sa ngayon ay Ayala Avenue sa Makati Financial District mula sa Culi Culi (ngayon Pasay Road) Station, lahat sa Rizal; Cavite City at sa malapit na US Air Base ng Sangley Point pati na rin ang Noveleta at Naic, parehong nasa lalawigan ng Cavite; Canlubang, Santa Cruz at Pagsanjan lahat sa lalawigan ng Laguna; Batangas City at Bauan kapwa sa lalawigan ng Batangas, pati na rin ang isang linya na kumikonekta sa San Pablo City sa Laguna sa Luta (mamaya Malvar) sa lalawigan ng Batangas (Ito ay dating bahagi ng Main Line South hanggang sa isang mas maikling cut-off line na nagkokonekta sa Los Banos sa ang Santa-Cruz / Pangsanjan linya sa San Pablo ay binuksan, Port Ragay sa lalawigan ng Bicol ng Camarines Sur, at hanggang sa Tabaco mula sa Legaspi, Albay.

Katulad ng iba pang mga riles noong panahong iyon, ang Manila Railroad Company ay nagdusa mula sa pinansiyal na kahirapan sa panahon ng Unang Digmaang Pandaigdig, at noong Pebrero 4, 1916, ang Philippine Assembly ay pumasa sa Act No. 2574, na nagpapahintulot sa Gobernador-Heneral na makipag-ayos para sa nasyonalisasyon ng MRR's ari-arian. Ang MRR sa kalaunan ay nasyonalisa noong Enero 1917, na ang gobyernong Pilipino ay nagbabayad ng P10 milyon sa mga may-ari ng kumpanya at sa pag-asang P 53.9 milyon sa natitirang utang. Dahil dito, ang pamamahala ng MRR ay lumipat mula sa British hanggang Amerikano na mga kamay, at noong 1923, naging José Paez ang unang pangkalahatang tagapangasiwang Pilipino.[6]

Noong mga 1920, ang MRR ay nagsimula sa isang pangkalahatang programa ng mga pagpapabuti bilang isang resulta ng mga sobrang operating na naipon sa halos ng dekada. Pinapayagan ang ₱ 30 milyong programa para sa extension ng serbisyo ng tren sa North Main Line mula sa Dagupan hanggang San Fernando sa La Union, ang extension ng South Main Line sa Legazpi sa Albay, at ang pagtatayo ng maraming linya ng pag-iilaw. Ang huling tren na kumukunekta sa Manila sa Bicol ay inilagay noong Nobyembre 17, 1937 at ang regular na direktang serbisyo sa pagitan ng Maynila at Legazpi ay inagurahan noong Mayo 8, 1938, at noong 1941, ang MRR ay nagpapatakbo ng 1,140.5 na kilometro (708.7 mi) ng track.[6]

Noong Disyembre 14, 1941, sa pagsisimula ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang MRR ay inilagay sa ilalim ng kontrol ng militar ng US, at noong Disyembre 30, ang pamamahala ng MRR ay inutusan na pahintulutan ang mga pwersang militar ng US na sirain ang imprastraktura ng network, na nagreresulta sa napakalaking pinsala sa tren pasilidad at karapatan ng paraan. Kasama ng higit pang pinsala sa panahon ng pananakop ng Hapon sa Pilipinas, kung saan ang Imperial Japanese Army ay nagpapatakbo ng mga serbisyo sa isang limitadong batayan gamit ang anumang maaaring maligtas, at higit pang labanan sa Allied liberation ng Pilipinas ng pinagsamang mga pwersang Amerikano at Pilipino ng ilang taon mamaya, ang mga pinsala sa ari-arian ng riles ay umabot sa humigit-kumulang na 30 milyong dolyar.[6] Sa pagtatapos ng digmaan, 452 kilometro lamang (281 mi) ang nagpapatakbo,[4] higit sa lahat bilang resulta ng United States Army at ang Philippine Commonwealth Army ay gumaganap ng pansamantalang pag-aayos sa imprastraktura ng riles para sa mga layuning militar. Ang pag-aari ng MRR ay bumalik sa gubyerno ng Pilipinas noong Pebrero 1, 1946.[6]

Kasunod ng digmaan, nakapagbawi ng MRR ang mga limitadong serbisyo, gamit ang labis na kagamitang militar at mga pagbabayad na ginawa ng United States Army at Philippine Commonwealth Army para sa paggamit ng mga pasilidad ng railway sa Pilipinas. Noong Hulyo 1, 1947, pinondohan ng isang P20 milyon na alokasyon sa rehabilitasyon na itinatabi ng gubyerno ng Pilipinas, sa paligid ng 75% ng buong network ng tren bago ang 1941 ay na-rehabilitated.[6] Noong 1951, ang MRR na tumatanggap ng P3 milyon sa mga pondo sa reparation sa digmaan, 941.9 kilometro (585.3 mi) ng track, na kumakatawan sa 82.5% ng kabuuang network ng tren bago ang 1941, ay nagpapatakbo. Nang maglaon noong 1950s, ang MRR fleet ng mga tren ay binago mula sa singaw hanggang sa diesel engine, at ang kumpanya ay binigyan ng bagong charter sa ilalim ng Republic Act No. 4156, at naging modernong-araw na Pambansang Daambakal ng Pilipinas.

