Elyo

Ang helyo (Ingles: helium; Espanyol: helio) ay isang elementong kimikal sa talahanayang peryodiko na sinasagisag ng simbolong He at nagtataglay ng atomikong bilang 2.

Helium, ₂He

Helium
Bigkas sa Ingles	/ˈhiːliəm/ ​(HEE-lee-əm)
Hitsura	colorless gas
Pamantayang atomikong timbang Ar°(He)	4.002602±0.000002 4.0026±0.0001 (pinaikli)
Helium sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson - ↑ He ↓ Ne hydrogen ← helium → lithium
Atomikong bilang (Z)	2
Pangkat	pangkat 18 (mga gas na noble)
Peryodo	peryodo 1
Bloke	s-bloke
Konpigurasyon ng elektron	1s2
Mga elektron bawat kapa	2
Katangiang pisikal
Color	walang kulay
Pase sa STP	gas
Punto ng pagkatunaw	0.95 K ​(-272.20 °C, ​-457.96 °F)
Punto ng pagkulo	4.222 K ​(-268.928 °C, ​-452.07 °F)
Densidad kapag likido (sa m.p.)	0.145 g/cm3
kapag likido (at b.p.)	0.125 g/cm3
Puntong triple	2.177 K, ​5.043 kPa
Puntong kritikal	5.1953 K, 0.22746 MPa
Init ng pusyon	0.138 kJ/mol
Init ng baporisasyon	0.0829 kJ/mol
Molar na kapasidad ng init	20.78 J/(mol·K)
Presyon ng singaw P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1.23 1.67 2.48 4.21
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon	0
Elektronegatibidad	Eskala ni Pauling: no data
Radyong Kobalente	28 pm
Radyong Van der Waals	140 pm
Mga linyang espektral ng helium
Ibang katangian
Likas na paglitaw	primordiyal
Kayarian ng krystal	​hexagonal
Bilis ng tunog	(gas, 27 °C) 1310 m/s
Termal na konduktibidad	0.1805 W/(m⋅K)
Magnetikong pagsasaayos	diamagnetic
Bilang ng CAS	1333-74-0
Kasaysayan
Pagkakatuklas	Pierre Janssen (1868)
Pinangalan ni/ng	Sir Norman Lockyer (1868)
Pangunahing isotopo ng helium
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto 3He 0.000137% Ang 3He ay tumatagal sa may 1 neutron 4He 99.999863% Ang 4He ay tumatagal sa may 2 neutron

Ito ay walang kulay, walang amoy, walang lasa, walang lason, at isang inert monatomic gas na nagunguna sa noble gases ng talaang peryodiko. Ito ay may pinakamababang punto ng pakalusaw at pagkulo sa lahat ng elemento.

Elyo

Ang helyo ay ang pangalawang pinakamagaan na elemento at ang pangalawang pinaka-common na elemento sa buong kalawakan. Ang karamihan ng helyo ay nagawa noong big bang ngunit patuloy pa rin ang paggawa nito sa mga bituin. Sa daigdig, bihira lamang ang helyo sapagkat nagagawa lang ito sa pag decay ng mga radioactive elements, tulad ng mga alpha partyicles na naglalabas ng nuclei ng helyo. Ang radiogenic helium ay nakatago sa mga gas deposit at ito ang pitong porsyento ng bigat nito, na kung saan ito ay kinukuha pangkalakalan sa pamamagitan ng fractional distillation.

Kasaysayan

Isang hindi kilalang dilaw sa linya ng spectro sa sikat ng araw ay mula sa unang siniyasat ng isang solar eclipde noong 1868 ng French astronomer na si Pierre Janssen. Si Janssen kasama ni Norman Lockyer ang kumuha ng credit dito sapagkat sila ay parehong nag-obserba ng eclipse na iyon at pinangalanang niya ang helyo. Noong 1903, isang malaking deposito ng helyo ang natagpuan sa natural na gas field sa Amerika, na kung saan ay sa pamamagitan ng malayo ang pinakamalaking supplier ng gas.

Noong 1889, si William Hillebrand, nang makolekta niya ang gas na ibinigay ng mineral uraninite (UO2 ) habang natutunaw ito sa acid. Gayunpaman, ito ay Per Teodor Cleve at Nils Abraham Langer sa Uppsala, Sweden, noong 1895, na inulit ang eksperimento na iyon at kinumpirma na ito ay helium at sinusukat ang bigat ng atom.

Mga Gamit Nito

Ang helyo ay ginamit sa cryogenics, isang deep-sea breathing system, pampalamig sa mga superconducting magnet, sa helium dating, para sa pagpapalobo, para lumutang ang mga airships at bilang protective gas para sa maraming gamit industryal (gaya nga arc welding at paggawa ng silicon wafers). Kahit ang paghinga ng maliit na dami ng helyo ay nagiiba sa timbre at kalidad ng boses. Ang pag-uugali ng mga likidong helium-IV ng dalawang likido phases, helium I at helium II, ay mahalaga sa pag-aaral ng mga mananaliksik sa quantum mechanics (sa mga partikular na ang mga palatandaan ng superfluidity) at sa mga naghahanap sa mga epekto na temperatura malapit absolute zero sa mga bagay (tulad ng superconductivity).

Mga kawing panlabas

Tingnan ang helium sa
Wiktionary, ang malayang talahulugan.

Sa General

• The Periodic Table of Videos - Helium
• US Government' Bureau of Land Management: Sources, Refinement, and Shortage. Naka-arkibo 2008-07-25 sa Wayback Machine. With some History of Helium.
• U.S. Geological Survey Publicationson Helium beginning 1996
• It's Elemental – Helium

Mas Detalyado

• Helium Naka-arkibo 2005-04-12 sa Wayback Machine. at the Helsinki University of Technology; includes pressure-temperature phase diagrams for helium-3 and helium-4
• Lancaster University, Ultra Low Temperature Physics - includes a summary of some low temperature techniques

At iba pa

• Physics in Speech with audio samples that demonstrate the unchanged voice pitch
• Article about helium and other noble gases
• Ebyte article on helium scarcity and potential effects on NMR and MRI communities