Aluminyo
Ang aluminyo (Ingles: aluminum) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong Al at nagtataglay ng atomikong bilang 13.
 | ||||||||||||||||||||
| Aluminyo | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bigkas sa Ingles | ||||||||||||||||||||
| Alternatibong pangalan sa Ingles | aluminum | |||||||||||||||||||
| Hitsura | silvery gray metallic | |||||||||||||||||||
| Pamantayang atomikong timbang Ar°(Al) |
| |||||||||||||||||||
| Aluminyo sa talahanayang peryodiko | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Atomikong bilang (Z) | 13 | |||||||||||||||||||
| Pangkat | pangkat 13 (grupong boro) | |||||||||||||||||||
| Peryodo | peryodo 3 | |||||||||||||||||||
| Bloke | p-bloke | |||||||||||||||||||
| Konpigurasyon ng elektron | [Ne] 3s2 3p1 | |||||||||||||||||||
| Mga elektron bawat kapa | 2, 8, 3 | |||||||||||||||||||
| Katangiang pisikal | ||||||||||||||||||||
| Pase sa STP | solido | |||||||||||||||||||
| Punto ng pagkatunaw | 933.47 K (660.32 °C, 1220.58 °F) | |||||||||||||||||||
| Punto ng pagkulo | 2743 K (2470 °C, 4478 °F) | |||||||||||||||||||
| Densidad (malapit sa r.t.) | 2.70 g/cm3 | |||||||||||||||||||
| kapag likido (sa m.p.) | 2.375 g/cm3 | |||||||||||||||||||
| Init ng pusyon | 10.71 kJ/mol | |||||||||||||||||||
| Init ng baporisasyon | 284 kJ/mol | |||||||||||||||||||
| Molar na kapasidad ng init | 24.20 J/(mol·K) | |||||||||||||||||||
Presyon ng singaw
| ||||||||||||||||||||
| Katangiang atomiko | ||||||||||||||||||||
| Mga estado ng oksidasyon | −2, −1, 0,[2] +1,[3] +2,[4] +3 (isang anpoterong oksido) | |||||||||||||||||||
| Elektronegatibidad | Eskala ni Pauling: 1.61 | |||||||||||||||||||
| Mga enerhiyang ionisasyon |
| |||||||||||||||||||
| Radyong atomiko | emperiko: 143 pm | |||||||||||||||||||
| Radyong Kobalente | 121±4 pm | |||||||||||||||||||
| Radyong Van der Waals | 184 pm | |||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||
| Ibang katangian | ||||||||||||||||||||
| Likas na paglitaw | primordiyal | |||||||||||||||||||
| Kayarian ng krystal | face-centered cubic (fcc) | |||||||||||||||||||
| Bilis ng tunog manipis na bara | (rolled) 5000 m/s (sa r.t.) | |||||||||||||||||||
| Termal na pagpapalawak | 23.1 µm/(m⋅K) (at 25 °C) | |||||||||||||||||||
| Termal na konduktibidad | 237 W/(m⋅K) | |||||||||||||||||||
| Elektrikal na resistibidad | 26.5 nΩ⋅m (at 20 °C) | |||||||||||||||||||
| Magnetikong pagsasaayos | paramagnetic[5] | |||||||||||||||||||
| Molar na magnetikong susseptibilidad | +16.5×10−6 cm3/mol | |||||||||||||||||||
| Modulo ni Young | 70 GPa | |||||||||||||||||||
| Modulo ng tigas | 26 GPa | |||||||||||||||||||
| Bultong modulo | 76 GPa | |||||||||||||||||||
| Rasyo ni Poisson | 0.35 | |||||||||||||||||||
| Eskala ni Mohs sa katigasan | 2.75 | |||||||||||||||||||
| Subok sa katigasan ni Vickers | 160–350 MPa | |||||||||||||||||||
| Subok sa katigasan ni Brinell | 160–550 MPa | |||||||||||||||||||
| Bilang ng CAS | 7429-90-5 | |||||||||||||||||||
| Kasaysayan | ||||||||||||||||||||
| Pagpapangalan | from alumine, obsolete name for alumina | |||||||||||||||||||
| Prediksyon | Antoine Lavoisier (1782) | |||||||||||||||||||
| Pagkakatuklas | Hans Christian Ørsted (1824) | |||||||||||||||||||
| Pinangalan ni/ng | Humphry Davy (1812[a]) | |||||||||||||||||||
| Pangunahing isotopo ng aluminyo | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
(atomikong timbang = 26.98, punto ng pagkatunaw = 660.2 °C, punto ng pagkulo = 2,467 °C, ispesipikong grabidad = 2.69, V = 3, simbolo: Al, malaking A na sinundan ng maliit na L) ay isang metalikong elemento na maputi ang kulay at katulad ng pilak. Ito ang elementong itinuturing na pinakarami ang bilang sa balat ng lupa, bagaman natatagpuang nakalangkap sa iba pang mga elemento. Natuklasan ito ni Hans Christian Ørsted noong 1825. Ginagamit ito sa pag-gawa ng mga kasangkapang magagaan, hindi kalawangin, at matitibay o matitigas, katulad halimbawa ng sa kaldero at sa bubong ng bahay.[6]
Mga sanggunianBaguhin
- ↑ "Standard Atomic Weights: Aluminium". CIAAW. 2017.
- ↑ Unstable carbonyl of Al(0) has been detected in reaction of Al2(CH3)6 with carbon monoxide; see Sanchez, Ramiro; Arrington, Caleb; Arrington Jr., C. A. (December 1, 1989). "Reaction of trimethylaluminum with carbon monoxide in low-temperature matrixes". American Chemical Society. 111 (25): 9110-9111. doi:10.1021/ja00207a023.
- ↑ Dohmeier, C.; Loos, D.; Schnöckel, H. (1996). "Aluminum(I) and Gallium(I) Compounds: Syntheses, Structures, and Reactions". Angewandte Chemie International Edition. 35 (2): 129–149. doi:10.1002/anie.199601291.
- ↑ D. C. Tyte (1964). "Red (B2Π–A2σ) Band System of Aluminium Monoxide". Nature. 202 (4930): 383. Bibcode:1964Natur.202..383T. doi:10.1038/202383a0. S2CID 4163250.
- ↑ Lide, D. R. (2000). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds" (PDF). CRC Handbook of Chemistry and Physics (ika-81st (na) edisyon). CRC Press. ISBN 0849304814.
- ↑ Gaboy, Luciano L. Aluminum, aluminyo - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.
Maling banggit (May <ref> tag na ang grupong "lower-alpha", pero walang nakitang <references group="lower-alpha"/> tag para rito); $2