Ang mga natural na kalamidad tulad ng mga baha ng 1973 at 1975 ay nagugulo sa mga serbisyo at pinilit ang pagsasara ng maraming bahagi ng mga pangunahing linya. Noong Hulyo 23, 1979, inilabas ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Executive Order No. 546, na nagtalaga ng Pambansang Daambakal ng Pilipinas bilang isang nakalakip na ahensiya ng Kagawaran ng Transportasyon at Komunikasyon.[4] Noong 1988, sa panahon ng administrasyon ni Corazon Aquino, ang Linyang Pahilaga ay sarado, na may mga tren na hindi makarating sa iba't ibang probinsya sa bansa. Kahit na ang Linyang Patimog ay sarado din dahil sa mga bagyo at baha, at ang pagsabog ng Mayon Volcano noong 1993, kung saan ang agos ng abo at lava ay sumira sa linya ng tren at mga pasilidad nito. Gayunpaman, ang mga jeep, mga bus at taxi ay popular, at maraming tao ang nalipat mula sa kasalukuyang serbisyo hanggang 2009. Nang magtagumpay si Fidel V. Ramos kay Corazon Aquino, napagpasyahan niyang ibalik ang Linyang Patimog mula sa Tutuban hanggang Legaspi, na hinirang na Jose B. Dado bilang ang bagong PNR general manager at binigyan siya ng misyong iyon. Bago magretiro si Dado sa edad na animnapu't limang taon at walong buwan, pagkatapos ng paglilingkod para sa limang taon, nakapag-ulat siya ng "Mission Accomplished" kay Ramos

 
2009 PNR DMU sa 2009 PNR at Filtrap logo

Ang dating administrasyon ni Gloria Macapagal-Arroyo ay aktibong nagsasagawa ng rehabilitasyon ng Pambansang Daambakal ng Pilipinas sa pamamagitan ng iba't ibang mga pamumuhunan at mga proyektong idinisenyo upang mabuhay muli ang transportasyon ng riles[4][7] ng Pilipinas, sa kabila ng maraming problema na kasangkot. Ang kabuuang pagbabagong-tatag ng mga tulay at track ng tren, kabilang ang kapalit ng kasalukuyang 35-kilo (77-pound) na track na may mas bagong 50-kilo (110-pound) track ng riles[7] at ang refurbishing ng mga istasyon, ay bahagi ng proseso ng rehabilitasyon at pagpapalawak. Noong unang Hulyo 14, 2009, ang Pangulo ng Pilipinas na si Gloria Macapagal-Arroyo ang namuno sa paglunsad ng bagong diesel multiple-units ng Pambansang Daambakal ng Pilipinas. Bilang bahagi ng bagong imahe nito, isang bagong pangalan ng brand, PNR Filtrack ay naidagdag at isang bagong PNR logo ay inilunsad hanggang sa ang nagwawalang administrasyon ay nagpasya na ibalik sa orihinal na logo.

Ang tulay ng San Cristobal sa Calamba, Laguna ay itinayong muli noong Mayo, 2011. Ang serbisyo ng tren sa Bicol Express ay inagurahan noong Hunyo 29, sa isang paglalayag sa pagitan ng Maynila at Naga City kasama ang return trip pabalik sa terminal sa Hulyo 1. ay nasira ng pagbagsak ng dike sa Malaguico, Sipocot. Ito ay natuklasan bago sumailalim ang tren at kinumpuni. Ang naibalik na serbisyong intercity ng Bicol Express ay ibinibigay sa araw-araw, karamihan ay tumatakbo sa gabi.

Mga operasyon at serbisyo

Ang PNR ay kasalukuyang nagpapatakbo sa lugar ng Manila metropolitan at sa probinsya ng Laguna. Ang kasayasan ng PNR ay nagpatakbo sa mga lalawigan ng Bulacan, Pampanga, Tarlac, Nueva Ecija, Pangasinan at La Union sa Linyang Pahilaga, at Batangas, Naic, Lungsod ng Kabite, Carmona, sa lalawigan ng Kabite pati narin sa Pagsanjan, Rodriguez (dating Montalban), Taytay at Antipolo sa lalawigan ng Rizal, sa Linyang Patimog.

Buod ng mga serbisyo

Serbisyo Hangganan Kalagayan
Metro South Commuter (MSC) Tutuban Alabang Nasa operasyon
Tutuban Mamatid Nasa operasyon
Tutuban Calamba Nasa operasyon
Metro North Commuter (MNC) Tutuban Governor Pascual Nasa operasyon
Tutuban Valenzuela Pinagplano
Shuttle Service (SS) Tutuban Governor Pascual Nasa operasyon
Governor Pascual FTI Nasa operasyon
Dela Rosa Carmona Pinagplano
Tutuban Sucat Di-pinagpatuloy
Santa Mesa Sucat Di-pinagpatuloy
Alabang Calamba —
Premiere Train Tutuban Mamatid Di-pinagpatuloy
Bicol Commuter (BCT) Tagkawayan Naga Di-pinagpatuloy
Sipocot Naga Nasa operasyon
Naga Legazpi Nasa operasyon
Bicol Express (BEx) Tutuban Legazpi Pinagplano
Mayon Limited Deluxe (MLD) Tutuban Ligao Di-pinagpatuloy; pinalitan ng ILE
Mayon Limited Ordinary (MLO) Tutuban Ligao Di-pinagpatuloy; pinalitan ng ILE
Isarog Limited Express (ILE) Tutuban Naga Sinuspinde

Metro Commuter Line

Pangunahing artikulo: PNR Metro Commuter Line

Ang Metro Commuter (na kilala rin sa natitirang aktibong serbisyo na MSC o Metro South Commuter),[8] na dating tinatawag na Commuter Express (din Commex), ay nagsisilbi bilang commuter rail service para sa Kalakhang Maynila, na umaabot hanggang sa timog bilang Calamba City, Laguna . Ang PNR ay gumagamit ng mga GE na mga tren tulad ng 900 Class, 2500 Class, at 5000 Class hatak sa Commex passenger cars pati na rin ang bagong procured 18 (3 car train, 6 set) Hyundai Rotem DMUs at KiHa 52 para sa serbisyong ito. Ang mga 203 series EMU ay ginagamit din para sa Metro Commuter.

