Promityo

Ang Prometryo o Promethium, orihinal na prometheum ay isang elementong kimikal na may simbolong Pm at bilang atomikong 61. Ang lahat ng mga isotopo nito ay radioaktibo. Ito ang isa sa dalawa lamang mga gayong elemento na sinusundan sa talaang peryodiko ng mga elementong may mga anyong matatag na isang pagtatanging kasalo ng technetium. Sa kimika, ang prometryo ay isang lantanido na bumubuo ng mga asin kapag isinama sa ibang mga elemento. Ang prometryo ay nagpapakita lamang ng isang matatag na estadong oksidasyon na +3. Gayunpaman, ang kaunting mga kompuwestong +2 ay maaaring umiiral. Noong 1902, iminungkahi ni Bohuslav Brauner na may isang elemento na may mga katangian sa pagitan ng sa mga alam na elementong neodimyo at samaryo. Ito ay nakumpirma noong 1914 ni Henry Moseley na sa pagsukat ng mga bilang atomiko ng lahat ng mga elementong alam sa panahong ito ay natagpuang walang elementong may bilang atomikong 61. Noong 1926, ang isang pangkat na Italyano at Amerikano ay nag-angkin na kanilang nahiwalay ang isang sampol ng elementong 61. Ang parehong mga pagkakatuklasan ay agad na napatunayang mali. Noong 1938 sa isang eksperimentong nukleyar na isinagawa sa Ohio State University ang kaunting mga nuklidong radioaktibo ay nalikha na tiyak na mga hindi radioisotopo ng neodimyo o samaryo ngunit may kawalan ng patunay sa kimika na ang elementong 61ay nilikha at ang pagkakatuklas na ito ay hindi pangkalatang kinilala. Ang prometryo ay unang nalikha at inilarawan sa Oak Ridge National Laboratory noong 1945 sa paghihiwalay at analisis ng mga produksiyong fission ng panggatong na uranium na nalantad na radiasyon sa isang reaktor na grapito. Ang mga nakatuklas ay nagmungkahi ng pangalang "prometheum" (ang baybay ay kalaunang binago) na hinango mula kay Prometheus na isang Titano sa Mitolohiyang Griyego na nagnakaw ng apoy mula sa Bundok Olimpo at dinala ito pababa sa mga tao, upang isimbol ang parehong matapang at posibleng maling paggamit ng katalinuhan ng sangkatauhan. Gayunpaman, ang samplo ng metal ay nagawa lamang noong ,1963. May dalawang mga posibleng pinagmumulan para sa natural na prometyo: ang bihirang mga pagkabulok ng natural na europyo-151 na lumilikha ng prometryo-147 at uranyo(iba't ibang mga isotopo). An gmga praktikal na aplikasyon ay umiiral lamang para sa mga kompuwestong kimikal ng prometyo-147 na ginagamit sa maliwanag na pintura, mga atomikong baterya at mga kasangkapang panukat na kapal bagaman ang prometryo-145 ang pinakamatatag na isotopo ng prometyo. Dahil ang natural na prometryo ay labis na salat, ang elemento ay tipikal na sinisintetisa sa pamamagitan ng pambobomba ng uraniyo-235(pinayamang uranyo) ng mga termal na neutron upang lumikha ng prometyo-147.

Promethium, ₆₁Pm

Promethium
Bigkas	/proʊˈmiːθiəm/ ​(proh-MEE-thee-əm)
Appearance	metallic
Bilang na pangmasa	[145]
Promethium sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson – ↑ Pm ↓ Np neodymium ← promethium → samarium
Atomikong bilang (Z)	61
Group	n/a
Period	6
Block	f-block
Electron configuration	[Xe] 4f5 6s2
Electrons per shell	2, 8, 18, 23, 8, 2
Physical properties
Phase at STP	solido
Melting point	1315 K ​(1042 °C, ​1908 °F)
Boiling point	3273 K ​(3000 °C, ​5432 °F)
Density (at 20° C)	α-145Pm: 7.149 g/cm3 α-147Pm: 7.247 g/cm3
Heat of fusion	7.13 kJ/mol
Heat of vaporization	289 kJ/mol
Atomic properties
Oxidation states	+2, +3 (isang katamtamang panimulang oksido)
Electronegativity	Pauling scale: 1.13 (?)
Ionization energies	1st: 540 kJ/mol 2nd: 1050 kJ/mol 3rd: 2150 kJ/mol
Atomic radius	empirical: 183 pm
Covalent radius	199 pm
Mga linyang espektral ng promethium
Other properties
Natural occurrence	mula sa pagkabulok
Crystal structure	​double hexagonal close-packed (dhcp) (hP4)
Lattice constants	a = 0.36393 pm c = 1.1739 pm (at 20 °C)
Thermal expansion	9.0×10−6/K (at r.t.)
Thermal conductivity	17.9 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	est. 0.75 µΩ⋅m (at r.t.)
Magnetic ordering	paramagnetic
Young's modulus	α form: est. 46 GPa
Shear modulus	α form: est. 18 GPa
Bulk modulus	α form: est. 33 GPa
Poisson ratio	α form: est. 0.28
CAS Number	7440-12-2
History
Discovery	Charles D. Coryell, Jacob A. Marinsky, Lawrence E. Glendenin (1945)
Named by	Grace Mary Coryell (1945)
Isotopes of promethium
Main isotopes Decay abun­dance half-life (t1/2) mode pro­duct 145Pm synth 17.7 y ε 145Nd α 141Pr 146Pm synth 5.53 y ε 146Nd β− 146Sm 147Pm trace 2.6234 y β− 147Sm