Siryo (elemento)

Ang Seryo o Cerium ay isang elementong kimikal na may simbolong Ce at bilang atomikong  58. Ito ay isang malambot, mapilak, at duktilong metal na madaling nag-ooksido sa hangin. Ito ay pinangalan sa unanong planeta na Ceres (na mismong ipinangalan kay Ceres na Diyosang Romano ng agrikultura). Ang seryo ang pinakasagana sa mga elementong bihirang mundo na bumubuo ng mga 0.0046% ng kortesa ng mundo sa timbang. Ito ay matatagpuan sa isang bilang ng mga mineral na ang pinakamahala ang monazite at bastnasite. Ang mga pangkalakalan (commercial) na aplikasyon ng seryo ay marami kabilang bilang mga katalista, aditibo sa panggatong upang mabawasn ang mga emisyon at sa salamit at mga enamel upang baguhin ang mga kulay nito. Ang oksidong seryo ay isang mahalagang bahagi ng mga pulbong pangkinis ng salamat at mga phospor na ginagamit sa mga screen at mga ilaw na flouroscent. Ito ay ginagamit rin sa "flint"(aktuwal na ferrocerium) ng mga lighter.

Cerium, ₅₈Ce

Cerium
Bigkas sa Ingles	/ˈsɪəriəm/ ​(SEER-ee-əm)
Hitsura	silvery white
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Ce)	140.116±0.001 140.12±0.01 (pinaikli)
Cerium sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson - ↑ Ce ↓ Th lanthanum ← cerium → praseodymium
Atomikong bilang (Z)	58
Pangkat	n/a
Peryodo	peryodo 6
Bloke	f-bloke
Konpigurasyon ng elektron	[Xe] 4f1 5d1 6s2
Mga elektron bawat kapa	2, 8, 18, 19, 9, 2
Katangiang pisikal
Pase sa STP	solid
Punto ng pagkatunaw	1068 K ​(795 °C, ​1463 °F)
Punto ng pagkulo	3716 K ​(3443 °C, ​6229 °F)
Densidad (malapit sa r.t.)	6.770 g/cm3
kapag likido (sa m.p.)	6.55 g/cm3
Init ng pusyon	5.46 kJ/mol
Init ng baporisasyon	398 kJ/mol
Molar na kapasidad ng init	26.94 J/(mol·K)
Presyon ng singaw P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1992 2194 2442 2754 3159 3705
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon	+1, +2, +3, +4 (isang katamtamang panimulang oksido)
Elektronegatibidad	Eskala ni Pauling: 1.12
Radyong atomiko	emperiko: 181.8 pm
Radyong Kobalente	204±9 pm
Mga linyang espektral ng cerium
Ibang katangian
Kayarian ng krystal	​face-centered cubic (fcc)
Bilis ng tunog manipis na bara	2100 m/s (at 20 °C)
Termal na pagpapalawak	(r.t.) (γ, poly) 6.3 µm/(m⋅K)
Termal na konduktibidad	11.3 W/(m⋅K)
Elektrikal na resistibidad	(r.t.) (β, poly) 828 n Ω⋅m
Magnetikong pagsasaayos	paramagnetic
Modulo ni Young	(γ form) 33.6 GPa
Modulo ng tigas	(γ form) 13.5 GPa
Bultong modulo	(γ form) 21.5 GPa
Rasyo ni Poisson	(γ form) 0.24
Eskala ni Mohs sa katigasan	2.5
Subok sa katigasan ni Vickers	270 MPa
Subok sa katigasan ni Brinell	412 MPa
Bilang ng CAS	7440-45-1
Kasaysayan
Pagkakatuklas	Martin Heinrich Klaproth, Jöns Jakob Berzelius, Wilhelm Hisinger (1803)
Unang pagbubukod	Carl Gustaf Mosander (1839)
Pangunahing isotopo ng cerium
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto 134Ce syn 3.16 d ε 0.500 134La 136Ce 0.185% >3.8×1016 y β+β+ 2.419 136Ba 138Ce 0.251% >1.5×1014 y β+β+ 0.694 138Ba 139Ce syn 137.640 d ε 0.278 139La 140Ce 88.450% Ang 140Ce ay tumatagal sa may 82 neutron 141Ce syn 32.501 d β− 0.581 141Pr 142Ce 11.114% >5×1016 y β−β− 1.417 142Nd α 1.298 138Ba 144Ce syn 284.893 d β− 0.319 144Pr