Ang serbisyong MSC gamit ang bagong DMUs, KiHa 52, KiHa 350 at 203 series EMUs ay kasalukuyang ibinibigay sa pagitan ng Tutuban at Alabang sa Muntinlupa City. Sa kasalukuyan, ang MSC ay gumagawa ng 42 serbisyo sa pagbalik, 21 sa bawat direksyon.[9]

Shuttle Service

Ang Shuttle Service ay isang serbisyo ng commuter rail na unang ipinakilala noong Enero 27, 2014. Ang serbisyong ito ay gumagamit ng Hyundai Rotem DMUs at JR KiHa 52. Mayroong 2 ruta ng Shuttle Service, kung saan ang mga tren ay tumigil sa lahat ng mga istasyon kasama ang mga ruta: Tutuban - Sucat at Santa Mesa - Sucat. Ang serbisyo ng tren na ito ay natapos Mayo 23, 2014 upang magsagawa ng pagpapanatili sa rolling stock at dahil sa magkakasunod na tatlong linggo ng mga pagkaantala at pagkansela ng serbisyong tren na ito.

Dati, ang mga plano para sa ikatlong ruta na naglalayag sa Alabang - Calamba ay ipakilala sa 2017. Ang serbisyong ito ay gagamitin ang dalawang-bagon ng Kiha 350, gayunpaman, ang ipinangako na ikatlong linya ay inilipat sa ika-10 Avenue - Dela Rosa ruta simula noong Agosto 1, 2018.

Premiere Train

Ang Premiere Train service ay isang commuter rail service na ipinakilala noong Marso 3, 2014 at gumagamit ng JR KiHa 59 "Kogane" na tren. Ang Premiere Train ay nagmula sa Tutuban Terminal at humihinto sa istasyon ng Blumentritt, España, Santa Mesa, Buendia, EDSA, Sucat, Alabang, San Pedro, Biñan at Santa Rosa. Ang mga pamasahe ay nagkakahalaga ng ₱ 60.00 hanggang ₱ 90.00

Ang tren na ito ay dapat na tanggalin sa Mayo 23, 2014 dahil gagamitin nila ang binagong 203 serye EMU na hihinto sa lahat ng mga istasyon sa pagitan ng Tutuban Terminal at Santa Rosa Station upang magsilbi ng mas maraming pasahero. Pinalitan ito ng 203 serye noong Hunyo 25, 2014.

Bicol Commuter

Pangunahing artikulo: PNR Bicol Commuter

Ang serbisyo ng Bicol Commuter ay isang commuter rail service sa Bicol Region, sa pagitan ng mga istasyon sa Tagkawayan, Quezon, at Legazpi, Albay, kasama ang Naga City sa Camarines Sur na nagsisilbing sentral na terminal, ang sentro ng transportasyon. Ang serbisyo ay inilunsad noong Setyembre 16, 2009, sa oras para sa kapistahan ng Our Lady of Peñafrancia sa Naga City.[10] Ang mga tren na ginawa pitong biyahe sa isang araw, alternating sa pagitan ng Tagkawayan, Sipocot, Naga City at Legazpi. Ang lahat ng mga serbisyo na ginamit KiHa 52 serye sa binagong asul na atay.

Pagkatapos ng karagdagang mga pagbabawas, ang serbisyo lamang sa pagitan ng Naga at Sipocot ay nagpapatakbo ng Disyembre 2013.[11] Ang serbisyo ay nagpatuloy sa pagitan ng Naga at Legazpi noong Oktubre 2015 na may isang tren sa isang araw.[12]

Bicol Express

 
Ruta ng Bicol Express

Ang PNR ay nagtatrabaho para sa ilang mga taon sa pagpapanumbalik ng serbisyong intercity nang walang tagumpay. Bilang ng Setyembre 2013, ang mga operasyon sa Bicol Region ay nasuspinde.[13] Ito ay dahil sa pinsala ng bagyo sa mga tulay. Inaasahan ng PNR na muling buksan ang Bicol Express Service sa pamamagitan ng tungkol sa Setyembre 2014.[14] Dahil sa mga pinsala na dinala ng Bagyong Rammasun, na kilala sa Pilipinas bilang Bagyong Glenda, inihayag na ang pagpapatuloy ng mga serbisyo ng Bicol Express ay lalong naantala hanggang Oktubre Nobyembre 2014. Mula noon ay muling inanunsiyo at pagkatapos ay nakansela, kamakailan lamang sa huling bahagi ng 2016.[15]

Noong 2017, bilang bahagi ng proyektong Manila-Bicol Railway ang Tsina ang magpapanumbalik sa serbisyong Bicol Express. Ang Panibagong Bicol Express ay magkakaroon ng anim na oras upang maabot ang Bicol mula sa Manila na may bilis na disenyo ng 120 kph at bilis ng pagpapatakbo ng 80 kph.[16]

Ang tagaplano ng biyahe ay Train T-611 para sa southbound (MA-NG) at Train T-612 para sa northbound (NG-MA).

Nagsimula ang operasyon ng Bicol Express sa pagitan ng Manila at Aloneros sa paligid ng 1919 na may isang hiwalay na tren sa pagitan ng Pamplona at Tabaco at sa pagitan ng Port Ragay at Legazpi mula pa noong 1933. Ang unang Bicol Express mula Manila hanggang Legazpi ay tumakbo noong Enero 31, 1938.

Mayon Limited

Noong Marso 2012, isa pang serbisyo sa tren, ang nabuhay na muli na Mayon Limited, ay tumakbo sa pagitan ng Tutuban at Ligao. Ang tren ay tumakbo bilang Mayon DeLuxe sa Lunes, Miyerkules at Biyernes mula sa Tutuban bilang tren na T-713 na may tatlong naka-aircon na mga kargamento na may mga reclining na upuan. Ang tren ay nagbalik sa Martes, Huwebes at Linggo bilang tren T-714 mula sa Ligao. Sa Martes, Huwebes at Linggo ang tren ay tumakbo bilang Ordinaryong tren (T-815) na may mga non-reclining na upuan at paglamig ng fan. Ang pag-alis bilang tren T-816 ay tuwing Lunes, Miyerkules at Biyernes. Ang tren ay hindi tumakbo tuwing Sabado.[17] Ang mga tren ay nakakatugon sa Gumaca.[18] Bilang ng Setyembre 2013, ang lahat ng operasyon sa Bicol Region, kabilang ang Mayon Limited, ay nasuspinde.[13]

Ang orihinal na serbisyo ng Mayon Limited mga dekada na ang nakalipas ay hinirang ng mga tren ng Pranses Alstom at mga tren ng General Electric, at tumakbo pahilaga mula sa Legazpi hanggang matarik na gradient na humahantong sa Camalig sa mga paanan ng Mayon Volcano na may isa pang makina ng tren na patulak mula sa likuran. Ang serbisyo ay itinalaga bilang (Tren T-577) at itinuturing na bilang pinakamabilis at pinaka-modernong tren ng Pambansang Daangbakal ng Pilipinas na tumatakbo sa Linyang Patimog.

Dating Serbisyo

Intercity Services

Kahit na ang Southern Luzon Intercity Services ay paminsan-minsang pinamamahalaan sa mga nakaraang taon, ang ilan sa mga sangay nito ay wala na tulad ng Batangas City Intercity railways. Sinisikap ng mga pagsisikap na ibalik ang parehong mga serbisyo. Ang intercity na linya ng kanluran na dating pinaglingkuran ng Amianan Express at ang Dagupan Express ay tuluyang tumigil sa operasyon.

Lucena Express

Ang Lucena Express ay unang pinatatakbo sa pagitan ng Malvar at Aloneros, Guinayangan, at sa bandang huli sa pagitan ng Maynila at Lucena, tumigil sa Blumentritt (San Lazaro), Santa Mesa, Paco, San Pedro, Biñan, Santa Rosa, Calamba, Los Baños, College, Masaya, San Pablo, Tiaong, Taguan, Candelaria, Lutucan at Sariaya stations.

Prestige and Peñafrancia Express

Ang lumang serbisyo ng Prestige ay gumamit ng mga itinayo ng Hapon, na itinutulak sa sarili na mga coach at ang tanging tren na hindi dapat hulihin ng mga tren ng General Electric. Kadalasan ay ang unang ng tatlong express train na dumating. Sa prayoridad sa lahat ng iba pang mga tren sa ruta nito, at huminto lamang sa Daraga, Ligao, Naga, Lucena, at Paco. ito ay karaniwang dumating sa Tutuban railway station, sentro ng Maynila, na ginagawa itong popular na serbisyo sa mga negosyante. Ang 48-seater air-conditioned coaches ng Prestige ay medyo mas makitid at mas mababa kaysa sa mga itinayo sa Madras, na nag-ambag din sa mas mabilis na tumakbo.

Sa pamamahala ni Pete Nicomedes Prado mula 1986 hanggang 1991, inagurasyon ng PNR ang Penafrancia Express sa pagitan ng Maynila at Naga. Ang mga porma ng tren ay binubuo ng isang GE Series 900 locomotive na naghahatid ng isang bagahe ng tren at ilang mga pasahero coach, parehong aircon at ekonomiya. Ang mga airconditioned coach ay may sleepers, de luxe coaches, at dining lounge coaches. Ginagamit din sa mga tren ng Penafrancia Express ang mga self-propelled commuter motor coaches mula sa Hapon, gamit ang aircon pati na rin ang mga nonaircon coach. Una, sila ay walang hinto sa pagitan ng Paco Station sa Maynila at Naga City mismo, maliban sa kapag ang mga tren ng Penafrancia Express na tumungo sa kabaligtaran ng mga direksyon ay kailangang tumawid sa isa't isa sa ruta sa lalawigan ng Quezon. Nang maglaon, nagsimula na ang dagdag na mga paghinto, karamihan sa lalawigan ng Camarines Sur sa Bicol na tumigil sa tren sa mga bayan tulad ng Ragay, Sipocot, at Libmanan.

Ang mga tren ng Penafrancia Express ay mayroon ding mga tampok ng estilo ng airline, tulad ng piped sa musika, meryenda, caterer, at mga istuwardes.

Express Services

 
1912 Stanley Motor Carriage Model 88 Mountain Wagon na katulad ng mga sasakyan ng Benguet Auto Line na naglalakbay sa Kennon Road sa unang bahagi ng ika-20 na Siglo

Nagpatakbo din ang PNR ng ilang mga Express service. Ang ilan sa mga serbisyong ito ay ipinagpapatuloy dahil sa pinansiyal na mga dahilan. Ang unang express service para sa Luzon ay ang Baguio Express, na pinamamahalaan mula sa Maynila sa pamamagitan ng Dagupan at San Fabian patungo sa Camp One sa Kennon Road, kung saan ang mga sasakyang de-motor, samantalang ang mga sasakyang de-motor ng Stanley at De Dion, ng Benguet Auto Line na transported passenger proceeding sa Baguio. Ang mga serbisyo ng magdamag ay ibinibigay ng Baguio Night Express kasama ang Baguio Friday Night tuwing Biyernes at Baguio Night Special sa mga espesyal na panahon. Ang isa pang ekspresyon na serbisyo ay ang Ilocos Express, na nagpapatakbo mula Marso 15, 1930 hanggang sa pagsara ng linya noong huling bahagi ng dekada 1980. Kasama sa mga serbisyo ang dining car na may catering na ibinigay ng Manila Hotel. Ang isa pang variant ng serbisyo ay ang Baguio-Ilocos Express. Kasunod ng programang modernisasyon ng Kompanyang daangbakal ng Maynila noong 1955, itinanghal ng Ilocos Express ang isang 7A class na "De Luxe" coach hanggang 1979, nang ang kakulangan ng mga operable air-conditioned coaches ay naging sanhi ng paglipat sa isang "Tourist" -class coach. Ang kumpanya ay nagpapatakbo rin ng Paniqui Express noong 1930s, ngunit na-eclipsed ito ng Ilocos Express.

Ang pinakamabilis na tren na pinatatakbo ng PNR sa North Main Line ay ang Ilocos Special (Train 26), na nagsimula noong 1973, ang apat na oras na tren na ito ng diesel na multa (DMU) ay tumakbo sa 195 kilometro sa pagitan ng Manila at Dagupan City. Ipinakilala din ng PNR ang Amianan Day Express (Train 74) noong Pebrero 1974 at ang Amianan Night Express (Train 72), ang huling tren upang umalis sa Manila para sa anumang destinasyon sa parehong linya. Ang Amianan Night Express ay tumakbo nang mas mabilis kaysa sa day counterpart nito, ang Amianan Day Express, na nagdudulot ng 260 kilometro papunta sa San Fernando City, La Union sa loob ng limang oras.

Serbisyong kargamento

Ang PNR na ginamit upang mag-alok ng mga serbisyo ng kargamento, gamit ang mga pangkalahatang mga sasakyang pangkalusugan ng General Electric U15C na binili ng kumpanya noong 1974. Kasalukuyang ito ay pinlano para sa isang muling pagbabangon na humahantong sa Manila North Harbour.

Nagkaroon din ng isang limitadong serbisyo ng mobile na ospital.

Mga Plano

Ang mga plano upang mabawi at mapalawak ang network ng tren ay ginawa ng iba't ibang mga administrasyon. Ang Timog Korea at ang Republika ng Tsina ay nag-aalok upang makatulong sa pagbabagong-tatag ng sistema ng riles sa Pilipinas, ang dating pagtulong sa rehabilitasyon at paggawa ng makabago ng Linyang Patimog[19] at ang huli ay tumutulong sa pananalapi, pagtatayo, at pagpapatakbo ng isang rationalized Linyang Pahilaga ng serbisyo pati na rin bilang pagtulong sa pagbabagong-tatag at pag-modernize ang Linyang Patimog.

Manila-Clark Railway (NSCR North)

Ang proyektong Manila-Clark railway ay nagsasangkot ng pag-upgrade ng umiiral na solong track sa isang mataas na dual-track system, na nagko-convert ang rail gauge mula sa makitid na gauge patungo sa standard gauge, at nag-uugnay sa Maynila hangang Malolos City sa Bulacan at higit pa sa Angeles City, Clark Special Economic Zone at ang Paliparang Pandaigdig ng Clark. Tinatantiya ang proyektong ito na nagkakahalaga ng humigit-kumulang na US $ 500 milyon, kasama ang Tsina na nag-aalok upang magbigay ng ilang US $ 400 milyon sa pagtustos ng konsesyon.[20] Nagsimula ang paghahanda ng konstruksiyon noong unang bahagi ng Nobyembre 2006. Dahil sa mga pagkaantala sa gawaing pagtatayo, sa madaling panahon ito ay muling inegosyo sa gobyerno ng China. Ang pansamantalang pagpapatuloy sa Enero 2009 sa suporta ng North Luzon Railways Corporation. Muli, ang proyekto ay nakansela noong Marso 2011, dahil sa isang serye ng mga pagkaantala, mga pagtigil sa trabaho, isang kontrobersya at anomalya sa dayuhang kontratista. Ang proyekto ng tren ay kinontrata ng administrasyong Arroyo noong 2003 sa China National Machinery and Equipment Corporation (CNMEC) para sa isang orihinal na gastos na $ 421 milyon. Noong 2009, pinalaki ng CNMEC ang presyo ng kontrata sa $ 593 milyon, sa pagsang-ayon ng pamahalaan na baligtarin ang pagkakaiba. Ang pamahalaan ay hiniram ng $ 400 milyon mula sa Exim Bank ng China upang pondohan ang proyekto, na ang balanse ay mula sa Development Bank of the Philippines. Noong 2011, inalis ng administrasyong Aquino ang proyektong ito sa mga ligal na isyu at mga paratang sa korapsyon. Ang Korte Suprema ng Pilipinas ay nagbigay sa Marso 2012 ng isang desisyon na nagbigay ng isang mas mababang hukuman ang go-signal upang marinig ang kaso na nanawagan para sa pagpapawalang-saysay ng sobrang halaga ng kontrata. Sa halip na pag-aayos ng buong US $ 184 milyon dahil sa 2012, ang Kagawaran ng Pananalapi ay magbayad ng Export-Import Bank of China 4 na magkaparehong pagbabayad na $ 46 milyon simula noong Setyembre 2012.[21] Sinabi ng Director-General ng National Economic and Development Authority (NEDA) na si Arsenio Balisacan na 80 Ang kilalang Northrail proyekto ay ipagpapatuloy sa loob ng termino ni Pangulong Benigno Aquino III.[21]

Sinusuri ng Kagawaran ng Transportasyon at Komunikasyon ang muling pag-aaral ng proyekto sa pamamagitan ng pagsasagawa ng pag-aaral ng pagiging posible ng CPCS Transcom Ltd. ng Canada. Ang bahagi ng pag-aaral ay sinuri ng pagkakaroon ng Malolos-Tutuban-Calamba-Los Baños Commuter Line.[22][23]

Ang huling pangalan para sa proyektong Northrail ay inihayag ng Kagawaran ng Transportasyon Kalihim Arthur Tugade noong Hunyo 25, 2017 sa isang seremonya kung saan ang unang 5 istasyon ay binigyan ng kanilang mga marker sa lokasyon. Nilalayon nito ang pagbawas ng oras ng paglalakbay sa pagitan ng dalawang lungsod mula sa dalawang oras hanggang 55 minuto, na nagbibigay ng mas madaling paglalakbay para sa mga pasahero mula sa Bulacan at Pampanga na naglakbay araw-araw sa Maynila para sa trabaho o paaralan. Ang 106-kilometro na linya ng tren ay tatakbo mula sa Estasyong daangbakal ng Tutuban sa Maynila patungong Clark Freeport Zone sa Pampanga, na dumadaan sa Paliparang Pandaigdig ng Clark. Magkakaroon ng 13 trainsets na may 8 coaches bawat set, ang bawat isa ay may kakayahang makamit ang maximum na bilis na 120 kph (75 mph). Ang gastos ng proyekto ay $ 255 bilyon (US $ 5.1 bilyon) sa tulong pinansiyal mula sa Hapon. Inaasahang magsimula ang konstruksiyon sa huling quarter ng 2017 at makumpleto ng 2021.[24][25]

Ang pre-construction work tulad ng pag-clear ng tamang paraan ay nagsimula noong Enero 2018.

Linyang Silangan Kanluran ng PNR

Bilang bahagi ng programang imprastraktura ng "Build-Build-Build" ni pangulong Rodrigo Duterte, ang East-West Rail ay iminungkahi ng East-West Rail Transit Corp, isang kasunduan sa pagitan ng A. Brown Company Inc. at Pribadong Equity Investment at Development Corp. Kabilang dito ang financing, disenyo, konstruksiyon, at pagpapanatili ng isang mataas na elevated 9.4-kilometer railway line mula sa Diliman sa Quezon City hanggang Quiapo sa Maynila.[26]

Ang linya ng PNR East West, na kilala rin bilang MRT Line 8, ay isang iminungkahing mabilis na linya ng pagbibiyahe sa Metro Manila sa Pilipinas, na karaniwang tumatakbo sa isang direksyon sa silangan-kanluran kasama ang Daang Radyal Blg. 7 at isang bahagi ng Daang Radyal Blg. 8.

Naghahain ang linya ng 11 istasyon sa 9.4 na kilometro (5.8 mi) ng linya. Ang mga daang-bakal ay kadalasang nakataas at itinayo alinman sa ibabaw o sa mga kalsada na sakop, na may mga seksyon sa ibaba ng lupa. Ang kanlurang dulo ng linya ay ang Quiapo station infont ng Quiapo Church, habang ang eastern terminus ng linya ay ang istasyon ng Diliman sa Commonwealth Avenue sa Barangay Old Capitol Site, Quezon City. Ang linya ng tren ay nagsisilbi sa mga lungsod na Radial Road 7 (Commonwealth Avenue, Elliptical Road, Quezon Avenue, España Boulevard at Quezon Boulevard) ay dumadaan sa: Manila at Quezon City.[27]

Pagbabalik ng kargamento

Sa loob ng Pebrero 2016, ang plano ng PNR's na kargamento ay magsisimula sa isang pinlano na pag-sign ng isang MOA sa pagitan ng railway at rail freight operator MRAIL (isang subsidiary ng Meralco) para sa rehabilitasyon ng mga linya ng tren patungong North Harbor at muling simulan ang mga serbisyo ng kargamento simula 2017 , na makakatulong din na mabawasan ang paggamit ng trapiko at trak sa NCR.[28] Kung nakumpleto, ang MRAIL ay sama-samang nagpapatakbo ng serbisyo ng kargamento sa PNR, na magtatapos sa mahabang kawalan ng mga serbisyo ng kargamento ng tren sa bansa. Ito ang magiging ikalawang pagkakataon na ang PNR ay nakipagsosyo sa ICTSI.[29]

Ang isang pahayag na ginawa ng MRail Inc., isang subsidiary ng Metro Pacific Investments Corp., ay nagsabi na ang lahat ng mga diskusyon tungkol sa PNR revival service freight mula sa Port of Manila hanggang Laguna Gateway Inland Container Terminal ay patuloy sa pagtatalaga ng isang bagong board sa Pambansang Daambakal ng Pilipinas.[30]

Manila-Calamba Railway (NSCR South)

Bilang bahagi ng programang imprastraktura ng DuterteNomics (Build-Build-Build) na programa ni Rodrigo Duterte, ang Metro Commuter Line ay muling isasagawa bilang isang full-track na double-track na nakoryente, at palalawakin upang maglingkod sa Los Baños. Noong Setyembre 12, 2017, inaprubahan ng National Economic and Development Authority ang pagtatayo ng mas bagong linya, bilang bahagi ng mas matagal na Long-haul Railway na makakonekta sa Legazpi at Matnog, at Batangas City.[31][32] Ang pagpopondo para sa proyekto, na nagkakahalaga ng ₱ 131 bilyon, ay ibinibigay ng Japan International Cooperation Agency, at inaasahang magsisilbi ng 300,000 pasahero sa isang araw sa unang taon ng operasyon nito.[31]

Muling pagtatayo ng Maynila-Bicol Railway (Southrail Project) at Calamba-Batangas City Railway

Kasama ang muling pagtatayo ng Metro South Commuter Line, ang riles ng tren sa Bicol (sa Legazpi at Matnog) ay muling isasagawa, at isang bagong linya mula sa Calamba hanggang Batangas City ay itatayo. Inaprubahan ng National Economic and Development Authority ang mga proyekto noong Setyembre 12, 2017, ngunit walang malinaw na takdang panahon ng pagtatayo. Ang konstruksiyon ng mga linya ng Maynila-Bicol at Calamba-Batangas City ay pinopondohan ng gobyerno ng China, at ang mga linya ay nagtatampok ng mga bagong standard-gauge na linya, na sa una ay magsisilbing mga single-track na linya at sa kalaunan, ay magiging mga double-track na linya .[33]

Mindanao Railway

Ipinahayag ni Pangulong Rodrigo Duterte ang kanyang suporta para sa pagtatatag ng isang sistema ng tren sa buong isla ng Mindanao na maaaring operasyon matapos ang kanyang termino. Ang sistema ng tren na itatayo sa Mindanao ay magkakaroon ng mga 2,000 kilometro ng trackage, at itinuturing na isa sa mga pangunahing proyekto ng imprastruktura ni Rodrigo Duterte. Ang unang yugto, na 105 km, ay magsisimula ng pagtatayo sa ikatlong quarter ng 2018 at inaasahang makukumpleto sa 2022.[34]

Bahagyang muling pag-activate ng North Main Line

Ipinlano nang maaga noong 2006 sa panahon ng termino ni Gloria Macapagal-Arroyo, ang hilagang Manila-Dagupan linya ng PNR na binubuo ng mga istasyon simula Solis, Ika-5 Abenida, Ika-10 Abenida at Caloocan ay muling itinayo sa disenyo ng Southrail, na kumpleto sa modernong mga mga hadlang sa gate. Sila ay nakumpleto ngunit para sa ilang kadahilanan ay hindi kailanman ginagamit. Sila ay higit na pinabayaan sa panahon ng termino ni Aquino at hindi ginagamit, na ginagamit lamang ang mga riles ng tren upang maglakbay papunta sa istasyon ng depot sa Caloocan.

Ang kalagayan ay lumala sa makasaysayang istasyon ng Caloocan na binubuwag para sa NLEX Segment 10.1, at ang istasyon ng tren ay natapos na ganap na buwag kasama ang mga track.

Hanggang sa huling bahagi ng Marso 2018, ang mga gawaing panunumbalik ay patuloy na i-clear at tiyakin na ang mga track ay nasa kalagayan pa rin, at ang isang serbisyo ng tren ay pinaplano na muling pinamamahalaan, ayon sa isang post sa Facebook ng Kagawaran ng Transportasyon.[35] Bukod sa Caloocan, ang serbisyo pahilaga ay pinahaba pa sa pamamagitan ng muling pagbubukas ng istasyon ng Governor Pascual (na dating tinatawag na Acacia) sa Malabon.

Tignan Din

Mga sanggunian

  1. ↑ GMA Launches transit system Naka-arkibo 2009-06-29 sa Wayback Machine., Philippine Star, 15 Hulyo 2003
  2. ↑ NUMBER OF MOTOR VEHICLES REGISTERED: Comparative, JAN.- DEC. 2003, 2004, 2005 Naka-arkibo 2009-10-23 sa Wayback Machine., Land Transportation Office, 23 Enero 2006
  3. ↑ Mission Statement Naka-arkibo 2009-08-26 sa Wayback Machine., Philippine National Railways, retrieved 19 Abril 2007
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Brief history of PNR". Philippine National Railways (February 27, 2009). Inarkibo mula sa orihinal noong Pebrero 27, 2009. Nakuha noong Nobyembre 4, 2011. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ "Manila Railroad Company". National Register of Historic Sites & Structures in the Philippines. National Historical Commission of the Philippines. Nakuha noong 6 Setyembre 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 "Chapter I: Present Conditions". Report of Survey of the Manila Railroad Company and the Preliminary Survey of Railroads for Mindanao (Ulat). Chicago: De Leuw, Cather & Company. 1951. pp. 1–12.{{cite report}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ 7.0 7.1 Olchondra, Riza T. (Abril 22, 2007). "PNR rail rehabilitation to start September". Philippine Daily Inquirer. Manila. Nakuha noong Abril 28, 2010. The Philippine National Railways (PNR) will start repairing and improving its North and South railways by September, PNR General Manager Jose Ma. Sarasola II said Friday.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)[patay na link]
  8. ↑ "Metro Commuter". Philippine National Railways. Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 17, 2011. Nakuha noong Hunyo 8, 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ "Archive copy". Inarkibo mula sa orihinal noong 2016-08-30. Nakuha noong 2018-04-12.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link) Naka-arkibo 2016-08-30 sa Wayback Machine.
  10. ↑ Escandor Jr., Juan; Caudilla, Pons (Setyembre 18, 2009). "Bicol train chugs to a halt in test run". Philippine Daily Inquirer. Manila. Inarkibo mula sa orihinal noong Setyembre 22, 2009. Nakuha noong Abril 29, 2010. The spirit was willing, but the diesel-fed old engines were not. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ "Bicol Express revival hinges on safety issues". 29 Disyembre 2013. Nakuha noong 2016-10-31.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ "Train: Naga to Legazpi open! Soon again Bicol Express?". 9 Setyembre 2015. Nakuha noong 2016-10-31.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ 13.0 13.1 "Trains & Schedules". Official Website. Philippine National Railways. Inarkibo mula sa orihinal noong Agosto 20, 2013. Nakuha noong Setyembre 6, 2013. Manila - Bicol trips are currently suspended. Please bear with us. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ "PNR to resume Bicol Express in Sept". GMA News Online. Mayo 9, 2014. Nakuha noong 2014-07-29.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  15. ↑ "Bicol Express operations cancelled". Manila Bulletin. Nobyembre 19, 2016. Inarkibo mula sa orihinal noong 2017-01-05. Nakuha noong 2017-01-04.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  16. ↑ "P175-B development aid from China to revive PNR's Bicol Express".
  17. ↑ "Mayon Limited resumes Bicol run". Philippine National Railways Press Release. Manila. Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 24, 2012. Nakuha noong Marso 19, 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ "Mayon Limited". Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 17, 2012. Nakuha noong Marso 19, 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ Maragay, Fel V. (Disyembre 15, 2005). "Rehab of busy railway". Manila Standard Today. Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 21, 2006. Nakuha noong Mayo 2, 2010.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ "RP, China break ground for Manila-Ilocos railway". Malaya. Abril 6, 2004. Inarkibo mula sa orihinal noong Mayo 9, 2010. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ 21.0 21.1 "Archive copy". Inarkibo mula sa orihinal noong 2019-02-18. Nakuha noong 2018-04-19.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  22. ↑ <http://www.abs-cbnnews.com/business/07/22/13/dotc-eyes-elevated-railway-malolos-los-banos
  23. ↑ "Archived copy". Inarkibo mula sa orihinal noong Enero 2, 2014. Nakuha noong Enero 1, 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ 17 stations of Manila-Clark Railway revealed Rappler. Retrieved 2017-06-25.
  25. ↑ DOTr leads marking of Manila-Clark railway’s 5 future stations Philippine Daily Inquirer. Retrieved 2017-06-25.
  26. ↑ PNR East-West Railway Project Details Public Private Partnership Center. Retrieved 2018-01-18.
  27. ↑ Megawide's proposed East-West Railway to cost $1 billion Rappler. Retrieved 2018-01-18.
  28. ↑ http://www.untvradio.com/pnr-gagamitin-sa-pagde-deliver-ng-mga-kargamento-mabigat-na-trapiko-at-port-congestion-maaaring-mabawasan/[patay na link]
  29. ↑ http://www.autoindustriya.com/auto-industry-news/report-cargo-trains-to-be-revived-to-reduce-truck-traffic.html
  30. ↑ Camus, Miguel R. "MVP group, ICTSI to push P10-B railway plan" (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2017-07-20.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  31. ↑ 31.0 31.1 Dela Paz, Chrissie (Setyembre 13, 2017). "NEDA Board approves Manila subway, longest railway". Rappler. Nakuha noong Setyembre 15, 2017.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  32. ↑ Leyco, Chino S. (September 13, 2017). "NEDA Board approves big infra projects". Manila Bulletin. Inarkibo mula sa orihinal noong Septiyembre 14, 2017. Nakuha noong September 15, 2017. {{cite news}}: Check date values in: |archive-date= (tulong)
  33. ↑ Dela Paz, Chrisee (Setyembre 13, 2017). "NEDA Board approves Metro Manila Subway". Rappler. Nakuha noong Setyembre 14, 2017.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  34. ↑ "Build Build Build Presentation" (PDF). Build Build Build. 20 Mayo 2017. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 6 Agosto 2017. Nakuha noong 14 Hulyo 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  35. ↑ https://www.facebook.com/DOTrPH/posts/1073115239494278

Mga kawing panlabas

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pambansang_Daambakal_ng_Pilipinas&oldid=2116468"